Należą do elity nie tylko Wojska Polskiego, ale i światowych sił specjalnych. Prowadzili działania w Afganistanie, Iraku, Kosowie. Sukcesy odnieśli także na Bałkanach i na Haiti. Dziś operatorzy Jednostki Wojskowej GROM, dziedziczącej tradycje cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej, obchodzą swoje święto. Formacja powstała 26 lat temu.

Historia JW GROM nadaje się na scenariusz sensacyjnego filmu, wciąż uzupełniany przez kolejne działania. A zaczyna się od słynnej operacji o kryptonimie „Most” (1990-1992), w której Polska udzieliła pomocy Izraelowi w przerzucaniu żydowskich emigrantów z upadającego ZSRR.

Atak z jasnego nieba

Choć Związek Sowiecki zgodził się na opuszczenie jego terytorium przez kilkaset tysięcy obywateli pochodzenia żydowskiego, to rosyjskie linie nie chciały latać do Tel Awiwu. Żydzi potrzebowali więc kraju tranzytowego. Niestety, wiele proszonych o pomoc państw odmawiało, obawiając się pogorszenia stosunków z krajami arabskimi. Warszawa się zgodziła i rozpoczęła współpracę ze izraelskimi i amerykańskimi służbami specjalnymi – Mosadem oraz CIA.

30 marca 1990 roku w Bejrucie zostali postrzeleni dwaj Polacy – attaché handlowy naszej ambasady w Libanie i przedstawiciel handlu zagranicznego. Do zamachu przyznały się arabskie organizacje terrorystyczne i zapowiedziały kolejne ataki na dyplomatów, jeśli polski rząd nie wycofa się z pomocy udzielanej Żydom. Wówczas w Polsce zapadła decyzja o utworzeniu jednostki antyterrorystycznej, która będzie odpowiadała za ochronę przedstawicieli Polski za granicą.

Tworzenie nowej struktury zbiegło się z brawurową akcją Gromosława Czempińskiego, który zaangażował się w wydostanie z objętego wojną Iraku sześciu amerykańskich szpiegów. W zamian za organizację tej operacji, rząd USA udzielił Polsce wsparcia przy tworzeniu nowej jednostki. Jej formowanie powierzono Sławomirowi Petelickiemu. – Bez wsparcia rządu Stanów Zjednoczonych utworzenie GROM-u nie byłoby możliwe – mówił w filmie „Grom. Prawdziwa historia” pierwszy dowódca jednostki.

Tak zaczęła się historia Jednostki Wojskowej GROM. Jej nazwę wymyślił właśnie Petelicki, aby w ten sposób uhonorować Gromosława Czempińskiego. – Poza tym GROM dobrze brzmi. Grom to jest atak z jasnego nieba – tłumaczył. Dopiero później nazwę rozwinięto i mówiono o jednostce Grupa Reagowania Operacyjno-Manewrowego, a w oficjalnych dokumentach zarejestrowano ją jako JW 2305. Podlegała wówczas Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.

Mordercze sprawdziany i Delta Force

Pierwszych kandydatów do służby w nowej jednostce werbowano spośród funkcjonariuszy ówczesnych służb: policji, wywiadu, a także z wojska. Wielu z nich wywodziło z 1 Batalionu Szturmowego w Lublińcu, kompanii specjalnych, 6 Pomorskiej Brygady Desantowo-Szturmowej, płetwonurków bojowych marynarki wojennej oraz Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Zmechanizowanych we Wrocławiu. Wśród nich był „Magda”, wówczas student. Dziś wspomina, że bardzo chciał służyć w jednostce specjalnej, a na ostatnim roku otrzymał propozycję, która gwarantowała mu „przygodę życia”. Miała nią być służba w nowo powstałej jednostce, choć wówczas nie mówiono głośno o tym, czym będzie się ona zajmowała.

Zanim „Magda” trafił do GROM-u, przeszedł długą weryfikację: testy psychologiczne i fizyczne oraz selekcję, czyli morderczy pobyt w górach, podczas którego sprawdzano, jak sobie radzi w ekstremalnych warunkach. Mimo że była to pierwsza tego typu weryfikacja GROM-u, jej poziom był wysoki. – Podczas tego egzaminu paznokcie zaczęły nam czernieć i schodzić – wspomina „Magda”. –Poinformowaliśmy o tym medyka, a on odpowiedział, że jak nam przeszkadza ich czarny kolor, to mamy je pomalować na inny – dodaje. Przetrwał dzięki temu, że znalazł na trasie dwie skarpetki, wyrzucone przez któregoś z jego poprzedników. – Moje frotowe tak się wówczas zniszczyły, że nie nadawały się dalszego użytku – mówi. Po tym sprawdzianie „Magda” obiecał sobie, że przez kolejnych pięć lat nie pojawi się w Bieszczadach. – Choć nie traktowałem tego przyrzeczenia poważnie, udało mi się go dotrzymać – żartuje.

Uczestnicy selekcji, którzy zakwalifikowali się do służby w JW GROM, rozpoczęli szkolenie. Razem z polskimi instruktorami prowadzili je żołnierze ze słynnej Delta Force, amerykańskiej jednostki specjalnej. Amerykanie dostarczyli Polakom także niektóre elementy wyposażenia, między innymi pistolety Browning, MP5 i broń snajperską, taką jak Remingtony 700.

Żołnierze GROM przez rok uczestniczyli w zajęciach saperskich, medycznych, ćwiczyli taktyki: tzw. niebieską (działania w wodzie) i zieloną (w terenie), ale najwięcej uwagi poświęcali czarnej, czyli operacjom w terenie zurbanizowanym. Co ciekawe, jeśli tylko warunki na to pozwalały, podczas szkolenia używali ostrej amunicji. Każdy musiał też odegrać rolę zakładnika, którego szturmem odbijali koledzy.

Po szkoleniu każdy żołnierz wybierał specjalizację. „Magda” został snajperem. Wspomina, że w czasie szkoleń tarczę, do której celowali strzelcy wyborowi, trzymał poruszający się żołnierz. Znajdował się, co prawda, w okopie, ale nad jego głową przelatywały pociski wystrzelone przez kolegów. – To było wówczas w armii nie do pomyślenia – mówi „Magda”. – W wojsku takie cele poruszały się na wózkach – precyzuje.

Gotowość 1992 roku

W 1992 roku GROM osiągnął gotowość bojową. Pierwsze zadania, jakie realizowali jego operatorzy, zlecał Urząd Ochrony Państwa. Byli zaangażowani między innymi w operację skierowaną przeciwko irlandzkiej mafii, którą na terenie Polski prowadził wywiad brytyjski. Gromowcy stanowili wówczas obstawę podczas sprzedaży terrorystom z Ulsteru kontenera z bronią. – Byli kierowcami, wykładali towar, ochraniali miejsce za Warszawą, gdzie towar był prezentowany Irlandczykom. Robili, powiedzmy, za bandę – opisywał w książce „Zawód szpieg” Aleksander Makowski, który był zaangażowany w tę akcję.

GROM odegrał też w 1992 roku ważną rolę przy realizacji uchwały lustracyjnej Sejmu, nakazującej ministrowi spraw wewnętrznych ujawnienie nazwisk parlamentarzystów, członków rządu, wojewodów, sędziów i prokuratorów, którzy w latach 1945–1990 byli tajnymi współpracownikami SB i UB. – Byliśmy odpowiedzialni za to, aby ich teczki personalne bezpiecznie dotarły pod wskazany adres – mówi „Magda”. Po ujawnieniu listy współpracowników, GROM wspierał też ochronę Antoniego Macierewicza, wówczas szefa MSW, który odpowiadał za przeprowadzenie uchwały lustracyjnej. Kiedy pewnej nocy obstawiali teren wokół bloku, w którym mieszkał dzisiejszy minister obrony, musieli stawić czoła… policji. Wezwała ją bowiem prywatna firma ochroniarska, która wzięła gromowców za złodziei samochodów.„Magda” uważa, że sytuacja ta była wynikiem braku przepływu informacji między poszczególnymi służbami. Niemniej o istnieniu i działaniu jednostki mało było wówczas wiadomo.

