moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Foch ratuje powstanie

To miała być zwykła formalność. Niemcy długo łudzili się, że alianci przystaną na automatyczne przedłużenie rozejmu kończącego Wielką Wojnę i chcąc nie chcąc zapalą im zielone światło dla rozprawy z powstaniem wielkopolskim. Ich plany jednak spełzły na niczym. A wszystko przez szantaż, do którego uciekł się francuski marszałek Ferdinand Foch.

Wizyta marszałka Ferdynanda Focha w Warszawie, 1923 r. Fot. ze zb. Polona

„Krytyczne dni!” – krzyczał z okładki „Dziennik Poznański”. Euforia wywołana wybuchem powstania i szybkimi postępami Armii Wielkopolskiej, w początkach lutego 1919 roku, ustąpiła miejsca niepewności. Niemcy zbierali siły i krzepli. Wojska mieli już tyle, że wyprowadziwszy szybkie uderzenie, byli w stanie zgnieść oddziały gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Wcześniej jednak chcieli oczyścić sobie przedpole i przedłużyć z aliantami rozejm kończący Wielką Wojnę. Tymczasem to, co jeszcze kilka tygodni temu wydawało się formalnością, przerodziło się w gigantyczną awanturę.

 

Rebeliantów zdusimy!

Powstanie wielkopolskie wybuchło w idealnym momencie. Niemcy właśnie przegrali wojnę, abdykował cesarz, w kraju wybuchła rewolucja, panował ogólny chaos – przypomina prof. Janusz Karwat, historyk z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Polacy wykorzystali to perfekcyjnie. W krótkim czasie opanowali niemal całą Wielkopolskę, powstańcze oddziały zaś przekształcili w regularną armię. – W początkach 1919 roku liczyła ona blisko 30 tysięcy żołnierzy – wyjaśnia historyk. Tyle że sytuacja zmieniała się niczym w kalejdoskopie. – Niemcy powoli opanowywali wewnętrzny kryzys. Z dawnego frontu wschodniego ściągali kolejne oddziały. Nadal dysponowali siłą na tyle dużą, że w walnym starciu polskie wojska nie miałyby z nimi większych szans – tłumaczy prof. Karwat. 20 stycznia Niemcy przenieśli główną kwaterę swoich wojsk z Kassel do Kolbergu (niemiecka nazwa Kołobrzegu) i przystąpili do opracowywania planu pod kryptonimem „Wojna pozycyjna”. Los powstania zawisł na włosku.

Tymczasem rząd w Berlinie liczył nie tylko na swoją armię. Miał w ręku jeszcze inny poważny atut – podpisany w Compiègne dokument, który zaprowadzał rozejm między stronami Wielkiej Wojny. Alianci przystali, by wschodnia granica Niemiec przynajmniej na razie miała przebieg identyczny z tą sprzed 1914 roku. Wielkopolska zatem pozostawała jedną z niemieckich prowincji, powstanie Polaków zaś można było uznać za zwyczajną rebelię, którą władze mają prawo stłumić. I tak właśnie Niemcy przedstawiali tę sytuację na arenie międzynarodowej. Kiedy w początkach stycznia 1919 roku brytyjski rząd zaapelował do nich, by powstrzymali się przed prowokowaniem polskiej ludności, dostał gniewną odpowiedź. Niemcy przypomnieli Brytyjczykom, że przecież sami też rozprawili się z buntownikami w Irlandii.

Niemcy liczyli, że to załatwi sprawę. Do tej pory rozejm z Compiègne był dwukrotnie przedłużony w niezmienionej formie. W połowie lutego delegacje państw sygnatariuszy miały spotkać się po raz kolejny – tym razem w niemieckim Trewirze. Powtórka z historii oznaczałaby, że Berlin otrzymał od aliantów zielone światło dla stłumienia powstania. Polacy trochę się tego obawiali. W jednej ze swoich prac znawca powstania, prof. Stanisław Sierpowski, przywołuje listy, jakie w początkach stycznia 1919 roku komisariat Naczelnej Rady Ludowej, czyli wielkopolski rząd, słał do Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu. Mnożą się w nich spekulacje jakoby alianci zamierzali wciągnąć Niemcy do antybolszewickiej koalicji i dlatego skłonni są traktować walkę Wielkopolan jako „niepożądaną dywersję”. Szybko okazało się jednak, że dramatyczne wizje są dalekie od prawdy, a Polacy mogą liczyć na Francję.

Marszałek grozi wyjazdem

Francuzom zależało na maksymalnym osłabieniu Niemiec, a to mogło się dokonać poprzez wzmocnienie Polski. Silna, powiązana z Paryżem Rzeczpospolita mogła też stanowić poręczną przeciwwagę dla Wielkiej Brytanii, która tradycyjnie rywalizowała z Francuzami o prymat na Starym Kontynencie. Brytyjczycy o tym wiedzieli i dlatego nie chcieli nazbyt osłabiać Niemiec. Ale po coraz bardziej buńczucznych wypowiedziach Berlina usunęli się na drugi plan. W Trewirze pierwsze skrzypce grał francuski marszałek Ferdinand Foch. Odrzucił propozycję automatycznego przedłużenia rozejmu z Compiègne i zażądał uzupełnienia dokumentu o jeden istotny punkt. Miał on gwarantować, że Polacy utrzymają kontrolę nad wszystkimi terenami zajętymi podczas powstania wielkopolskiego. Niemcy rzecz jasna powiedzieli: „nie”. Wtedy jednak Foch zagroził im, że jeśli nie przystaną na jego żądania, jeszcze wieczorem wyjedzie z Trewiru. Był 16 lutego 1919 roku. Nazajutrz o piątej rano upływał termin obowiązywania rozejmu. – Panowie wiedzą, co to oznacza? Armia francuska wznowi działania wojenne – uciął marszałek. Niemcy byli wściekli. Niewiele jednak mogli zrobić. Dokument podpisali. – Śmiało można powiedzieć, że marszałek Foch uratował powstanie wielkopolskie – nie ma wątpliwości prof. Karwat.

