Pandemia Covid-19 wywołana wirusem SARS-CoV-2 utrzymuje się w Polsce od marca 2020 roku. Żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej niemalże od momentu wykrycia pierwszego przypadku zachorowania (już od 6 marca – w dwa dni po wykryciu pierwszego przypadku zakażenia w Polsce) zaangażowani są w działania ograniczające jego transmisję. Początkowo działania te nosiły miano operacji „Odporna Wiosna”, jednak w związku ze zmianą charakteru podejmowanych przez żołnierzy działań, w czerwcu br. „Odporna wiosna” przekształcona została w „Trwałą odporność”.

Cel operacji „Trwałą Odporność” skupiony został się na pięciu rodzajach działań: zapobieganie, identyfikowanie, izolowanie, wspieranie oraz przywracanie. W odróżnieniu od prowadzonej na dużą skalę operacji „Odporna Wiosna”’ – „Trwała Odporność” skupiona została głównie na gaszeniu ognisk koronawirusa a działania ukierunkowane zostały na wsparcie opieki medycznej, służb sanitarnych, samorządów, wojewodów w taki sposób by panować nad transmisją wirusa.

Na mocy decyzji ministra obrony narodowej do wsparcia działań WOT przydzieleni zostali podchorążowie Akademii Wojskowych, zaś do działań wymagających specjalistycznego wyposażenia delegowani są wojskowi chemicy oraz personel szpitali polowych podległych Dowództwu Generalnemu RSZ wsparcia udzielają ponadto żandarmi oraz żołnierze Inspektoratu Wsparcia SZ.

Obszary działań WOT w ramach operacji „Trwała Odporność”

W realizowaną, w okresie od listopada do grudnia 2020 r. jesienną kampanię operacji „Trwała Odporność”, wg stanu na dzień 14 grudnia 2020 r. średnio-dziennie zaangażowanych w działania było ponad 5,6 tys. żołnierzy, z czego 3.130 to żołnierze-ochotnicy oraz podchorążowie Akademii Wojskowych. Wsparcie Wojsk Obrony Terytorialnej i jego obecność w przestrzeni społecznej, staje się zatem oczywistym i naturalnym zjawiskiem.

Wojska Obrony Terytorialnej dzięki swojemu zaangażowaniu spowalniały transmisję Sars-CoV-2 oraz zwiększały obszar opieki zdrowotnej poprzez wsparcie bezpośrednie jednostek organizacyjnych publicznej Służby Zdrowia, służb sanitarnych, Policji oraz jednostek samorządu terytorialnego. Ponadto WOT stale utrzymywały gotowość do wsparcia PSP i samorządów w obszarze działań kryzysowych o charakterze niemilitarnym.

Wsparcie szpitali i innych placówek medycznych

Podobnie jak w przypadku „Odpornej wiosny”, jednym z głównych obszarów operacji „Trwała Odporność” było wsparcie systemu opieki zdrowotnej. W analizowanym okresie, polski system ochrony zdrowia przechodzi jedną z najtrudniejszych prób, dlatego do wsparcia 751 placówek medycznych zaangażowano żołnierzy WOT. Średnio każdego dnia gotowych do działania było 3,8 tys. żołnierzy.

Najwięcej, bo aż 122 placówki wspierała 12 Wielkopolska Brygada OT, 108 placówek wspierała 13 Śląska Brygada OT, zaś 110 obiektów – 6 Mazowiecka BOT. Niemalże w każdym z rejonów odpowiedzialności wzrosło wsparcie opieki medycznej (znacząco w 6 i 12 Brygadzie OT).

Najważniejsze zadania, jakie zostały zrealizowane, to: pobieranie wymazów, wsparcie działania systemu rezerwacyjnego łóżek szpitalnych ELC, odbiór butli tlenowych w ramach tworzenia „obwodów tlenowych”, dystrybucja butli tlenowych nie będących na wyposażeniu SZ RP, wsparcie Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (HDK).

Jednym z głównych obszarów wsparcia realizowanym na korzyść służb sanitarnych było pobieranie wymazów. 481 zespołów wymazowych pobrało łącznie 372.682 wymazów, większość z nich, bo aż 271.126 (73%) pobrano w domach osób przebywających na kwarantannie, 62.392 wymazów (17%) pobrały zespoły WOT w ramach organizowanych każdego dnia punktów „Test&Go”, czyli mobilnych punktów pobierania wymazów, 39.164 wymazów (10%) pobrano od pensjonariuszy i personelu Domów Pomocy Społecznej.

Wsparcie opieki medycznej przez żołnierzy OT, to również wsparcie działania systemu ewidencji łóżek szpitalnych (ELC). Łącznie 371 szpitali współpracowało w zakresie baz danych ELC w całym kraju.

Z początkiem listopada WOT rozpoczęły działalność związaną z transportem butli z tlenem. Zdobyte kompetencje żołnierzy OT z przewozu materiałów niebezpiecznych oraz uzyskane uprawnienia umożliwiły zaangażowanie żołnierzy w tego rodzaju zadania. Kierowcy oddelegowani do przewozu butli tlenowych, łącznie przetransportowali 3.248 butli tlenowych nie będących na wyposażeniu SZ RP oraz odebrali 634 butle w ramach tworzenia „obwodów tlenowych”.

Żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej w czasie pandemii wspierają służby medyczne na wielu płaszczyznach. Najbardziej widoczni są w szpitalach i przychodniach, gdzie między innymi mierzą temperaturę. Jednak, aby cały system opieki w czasach pandemii mógł sprawnie funkcjonować, potrzebny jest ogrom pracy administracyjno-biurowej. Żołnierze OT, również i w tym zakresie, wspierali szpitale i inne placówki medyczne.

W ramach „Trwałej Odporności” żołnierze OT i podchorążowie licznie odpowiadali na apele regionalnych centrów krwiodawstwa. Tylko w listopadzie i grudniu br. żołnierze oddal 1.883 donacji krwi, co stanowi 765,83 litra krwi. Zapotrzebowanie na krew i jej składniki nigdy nie spada. Zwłaszcza w czasie pandemii – w związku z dyskwalifikacją określonej liczby dawców – krew jest jeszcze bardziej potrzebna.

Wsparcie Policji

Jednym z głównych zadań WOT jest ochrona zdrowia i życia ludności oraz udział w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego. Zdania te wynikają wprost z misji formacji, jaką jest obrona i wspieranie lokalnych społeczności. Jako, że misja ta wspólna jest z innymi służbami, między innymi z Policją, i że obie te formacje mają terytorialny charakter, naturalną sytuacją stało się współdziałanie oraz wzajemne wsparcie.

W trakcie realizacji zadań wspierających Policję, w ramach jesiennej kampanii operacji „Trwała Odporność” żołnierze OT, realizowali monitoring osób objętych kwarantanną domową oraz ocenę ich potrzeb. W ramach tych działań sprawdzono 1.298.412 adresów. Tylko na terenie trzech województw (brygady 11,14 i 10) żołnierze OT realizowali te zadania wspólnie z funkcjonariuszami Policji. W pozostałych województwach kontrole te wykonywali samodzielnie.

Wsparcie Urzędu Lotnictwa Cywilnego

8 Kujawsko-Pomorska Brygada OT zaangażowana była we wsparcie Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Zgodnie z wnioskiem prezesa ULC żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej skierowani zostali na polskie lotniska w celu wykonywania zadań w zakresie ograniczania rozprzestrzeniania się koronawirusa. W tym czasie sprawdzono 1.297 pasażerów z 13 samolotów. Terytorialsi wykonywali pomiary temperatury oraz gromadzili i segregowali karty lokalizacyjne wszystkich pasażerów przylatujących do Polski

Wsparcie samorządów oraz instytucji sanitarnych

W celu łagodzenia skutków kryzysu oraz wzmocnienie odporności na kryzys społeczności lokalnych, średnio-dziennie 300 żołnierzy WOT wspierało niosące pomoc instytucje samorządowe. Wspólne działania z organami samorządu terytorialnego w ramach tego wsparcia, to: wsparcie ośrodków i domów pomocy społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych, stacji sanitarno-epidemiologicznych, jak również pomoc w transporcie środków dezynfekcji oraz maseczek, a także wsparcie w ramach aplikacji „Trwała Odporność”.

W ramach współpracy z samorządem żołnierze OT realizowali transporty z banków żywności. W okresie od listopada do grudnia wykonano 126 transportów. Żołnierze wykonywali ponadto działania związane z dostarczaniem paczek z żywnością do podopiecznych Ośrodków Pomocy Społecznej.

Ponadto wsparciem objęto 227 domów pomocy społecznej na terenie całego kraju. Zakres wsparcia domów pomocy społecznej był szeroki i uzależniony od potrzeb placówek. Wysiłek żołnierzy koncentrował się wokół pomocy w zakresie dostaw żywności i środków ochrony osobistej, kontroli sanitarnej, wsparcia logistycznego, pobierania wymazów. Pomoc Terytorialsów realnie odciąża personel DPS-ów, a często także uzupełnia braki kadrowe. W analizowanym okresie pomoc ta rozszerzyła się o zadania związane z bezpośrednią opieką nad mieszkańcami domów pomocy społecznej. Do zadań realizowanych przez żołnierzy-ochotników należało, m.in. sprzątanie pomieszczeń, karmienie, ubieranie osób, które samodzielnie nie mogą tego robić.

Żołnierze oddelegowani zostali do wsparcia 186 stacji sanitarno-epidemiologicznych. Codziennie do sanepidu wpływają wyniki badań osób u których stwierdzono zakażenie SARS-CoV-2. Dane te należy jak najszybciej wpisać do systemu, aby odpowiednie służby miały możliwość podjęcia dalszych kroków wobec osób chorych. Wszyscy żołnierze zostali specjalnie przeszkoleni i poznali systemy operacyjne sanepidu. Ich praca polegała na uzupełnianiu bazy danych, sortowaniu korespondencji, sporządzaniu notatek i zawiadomień o odbyciu kwarantanny.

Terytorialsi wspierali samorząd dzięki aplikacji, która łączy żołnierzy Wojsk Obrony Terytorialnej z pracownikami organizacji pomagających potrzebującym. Narzędzie nosi nazwę: „Platforma wsparcia samorządów, organów sanitarnych i podmiotów leczniczych”. To aplikacja webowa, która pozwala m.in. pracownikom ośrodków pomocy społecznej, wnioskować o wsparcie brygad WOT. Dzięki aplikacji do oficerów łącznikowych w brygadach WOT wpłynęło 2.857 wniosków (dla porównania od początku funkcjonowania aplikacji, wniosków tych wpłynęło 15.030).

Na podstawie interaktywnych formularzy, w których wnioskodawcy wskazywali miejsce i zakres pomocy oraz jej priorytet, oficerowie łącznikowi z brygad kierowali do jej realizacji żołnierzy OT. Główne zadania realizowane przez WOT na podstawie złożonych wniosków, to: pomiar temperatury, pobieranie wymazów i dostarczanie ich do laboratoriów, transport, załadunek i rozładunek żywności, jak również prace administracyjne, wsparcie sprzętem, szkolenia sanitarno-epidemiologiczne, dostarczanie tlenu, transport środków ochrony osobistej, odkażanie pomieszczeń oraz transport pacjentów.

Wsparcie organizacji pozarządowych

Kluczowym dokumentem, będącym podstawą do udzielenia wsparcia merytorycznego i logistycznego dla inicjatyw partnerów społecznych jest „Plan współpracy Dowództwa Wojsk Obrony Terytorialnej i podległych jednostek wojskowych z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi”. Zakres wsparcia przedsięwzięć zawartych w planie współpracy obejmuje między innymi pomoc organizacyjną oraz aktywne uczestnictwo przedstawicieli WOT w przedsięwzięciach partnera społecznego. Na wniosek partnera społecznego za zgodą Dowódcy WOT, od początku listopada do końca roku, dowódcy brygad OT skierowali żołnierzy do wsparcia 73 NGO. Łącznie żołnierze OT przeprowadzili 533 akcje, w ramach których, realizowali takie zadania, jak: prowadzenie triasu, czyli wstępną segregację osób, transport z banków żywności, dostarczanie paczek żywnościowych, dostarczanie posiłków dla kombatantów i dla pracowników służby zdrowia, pomoc logistyczną. Najwięcej, bo 101 akcji przeprowadzono w 5 Mazowieckiej BOT, 93 akcji w 16 Dolnośląskiej BOT, 71 akcji w 4 Warmińsko-Mazurskiej BOT i 70 akcji w 6 Mazowieckiej BOT.

Wsparcie kombatantów, osób starszych i osób zgodnie z decyzją MON

Żołnierze, szczególnie żołnierze Wojsk Obrony Terytorialnej, od początku pandemii docierają z pomocą do kombatantów, osób starszych, jak również osób zgodnie z decyzją 84/DWOT MON z dnia 16 marca 2020 roku, w tym: rodzinom personelu medycznego, weteranom działań poza granicami państwa, osobom niepełnosprawnym, samotnie wychowującym dzieci, poddanym kwarantannie w zawiazku z podejrzeniem wystąpienia zarażenia wirusem SARS-CoV-2.

W okresie 2 ostatnich miesięcy roku żołnierze nieśli pomoc 2.565 osobom.

Wsparcie Agencji Rezerw Materiałowych

W ramach jesiennej kampanii op. „Trwała Odporność” żołnierze WOT i podchorążowie wspierali również działania Agencji Rezerw Materiałowych. W działania te zaangażowanych było 6 brygad. Począwszy od rozładunku przylatujących do Polski transportów z materiałami medycznymi i higienicznymi, poprzez rozmieszczenie ich w magazynach, aż po transport do szpitali, zakładów opieki zdrowotnej i urzędów wojewódzkich – zaangażowanych było 1.676 żołnierzy. WOT w ramach wsparcia zaangażowało 628 różnego typu sprzętu, a także wykonało 173 transporty.

III FALA PANDEMII = KAMPANIA ZIMOWA OP. „TRWAŁA ODPORNOŚĆ”

„Trzecia fala” pandemii spodziewana jest na przełom stycznia i lutego 2021 roku. Może ona mieć duży wpływ na pogorszenie sytuacji gospodarczej i społecznej w kraju. Wpływ na to ma ciągle utrzymująca się duża asymetria rzeczywistego stanu epidemii do percepcji społecznej tego zagrożenia oraz stale pogłębiająca się erozja dyscypliny stosowani zaleceń przeciwepidemicznych.

Czynnikiem, który może mieć realny wpływ na zmianę sytuacji epidemicznej w kraju (i za granicą) jest zatwierdzona do użytku w UE szczepionka ochronna, która z dużym prawdopodobieństwem umożliwi uzyskanie zbiorowej odporności społeczeństwa. W Polsce opracowano już i przyjęto do realizacji Narodowy Program Szczepień, który zakłada czteroetapowy system szczepień społeczeństwa, aż do uzyskania odporności.

Proces szczepień wymaga zapewnienia sprawnego łańcucha zaopatrywania oraz efektywnego systemu szczepień zbiorowych populacji. Biorąc po uwagę, że w najgorszym możliwym wariancie proces szczepień będzie musiał być realizowany w czasie kolejnej fali pandemii przy ograniczonych zasobach medycznych, zaangażowanie Sił Zbrojnych w tym zakresie, może okazać się kluczowe.

Wojska OT, wraz z przydzielonymi silami i środkami, w celu spowolnienia transmisji SARS-CoV-2 i budowania trwałej odporności społeczeństwa, w ramach zimowej kampanii op. „Trwała Odporność” stale utrzymywać będzie gotowość do wsparcia w obszarze działań przeciwkryzysowych o charakterze niemilitarnym.

Powstały w Dowództwie WOT rozkaz dotyczący kampanii zimowej operacji „Trwała Odporność” wskazuje nową linię wysiłku – szczepienia. Plan działań jest prosty, a cele jasno określone. Po pierwsze poprzez masowe szczepienia personelu własnego planuje się uzyskać trwałą odporność samych żołnierzy. Po drugie wesprzeć proces szczepień organizowanych w państwie tak by jak największa liczba Polaków mogła z nich szybko skorzystać.

Szczepienia nie są obowiązkowe – ale dzisiaj są jedyną drogą umożliwiającą pokonanie koronawirusa i zmniejszenia liczby osób, które chorują i umierają. W tym kontekście ważny jest też osobisty przykład żołnierzy, bo w tej „wojnie” walczy bez wyjątku całe społeczeństwo.

Myślą przewodnią zimowej kampanii operacji „Trwała Odporność będzie jak dotychczas: Zapobieganie, Identyfikacja, Izolacja, Wspieranie oraz Przywracanie.

Zgodnie z rozkazem dowódcy WOT podległy personel medyczny (lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni) przygotowany zostanie do realizacji szczepień w SRO, w tym wydzielonego personelu innych służb mundurowych, czy innych wskazanych podmiotów. Aktualnie przygotowywana jest „Koncepcja przeprowadzania szczepień ochronnych”. Po jej wdrożeniu zorganizowany zostanie i rozpoczęty proces szczepień. Żołnierze-ochotnicy niemedycy koordynować będą realizację zadań z zakresu prowadzonych szczepień. Na rozkaz uruchamiane będą siły i środki do realizacji szczepień w miejscach zamieszkania osób, których stawiennictwo w placówkach medycznych nie będzie możliwe. Powołane zostaną mobilne zespoły szczepienne (1 zespół w każdym województwie). Prócz gotowości personelu medycznego w stałej gotowości do wydzielenia sił i środków pozostawać będzie personel pomocniczy oraz pojazdy. Działania te zaplanowano w związku z koniecznością zapewnienia i zabezpieczenia procesu transportu szczepionek po otrzymaniu specjalistycznego sprzętu do ich przechowywania.

Kontynuowana będzie współpraca z Policją, PSP i samorządami, służbami medycznymi, w tym ze szpitalami i podmiotami sanitarnymi. W kampanii zimowej zaplanowano ponadto przygotować i realizować działania zwiększające świadomość przeciwepidemiczną, a zwłaszcza idee szczepień ochronnych – głównie wśród podległych stanów osobowych – w formie przygotowanych informacji, zaś wśród cywili poprzez własną postawę i przykład.

WOT nie zamierzają mimo podejmowanych działań zaprzestać działań zmierzających do powołań oraz szkoleń żołnierzy, jak również pozostałych niemilitarnych zadań związanych z misją WOT. Zaplanowano ponadto monitorowanie, czy systemy komunikacji używane przez Wojska Obrony Terytorialnej działają efektywnie, a także czy żołnierze są dyspozycyjni i ile czasu zajmuje im alarmowe stawienie się w jednostkach.

*****

Wojska Obrony Terytorialnej funkcjonują jako odrębny rodzaj sił zbrojnych od początku 2017 roku. W szeregach OT jest już ponad 27 tysięcy żołnierzy. WOT opiera swój potencjał na żołnierzach-ochotnikach. Misją WOT jest obrona i wspieranie lokalnych społeczności. W czasie pokoju to zadanie realizowane jest m.in. w formie przeciwdziałania i zwalczania skutków klęsk żywiołowych oraz prowadzenia działań ratowniczych w sytuacjach kryzysowych. Dlatego na czas walki z epidemią koronawirusa Wojska Obrony Terytorialnej zmieniły model funkcjonowania formacji ze szkoleniowego na przeciwkryzysowy. Jak pokazują statystyki formacja OT jest stale angażowana i gotowa do dalszych działań, które mają na celu zapobieganie i opóźnianie rozprzestrzeniania koronowirusa.

Tekst: płk Marek Pietrzak/ rzecznik prasowy WOT