moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Polskie Państwo Podziemne – fenomen na skalę światową

Przez blisko sześć lat podczas trwania II wojny światowej funkcjonowało Polskie Państwo Podziemne. Było jedynym na świecie, które po stracie swego terytorium i znalezieniu się pod okupacją przybrało postać zorganizowanego państwa podziemnego ze wszystkimi atrybutami władzy. Miało swój rząd, parlament, wojsko, sądy, administrację i szkolnictwo.


Tajne komplety, Łopiennik 1941 rok. Ryszard Kurowski podczas lekcji języka polskiego na tajnych kompletach Fot. Adam Kurowski / Public Domain

Okres działalności Polskiego Państwa Podziemnego symbolicznie wyznaczają daty: 27 września 1939 roku i 1 lipca 1945. Jego narodziny łączy się z powołaniem w Warszawie, w przededniu jej kapitulacji, Służby Zwycięstwu Polski – podziemnej organizacji, na czele której stanął gen. bryg. Michał Tokarzewski-Karaszewicz. SZP stała się zalążkiem Związku Walki Zbrojnej, przemianowanego w lutym 1942 roku na Armię Krajową. Za datę symbolizującą kres PPP uznaje się dzień, w którym rozwiązano Radę Jedności Narodowej.

30 września 1939 roku prezydent RP Ignacy Mościcki został internowany w Rumunii i zrezygnował z prezydentury, a jego urząd przejął (na mocy obowiązującej konstytucji kwietniowej z 1935 roku) wyznaczony przez niego wcześniej Władysław Raczkiewicz. Nowy prezydent powierzył utworzenie rządu gen. dyw. Władysławowi Sikorskiemu. Generał został premierem Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie i Naczelnym Wodzem Polskich Sił Zbrojnych. Do czerwca 1940 roku rząd wypełniał swoją misję we Francji – w Paryżu, Angers i Libourne – a potem w Londynie.

Jedną z pierwszych decyzji nowego rządu było powołanie w listopadzie 1939 roku na terenie okupowanej Polski Związku Walki Zbrojnej. Przy ZWZ – dzięki porozumieniom zawartym pomiędzy: Polską Partią Socjalistyczną, Stronnictwem Ludowym, Stronnictwem Narodowym i Stronnictwem Pracy – powstał Polityczny Komitet Porozumiewawczy (PKP), który w marcu 1943 roku zmienił nazwę na Krajową Reprezentację Polityczną (KRP). Konstytucyjną władzę państwową sprawował Delegat Rządu na Kraj. Pierwszym, którego na to stanowisko wyznaczył na początku grudnia 1940 roku Rząd RP na Uchodźstwie, był Cyryl Ratajski. Po nim ten urząd sprawowali: Jan Piekałkiewicz, Jan Stanisław Jankowski, Stefan Korboński (jako pełniący obowiązki) i Jerzy Braun. Od 1944 roku delegat był równocześnie wicepremierem w Rządzie RP na Uchodźstwie.

Delegat Rządu na Kraj stał na czele Delegatury Rządu RP na Kraj, która kierowała pracą pionu cywilnego PPP. Delegatura miała swoje komórki w poszczególnych dzielnicach kraju, tworząc sieć cywilnej administracji podziemnej na szczeblu województw, a na niektórych terenach także na szczeblu powiatowym. Delegat kierował pracą kilkudziesięciu departamentów i biur odpowiedzialnych za poszczególne dziedziny życia społecznego. M.in. Departament Pracy i Opieki Społecznej odpowiadał za wspieranie Polskiego Czerwonego Krzyża i Rady Głównej Opiekuńczej, która na przykład zajmowała się rozdawnictwem żywności i odzieży oraz prowadzeniem domów noclegowych, a od 1942 roku Wydział Nauki w Departamencie Nauki i Szkolnictwa Wyższego zaczął koordynować, organizowane wcześniej z oddolnej inicjatywy, akcje tajnego nauczania.

Od 1941 roku – jako organ koordynujący działania na polu walki z okupantem i wypracowujący normy postępowania obywatelskiego – funkcjonowało Kierownictwo Walki Cywilnej, któremu podlegało kilka wydziałów, m.in. sabotażowo-dywersyjny, rejestracji zbrodni niemieckich, informacji radiowej i sądowy. Ten ostatni miał prawo wydawać wyroki od kary infamii do śmierci. W komitetach sądowych byli ludzie o wszechstronnych i wysokich kwalifikacjach, co zapewniało wydawanie wyroków sprawiedliwych i dobrze umotywowanych. Ponadto każdy sądzony, choć często zaocznie, miał urzędowego obrońcę, przekładającego wszystkie okoliczności łagodzące. Większość wyroków wydawanych na volksdeutschów i Niemców była publikowana przed ich wykonaniem.