Oczywiście na tym sprawa się nie zakończyła. Przez kolejne miesiące Niemcy mnożyli prowokacje. Od czasu trewirskich negocjacji w Wielkopolsce zginęło przeszło 120 polskich żołnierzy. Ostatecznie jednak w czerwcu 1919 roku na mocy traktatu wersalskiego region ten przypadł Rzeczypospolitej. Prof. Sierpowski pisał: „Ofiara z życia dwóch tysięcy powstańców i żołnierzy nie była daremna, tym bardziej że traktat przyznawał Polsce również miasta będące w rękach niemieckich, takie jak Chodzież, Nakło, Leszno, Rawicz, Kępno, Zbąszyń, a nawet Bydgoszcz. Granica została przesunięta znad Prosny po jeziora zbąszyńskie, a na Pomorzu spod Kruszwicy po Bałtyk. Dla kształtującego się obszaru państwa polskiego było to 46 tys. km kw. i kilka milionów obywateli – i to jakich ziem i jakich obywateli!”.

Podczas pisania korzystałem z publikacji Stanisława Sierpowskiego: „Aspekty międzynarodowe Powstania Wielkopolskiego 1918–1919” [w:] „Przegląd Zachodni” 2008, nr 4 oraz „Rozejm w Trewirze 1919” (dostęp: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa). Cytat z „Dziennika Poznańskiego” przywołany za tekstem Piotra Grzelczaka „Zwycięstwo słusznej sprawy” (za: „Zwycięstwo słusznej sprawy – Rozejm w Trewirze 1919. Powstanie Wielkopolskie” (ipn.gov.pl) )

Łukasz Zalesiński

autor zdjęć: Źródło: polona.pl

dodaj komentarz

komentarze


Szczyt NATO: wzmacniamy wschodnią flankę
 
„Armia mistrzów” – lekkoatletyka
Bezpieczeństwo granicy jest również sprawą Sojuszu
Na ratunek… komandos
The Suwałki Gap in the Game
Prezydent Zełenski w Warszawie
Incydent przy granicy. MON chce specjalnego nadzoru nad śledztwem
Zabezpieczenie techniczne 1 Pułku Czołgów w 1920
Rusza operacja „Bezpieczne Podlasie”
Olimp gotowy na igrzyska!
Londyn o „Tarczy Wschód”
„Armia mistrzów” – sporty walki
Patrioty i F-16 dla Ukrainy. Trwa szczyt NATO
Posłowie wybrali patronów 2025 roku
Letnia Bryza na Morzu Czarnym
Hala do budowy Mieczników na finiszu
Kaczmarek z nowym rekordem Polski!
Ankona, czyli polska operacja we Włoszech
Posłowie o efektach szczytu NATO
International Test
„Operacja borelioza”
Sejm podziękował za służbę na granicy
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Nie wierzę panu, mister Karski!
Medycy na poligonie
Z parlamentu do wojska
Szczyt NATO w Waszyngtonie: Ukraina o krok bliżej Sojuszu
Prezydent Warszawy: oddajmy hołd bohaterom!
Lotnicy pamiętają o powstaniu
Za zdrowie utracone na służbie
„Armia mistrzów” – kolarstwo, łucznictwo, pięciobój nowoczesny, strzelectwo, triatlon i wspinaczka sportowa
Terytorialsi w gotowości do pomocy
Awaria systemów. Bezpieczeństwo Polski nie jest zagrożone
Pioruny dla sojuszników
Kmdr Janusz Porzycz: Wojsko Polskie wspierało i wspiera sportowców!
Szczyt NATO, czyli siła w Sojuszu
Specjalsi zakończyli dyżur w SON-ie
W Sejmie o zniszczeniu Tupolewa
Tridon Mk2, czyli sposób na drona?
Most III, czyli lot z V2
Roczny dyżur spadochroniarzy
Włoski Centauro na paryskim salonie
„Armia mistrzów” – sporty wodne
Paryż – odliczanie do rozpoczęcia igrzysk!
Jaki będzie czołg przyszłości?
Krzyżacka klęska na polach grunwaldzkich
Feniks – następca Mangusty?
Silniejsza obecność sojuszników z USA
Ciężko? I słusznie! Tak przebiega selekcja do Formozy
Operacja „Wschodnia zorza”
Polski Kontyngent Wojskowy Olimp w Paryżu
Jak usprawnić działania służb na granicy
Formoza. Za kulisami
Partyzanci z republiki
Spadochroniarze na warcie w UE
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO