Guziki, okulary, medaliki, krzyżyki, fragmenty mundurów – w sumie 250 przedmiotów odkrytych podczas prac prowadzonych przez IPN na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach znalazło się na wystawie „Dowody zbrodni”. Otwarto ją w byłym więzieniu przy ulicy Rakowieckiej w Warszawie, gdzie w okresie stalinowskim mordowano działaczy podziemia.
– Ekspozycja ukazuje system komunistycznych zbrodni sądowych, a jednocześnie pozwala dotknąć naszej bolesnej historii – mówi Aleksandra Kaiper-Miszułowicz z Biura Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej, współautorka wystawy „Dowody zbrodni”.
Przygotował ją IPN w historycznym budynku Aresztu Śledczego przy ulicy Rakowieckiej na warszawskim Mokotowie. W gmachu powstaje obecnie Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. Wystawę zorganizowano na trzech poziomach dawnego pawilonu X, gdzie w okresie stalinowskim byli przetrzymywani, katowani i mordowani działacze podziemia niepodległościowego.
– Na parterze pawilonu umieściliśmy informację o zbrodniach komunistycznych popełnianych w tym areszcie – podaje Kaiper-Miszułowicz. – Zgromadziliśmy także listy rodzin poszukujących w okresie stalinowskim informacji o losie najbliższych oraz proszących o podanie miejsca ich pochówku. Uzupełniają je relacje ofiar, które przeżyły mokotowskie więzienie.
Na wystawie przedstawiono także sylwetki komunistycznych oprawców: śledczych, prokuratorów, sędziów, katów czy funkcjonariuszy ukrywających zwłoki. Ich wizerunki umieszczono naprzeciwko zejścia do pomieszczenia, gdzie dokonywano egzekucji żołnierzy podziemia niepodległościowego.
– Ofiarom poświęciliśmy pierwsze piętro. Wyeksponowane są tu rzeczy znalezione podczas prac ekshumacyjnymi prowadzonych przez IPN na „Łączce” na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach – opowiada współautorka wystawy. Zebrano 250 drobnych przedmiotów, które zamordowani mieli przy sobie podczas aresztowania i w więzieniu, i z którymi szli na śmierć, m.in. guziki, okulary, medaliki, krzyżyki, buty, paski, fragmenty odzieży i mundurów, grzebienie, lusterka, szczoteczki do zębów, fifki do papierosów czy fragmenty gazet.
Wiadomo, do kogo należały niektóre przedmioty. Przykładowo, znaleziony medalik nosił por. Wacław Walicki, który kierował siatką konspiracyjną składającą się z wileńskiej młodzieży, buty należały do ppłk. Stanisława Kasznicy, dowódcy Narodowych Sił Zbrojnych, a odnaleziony na Cmentarzu Bródnowskim ryngraf był własnością Bogdana Olszewskiego, żołnierza NSZ.
Na Rakowieckiej zobaczymy też medalik znaleziony przy szczątkach Stanisława Kutryba, żołnierza Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, guzik odkryty obok płk. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, dowódcy V Wileńskiej Brygady Armii Krajowej, czy szczoteczkę do zębów wydobytą koło mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, oficera Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
Ekspozycja przybliża także historię poszukiwań szczątków ofiar komunistycznego reżimu. Na ostatnim piętrze obejrzymy zdjęcia z prac archeologicznych i ekshumacyjnych prowadzonych na „Łączce”, dokumentujących m.in. momenty odnajdywania przedmiotów, które zgromadzono na wystawie.
Wystawa „Dowody zbrodni" w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL została uroczyście otwarta 1 marca w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Będzie można ją zwiedzać co najmniej do wakacji od poniedziałku do czwartku w godzinach 10–15.30. Wejścia z przewodnikiem są co pół godziny.
IPN prowadził poszukiwania miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego na „Łączce” Cmentarza Wojskowego na Powązkach od 2012 roku. Przeszukano prawie 1900 m2 terenu, odnaleziono około 300 zamordowanych osób i ponad 700 przedmiotów. Ostatni etap prac zakończył się w lipcu 2017 roku. Jak informował prof. Krzysztof Szwagrzyk, wiceprezes IPN i szef Biura Poszukiwań i Identyfikacji, specjaliści z IPN zbadali cały teren kwatery i odnaleźli wszystkie szczątki potajemnie pogrzebanych tam osób. Teraz pozostaje kwestia ich identyfikacji.
Wśród odnalezionych na „Łączce” i zidentyfikowanych ofiar komunizmu są m.in. legendarni dowódcy podziemia niepodległościowego: płk Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, mjr Hieronim Dekutowski „Zapora” oraz ppłk Stanisław Kasznica. Wciąż poszukiwane są szczątki m.in. gen. Augusta Emila Fieldorfa „Nila”, szefa Kedywu Komendy Głównej AK, płk. Witolda Pileckiego, dobrowolnego więźnia Auschwitz, oraz płk. Łukasza Cieplińskiego, szefa IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
autor zdjęć: Marcin Jurkiewicz / IPN
komentarze