Wojska Obrony Terytorialnej stale zaangażowane są w działania przeciwkryzysowe w walce z pandemią na terenie całego kraju. W ramach tych działań wspierają cywilną opiekę medyczną oraz wykonują szereg zadań wspomagających podsystemy ochronne w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i pomocy społeczeństwu.

Od momentu ogłoszenia i wprowadzenia w życie Narodowego Programu Szczepień przeciwko COVID-19, tj. od 5 grudnia 2020 roku, m. in. na żołnierzach Wojska Polskiego (w tym żołnierzach WOT), spoczął nowy obowiązek, związany ze wsparciem szczepień.

Przy wsparciu WOT na dzień 24 lutego 2021 roku zaszczepiono łącznie 1.153 seniorów (i ich rodziny), w tym 1.007 pierwszą dawką oraz 146 drugą dawką. W tym zaszczepiono 864 weteranów i kombatantów (oraz ich rodzin), w tym 711 pierwszą dawką oraz 153 drugą dawką. Dynamika szczepień jest uzależniona przede wszystkim od dostępności szczepionki w poszczególnych placówkach medycznych.

Wojska Obrony Terytorialnej działalność w zakresie pomocy związanej ze wsparciem w zakresie wykonywania szczepień, realizuje w trzech głównych obszarach: obsługa infolinii w Dowództwie WOT, transport do miejsca szczepień oraz organizacja mobilnych zespołów szczepiennych. Działania ukierunkowane są na pomoc seniorom, w tym kombatantom, weteranom i ich rodzinom.

Obsługa infolinii w Dowództwie WOT

Infolinia jest narzędziem pomocniczym dla seniorów chcących poddać się szczepieniu ochronnemu przeciwko wirusowi Sars-CoV-2. Obsługiwana jest pod nr Tel. 800 100 115 przez siedem dni w tygodniu, w godzinach od 7.30 do 19.30.

Na dzień 24 lutego 2021 roku odebrano łącznie prawie 3.700 połączeń, w tym ponad 800 połączeń skutkujących realnym wsparciem. Personel WOT obsługujący infolinię udziela pomocy seniorom, m.in. w takich kwestiach, jak: informowanie na temat najbliższego miejsca gdzie można wykonać szczepienia, pomocy w zarejestrowaniu na szczepienie, pomocy seniorom w obsłudze sprzętu IT (osobom, które chcą się zarejestrować na szczepienie, a mają problem z obsługą urządzeń) oraz umawiana seniorów na transport i dowóz do miejsca szczepienia.

Transport seniorów do miejsca szczepień

W ramach pomocy seniorom (w tym kombatantom, weteranom i ich rodzinom) personel Brygad Obrony Terytorialnej (BOT) w poszczególnych województwach realizuje pomoc w transporcie do miejsca szczepień (karetki, ambulanse) WOT nie realizuje pomocy w transporcie osób niepełnosprawnych, których transport wymaga przewozu osób leżących.

Łączna liczba seniorów, którym udzielono wsparcia transportowego na dzień 24 lutego 2021 roku to 616 seniorów oraz 367 kombatantów i weteranów oraz ich rodzin.

Mobilne zespoły szczepienne

Mobilne zespoły uzupełnią siatkę zespołów z punktów populacyjnych, które zgodnie z Narodowym Programem Szczepień mają zapewnić możliwość zaszczepienia pacjentów w domu. W ramach wsparcia udzielanego seniorom z zasobów brygad OT, w zależności od potrzeb, wydzielane są zespoły szczepienne realizujące program szczepień przeciwko Covid-19 dla seniorów, w tym kombatantów, weteranów i ich rodzin. Zadaniem mobilnych zespołów szczepiennych jest wspomaganie pacjentów, których stan zdrowia nie pozwala na zaszczepienie w stacjonarnym punkcie szczepień. Dotyczy to w szczególności osób obłożnie chorych (tzw. pacjentów leżących), w tym seniorów i kombatantów, którzy samodzielnie lub z przyczyn zdrowotnych nie mogą udać się do stacjonarnych punktów szczepień. Zespoły mają ponadto zabezpieczyć pacjentów z mniejszych gmin i miejscowości, do których nie zawsze będzie w stanie dojechać zespół ze stacjonarnego punktu szczepień.

Aktualnie w działania związane z realizacją mobilnych zespołów szczepiennych zaangażowana jest 4. Warmińsko-Mazurska i 9. Łódzka Brygada Obrony Terytorialnej. Zadania w ramach mobilnych zespołów szczepiennych, realizowane są w zasięgu terytorialnym VIII (4.W-MBOT) i III (9.ŁBOT) Obwodu Profilaktyczno-Leczniczego.

Pierwszy z wymienionych zespołów szczepiennych utworzony został z lekarza oraz pielęgniarki szczepiennej z 1. Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką SPZOZ w Lublinie – Filia w Ełku oraz ratowników medycznych i koordynatorów ds. kombatantów z 4. Warmińsko-Mazurskiej Brygady Obrony Terytorialnej. Brygada zabezpiecza ponadto pojazd-karetkę. 9. Łódzka Brygada OT mobilny zespół szczepienny stworzyła we współpracy z Wojskowym Centrum Kształcenia Medycznego. W skład zespołu wchodzi: lekarz i kierowca karetki z WCKMed oraz ratownik medyczny z 9. ŁBOT.

Każdorazowo uruchomienie mobilnego zespołu szczepiennego WOT następuje po otrzymaniu zgłoszenia o zapotrzebowaniu z jednostki organizacyjnej służby zdrowia. W przypadku 4.W-MBOT informacja ta przekazywana jest z 1. Wojskowego Szpitala Klinicznego w Ełku, zaś w 9.ŁBOT – z Wojewódzkiej Stacji Ratownictwa Medycznego w Łodzi. Ma to związek po pierwsze z decyzją lekarza podstawowej opieki zdrowotnej o zakwalifikowaniu pacjenta do szczepionki, po drugie z koniecznością dokonania kwalifikacji do szczepień w miejscu zamieszkania.

Zespoły nie realizują zadań na zgłoszenie osób indywidualnych. Osoby prywatne, aby skorzystać z mobilnego punktu szczepień muszą najpierw skontaktować się ze swoją poradnią POZ lub pielęgniarką opieki długoterminowej. Jeśli pacjent lub jego opiekun skontaktują się z mobilnym zespołem szczepiennym wyjazdowym, ten kieruje pacjenta lub opiekuna w pierwszej kolejności do lekarza POZ, ponieważ to właśnie lekarz POZ potwierdzi, że pacjent może skorzystać ze szczepienia w domu.

Jeśli lekarz POZ potwierdzi, że pacjent może skorzystać ze szczepienia w domu przez mobilny zespół szczepienny, wtedy lekarz POZ odnotowuje to w dokumentacji medycznej i przekazuje taką informację do wyjazdowego punktu szczepień. Każdy z zespołów, po otrzymaniu informacji z jednostki służby zdrowia rejestruje pacjenta na szczepienie, ustala termin szczepienia i informuje o tym pacjenta lub jego opiekuna, a następnie stawia się we właściwej jednostce, skąd (lekarz zespołu mobilnego) pobiera skierowania na szczepienia oraz odpowiednią liczbę szczepionek i sprzęt do iniekcji.

W przypadku gdyby zaistniała konieczności dokonania kwalifikacji do szczepienia w miejscu zamieszkania o zakwalifikowaniu do szczepienia decyduje lekarz mobilnego zespołu szczepiennego.

Sama procedura szczepienia w miejscu zamieszkania odbywa się tak jak w punkcie szczepień – przed podaniem szczepionki pacjent wypełnia ankietę i jest badany przez lekarza. Jeśli pacjent pozytywnie przejdzie kwalifikację, zostaje szczepiony pierwszą dawką preparatu. Zespół przyjeżdża także aby podać drugą dawkę szczepienia.

Dzięki pracy mobilnych zespołów szczepiennych WOT, nadzień 24 lutego 2021 r., pierwszą dawką zaszczepiono 98 osób, w tym 31 kombatantów. Na początku marca zaplanowane są wyjazdy mobilnych zespołów szczepiennych na podanie drugiej dawki szczepionki.

Docelowo, w każdej brygadzie powołany zostanie mobilny zespół szczepienny, o ile zgłodzone zostanie zapotrzebowanie na tego rodzaju działania.

***

Zadaniem Wojsk Obrony Terytorialnej w sytuacji kryzysu, jest osiągnięcie i utrzymanie, w przydzielonych Stałych Rejonach Odpowiedzialności na terenie całego kraju, niezbędnych zdolności do realizacji zadań zarządzania kryzysowego.

Działania te zgodne są z misją, zgodnie z którą Siły Zbrojne, prócz gotowości do odstraszania i obrony terytorium RP oraz wypełniania zobowiązań sojuszniczych, winny być przygotowane do wspomagania podsystemów ochronnych w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i pomocy społeczeństwu. Doprecyzowanie tej misji odnajdujemy w przepisach które normalizują użycie SZ RP w sytuacjach kryzysowych: ustawie dotyczącej powszechnego obowiązku obrony RP1, ustawie dotyczącej zarządzania kryzysowego2, ustawie o stanie klęski żywiołowej3, jak również o zapisach rozporządzenia, które precyzuje szczegółowe zasady udziału Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniu.

Zgodnie z zapisami ww. aktów prawnych Siły Zbrojne RP, w tym Wojska Obrony Terytorialnej, zobligowane są do działania na rzecz zapobiegania lub usuwania skutków klęsk żywiołowych. Trzeba jednak podkreślić, że aby uruchomić siły i środki wojskowe, wymagane jest zaimplementowanie wskazanych w przepisach prawa procedur.

Przepisy upoważniają, aby wojewoda wystąpił do Ministra Obrony Narodowej z wnioskiem o przekazanie do jego dyspozycji niezbędnych sił zbrojnych, które zostały ujęte w planie zarządzania kryzysowego. Istnieje również druga ustawowa możliwość, zgodnie z którą w czasie stanu klęski żywiołowej MON przekazuje z wniosku kierującego działaniami, oddziały sił zbrojnych do dyspozycji wojewody. Na przykład w sytuacji wystąpienia epidemii koronawirusa, podmiotem, który kieruje działaniami jest sam minister właściwy ds. zdrowia. W tym przypadku z wniosku Ministra ds. Zdrowia wojewoda otrzymuje wsparcie sił zbrojnych, by mógł zwalczać epidemię na terenie województwa.

Wniosek procedowany jest w resorcie obrony narodowej. Procedura związana jest z czynnościami z zakresu planowania operacyjnego, związanymi z oceną sytuacji kryzysowej, wariantowaniem działań oraz wskazaniem środków i sił które są niezbędne aby wykonać zadania z zakresu zarządzania kryzysowego. Następuje to jednak, gdy niemożliwe jest lub może okazać się niewystarczające użycie innych sił. Wówczas następuje uruchomienie sił zbrojnych. Wykorzystanie wojska uzależnione jest zatem od tego, czy i kiedy „wyczerpią” się możliwości innych służb.

Trzeba tu wyraźnie zaznaczyć, że w okresie stabilizacji i pokoju, wojska OT nie zastępują, a jednie uzupełniają (i wspomagają) istniejący pozamilitarny system „reagowania”.

Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 19.08.2019 r., poz. 1541).
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 29.07.2019 r., poz. 1398).
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 10.10.2017 r., poz. 1897).

Tekst: szer. Iwona Jędruszczuk/ Zespół Prasowy Dowództwa WOT