Miodowy miesiąc na Haiti

Pierwsze przecieki o GROM-ie pojawiały się już w 1992 roku, ale oficjalnie media zaczęły informować o nich dopiero w 1994 roku, kiedy rząd zadecydował się wysłać żołnierzy na Haiti. Wspierali tam Amerykanów, usiłujących opanować zamieszki, które wybuchły po zmianie władzy. „Magda” też uczestniczył w tej operacji. – To było miesiąc po moim ślubie. Pojechałem na miesiąc miodowy na Karaiby. Szkoda tylko, że zamiast żony było ze mną 50 kolegów – wspomina żartem.

Na Haiti, mimo że Polska nie była wówczas członkiem NATO, gromowcy po raz pierwszy stanęli ramię w ramię z żołnierzami z USA. – Amerykanie polskiego pochodzenia podchodzili do nas, robili sobie z nami zdjęcia – wspomina „Magda”. - Jeszcze chwilę wcześniej było dla nich nie do pomyślenia, że Polska będzie współpracowała z US Army – zaznacza.

W miejscu nazywanym „hell houl”, czyli piekielną dziurą, jak mówili o Haiti Amerykanie, GROM odpowiadał za ochronę VIP-ów. Żołnierze osłaniali kongresmenów i przedstawicieli ONZ oraz tłumili zamieszki i odbijali zakładników. Wzbudzili szacunek wśród lokalnej społeczności, gdyż na co dzień poruszali sie bez kamizelek kuloodpornych i hełmów. – W ten sposób chcieliśmy zademonstrować nasze pokojowe nastawienie – tłumaczy „Magda”. Pierwsza misja operatorów GROM zakończyła się sukcesem, ale najważniejsze było to, że – jak mówi specjals – wrócili „w takim składzie, w jakim pojechali”.

„Mały kwiatek” i sukces w Iraku

W 1996 roku żołnierze GROM-u zostali wysłani na Bałkany jako przedstawiciele misji pokojowej ONZ. Stacjonowali na terenie Slavonii, części Chorwacji, zajętej wówczas przez Serbów. Mieli zajmować się eskortą ważnych osób oraz tłumić zamieszki. Do historii przeszła przeprowadzona przez nich operacja „Little flower” („mały kwiatek”). 27 czerwca 1997 roku zatrzymali poszukiwanego międzynarodowym listem gończym Slavko Dokmanovicia, zwanego „rzeźnikiem z Vukovaru”.

Jednak największy sukces specjalsi z JW 2305 odnieśli w Iraku, już jako reprezentanci MON – w 1999 roku GROM został bowiem przeniesiony z MSW do struktur Ministerstwa Obrony Narodowej. W 2003 roku, dzień przed wybuchem drugiej wojny w Zatoce Perskiej i atakiem Amerykanów na Irak, oskarżony o współpracę z międzynarodowym terroryzmem, GROM zajął platformę naftową w Umm Kasr. Dzięki temu udało się zapobiec nie tylko katastrofie ekologicznej, ale też opanować miejsce strategiczne dla terrorystów. – Tędy miały przebiegać główne szlaki zaopatrywania wojsk, tam odbywały się przeładunki, znajdowały się elementy infrastruktur – wyjaśniał portalowi polska-zbrojna.pl płk Andrzej „Wodzu” Kruczyński, który dowodził akcją. To była pierwsza tak duża i trudna operacja bojowa polskich żołnierzy po II wojnie światowej. – Jakby powinęła się nam noga, to byłby koniec prestiżu GROM-u, a tak wynik poszedł w świat – podsumowuje „Wodzu”.

Żołnierze z GROM-u jeszcze wielokrotnie wyjeżdżali na misje do Iraku. Prowadzili też operacje w Afganistanie, a wcześniej w Kosowie. Choć o tym, czym zajmują się obecnie, mówią niechętnie, to wciąż wiele osób marzy o pójściu w ich ślady. Kandydaci do służby w GROM-ie co roku przystępują do selekcji lub kwalifikacji. Ale świetne przygotowanie fizyczne to za mało, by służyć w tej jednostce wojskowej. Liczy się też motywacja i mocna psychika. A odpaść można w każdym momencie i z wielu powodów. – Bywa, że kandydata dyskwalifikują… błędy ortograficzne, które zrobił w liście motywacyjnym – mówi rzecznik jednostki.

Dziś „Magda” jest oficerem rezerwy. Gdyby mógł, bez wahania wstąpiłby do GROM-u ponownie.