Politycznie działalność Delegata Rządu na Kraj wspierali głównie przedstawiciele stronnictw należących do PKP, a potem KRP. Inne partie również chciały mieć coś do powiedzenia. Coraz wyraźniejsze tendencje do rozszerzenia porozumienia politycznego doprowadziły do utworzenia na początku 1944 roku Rady Jedności Narodowej. 1 lipca 1945 roku odbyło się ostatnie zebranie Głównej Komisji RJN. Komisja, wcześniej upoważniona do działania w imieniu całej rady, rozwiązała ją. Ostatni przewodniczący RJN, a zarazem ostatni Delegat Rządu na Kraj, Jerzy Braun, zredagował deklarację i polecenia w imieniu polskiego podziemia. Dokumenty te przeszły do historii jako Testament Polski Podziemnej oraz Manifest do Narodu Polskiego i Narodów Zjednoczonych.

Co ciekawe, termin „Polskie Państwo Podziemne” w latach 1939–1945 nie był zbyt rozpowszechniony. Dopiero w ostatnim numerze z 1943 roku „Polski Walczącej – Żołnierza Polskiego na Obczyźnie”, tygodnika wydawanego w Londynie, Jan Karski szczegółowo wyjaśnił, co w Polsce nazywa się „władzą podziemną”, a co on nazwał w swojej publikacji „polskim państwem podziemnym”. Zresztą emisariusz z Polski w tekście częściej stosuje określenia: „ruch podziemny” czy „Polski Ruch Podziemny”. Z kolei w styczniu 1944 roku „Biuletyn Informacyjny”, wydawany przez Komendę Główną AK, użył terminu „Podziemne Państwo Polskie”.

SZUS

autor zdjęć: Adam Kurowski / Public Domain

dodaj komentarz

komentarze


Za zdrowie utracone na służbie
 
Z parlamentu do wojska
Posłowie o efektach szczytu NATO
Incydent przy granicy. MON chce specjalnego nadzoru nad śledztwem
Prezydent Warszawy: oddajmy hołd bohaterom!
„Armia mistrzów” – kolarstwo, łucznictwo, pięciobój nowoczesny, strzelectwo, triatlon i wspinaczka sportowa
Prezydent Zełenski w Warszawie
Ciężko? I słusznie! Tak przebiega selekcja do Formozy
Rusza operacja „Bezpieczne Podlasie”
Tridon Mk2, czyli sposób na drona?
Hala do budowy Mieczników na finiszu
„Operacja borelioza”
Silniejsza obecność sojuszników z USA
Patrioty i F-16 dla Ukrainy. Trwa szczyt NATO
Lotnicy pamiętają o powstaniu
Szczyt NATO: wzmacniamy wschodnią flankę
„Armia mistrzów” – sporty wodne
Letnia Bryza na Morzu Czarnym
Awaria systemów. Bezpieczeństwo Polski nie jest zagrożone
W Sejmie o zniszczeniu Tupolewa
Nie wierzę panu, mister Karski!
Londyn o „Tarczy Wschód”
Bezpieczeństwo granicy jest również sprawą Sojuszu
Szczyt NATO w Waszyngtonie: Ukraina o krok bliżej Sojuszu
Most III, czyli lot z V2
Pioruny dla sojuszników
Kaczmarek z nowym rekordem Polski!
Roczny dyżur spadochroniarzy
Partyzanci z republiki
Kmdr Janusz Porzycz: Wojsko Polskie wspierało i wspiera sportowców!
Jaki będzie czołg przyszłości?
Spadochroniarze na warcie w UE
Olimp gotowy na igrzyska!
Polski Kontyngent Wojskowy Olimp w Paryżu
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Zabezpieczenie techniczne 1 Pułku Czołgów w 1920
Specjalsi zakończyli dyżur w SON-ie
Operacja „Wschodnia zorza”
Feniks – następca Mangusty?
Na ratunek… komandos
„Armia mistrzów” – sporty walki
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Szczyt NATO, czyli siła w Sojuszu
International Test
Krzyżacka klęska na polach grunwaldzkich
Terytorialsi w gotowości do pomocy
Formoza. Za kulisami
Posłowie wybrali patronów 2025 roku
Medycy na poligonie
„Armia mistrzów” – lekkoatletyka
The Suwałki Gap in the Game
Ankona, czyli polska operacja we Włoszech
Jak usprawnić działania służb na granicy
Paryż – odliczanie do rozpoczęcia igrzysk!
Sejm podziękował za służbę na granicy
Włoski Centauro na paryskim salonie

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO