moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Sikorski–Majski, czyli układ, który uratował Sybiraków

Przywrócenie polsko-radzieckich stosunków dyplomatycznych, powstanie polskiej armii w ZSRS i zwolnienie z więzień i łagrów obywateli II RP. To najważniejsze ustalenia układu zawartego 80 lat temu przez premiera gen. Władysława Sikorskiego i Iwana Majskiego, ambasadora ZSRR w Londynie. Układ pozwolił na ewakuację tysięcy Polaków z „nieludzkiej ziemi”.


Podpisanie układu, Londyn, 30 lipca 1941. Od lewej: Władysław Sikorski, Anthony Eden, Winston Churchill i Iwan Majski. Fot. Wikipedia

„Prysnął związek hitlerowsko-bolszewicki, będący u początku tej straszliwej katastrofy, której ofiarą padła Polska. (...) Możemy chyba przypuszczać, że Rosja uzna za niebyły pakt z Niemcami z 1939 roku. (...) Tysiące Polaków i Polek cierpi dotąd w więzieniach rosyjskich. Czyż nie byłoby rzeczą uczciwą i celową przywrócić tym ludziom swobodę?” – mówił 26 czerwca 1941 roku w radiowym przemówieniu gen. Władysław Sikorski, premier rządu RP i Naczelny Wódz.

Cztery dni wcześniej wojska hitlerowskie rozpoczęły ofensywę przeciwko Związkowi Sowieckiemu, dotychczasowemu sojusznikowi. Automatycznie ZSRS stał się partnerem Brytyjczyków. Od tego momentu rządowi premiera Winstona Churchillowi zależało na normalizacji polsko-radzieckich stosunków dyplomatycznych, zerwanych dwa lata wcześniej po agresji Sowietów na Polskę 17 września 1939 roku. – Miało to służyć utworzeniu skutecznej koalicji antyhitlerowskiej i zachęceniu Związku Sowieckiego do walki z III Rzeszą – mówi dr Janusz Kowalewski, historyk zajmujący się dziejami Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Kwestia granic

Rozpoczęły się rokowania. Nie były one łatwe, bo Polska chciała zapisu o przywróceniu granicy sprzed 17 września 1939 roku. Sowieci sprzeciwiali się takiemu rozwiązaniu. Pod naciskiem rządu brytyjskiego gen. Sikorski zgodził się, by odłożyć negocjacje w sprawie granicy na przyszłość. Taka decyzja podzieliła polskie elity. Część ministrów rządu emigracyjnego podało się do dymisji: szef dyplomacji August Zaleski, minister bez teki gen. Kazimierz Sosnkowski oraz minister sprawiedliwości Marian Seyda. – Ich zdaniem gen. Sikorski nie powinien zgodzić się na podpisanie układu bez gwarancji dotyczącej granic – tłumaczy historyk.

Dla Naczelnego Wodza priorytetem było jednak stworzenie polskiej armii i ratowanie setek tysięcy polskich obywateli znajdujących się od września 1939 roku w sowieckiej niewoli. Wielu z nich zostało wymordowanych, inni umierali z głodu i panujących warunków.

Otwarte bramy

Polsko-radzieckie porozumienie podpisali 30 lipca 1941 roku gen. Sikorski i Iwan Majski, ambasador ZSRS w Londynie. „Ściskamy sobie dłonie i żegnamy się. Kamerzyści chcą sfilmować Sikorskiego i mnie, jak podajemy sobie ręce. Spełniamy ich życzenie” – opisał w dziennikach Majski.

Zgodnie z pierwszym punktem porozumienia, nazwanego od nazwisk sygnatariuszy „układem Sikorski–Majski”, moc tracił traktat niemiecko-radziecki z 1939 roku tzw. pakt Ribbentrop–Mołotow. Polska i ZSRS ponownie nawiązały stosunki dyplomatyczne. Porozumienie zawierało także zgodę Moskwy na utworzenie na sowieckim terytorium Armii Polskiej pod polskim dowództwem oraz deklarację wspólnej walki Polski i ZSRS z hitlerowskimi Niemcami.

Protokół dodatkowy do układu mówił natomiast o zwolnieniu Polaków z sowieckich więzień i łagrów. „Rząd ZSRS udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni swobody na terytorium ZSRS, bądź jako jeńcy wojenni, bądź z innych odpowiednich powodów” – zapisano. – Zapis o amnestii był krzywdzący, ponieważ Polacy nie zostali nigdy skazani i byli więzieni nielegalnie – wyjaśnia dr Kowalewski. Punkt ten jednak umożliwił zwolnienie tysięcy polskich więźniów przebywających w radzieckiej niewoli i miejscach zesłań, w tym żołnierzy przetrzymywanych w obozach jenieckich.

Uformowano z nich Armię Polską na Wschodzie pod dowództwem gen. Władysława Andersa, która wraz z polską ludnością cywilną w sierpniu 1942 roku opuściła terytorium ZSRS.

Cień Katynia

Zdaniem dr. Kowalewskiego trudno dziś wyrokować, czy latem 1941 roku była możliwość uzyskania przez gen. Sikorskiego ustaleń w kwestii granicy polsko – sowieckiej i czy Związek Radziecki był gotowy do jakichkolwiek ustępstw w tej sprawie. – Wydaje mi się, że przy ówczesnej postawie Brytyjczyków nie było takich możliwości, a szybkie zawarcie układu uratowało tysiące polskich więźniów przebywających w łagrach – uważa historyk.

Porozumienie polsko-sowieckie nie było zbyt trwałe. W kwietniu 1943 roku po odkryciu przez Niemców masowych grobów polskich oficerów zamordowanych w Katyniu polski rząd w Londynie zażądał od strony radzieckiej wyjaśnień i zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o dochodzenie w tej sprawie. W odpowiedzi Sowieci 25 kwietnia jednostronnie wypowiedzieli układ Sikorski–Majski, zrywając tym samym stosunki dyplomatyczne z polskim rządem.

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Dziki na Legwanach
Kircholm 1605
Europa ma być zdolna do obrony
Kopuła nad bewupem
Lubuscy pancerniacy sforsują Odrę
Medycyna na trudne czasy
Rekompensaty na nowych zasadach
Wkrótce rusza pilotaż powszechnych szkoleń obronnych
F-35 z Norwegii znowu w Polsce
Nowe horyzonty medyków
Polskie „Tygrysy” nagrodzone w Portugalii
Terytorialsi ćwiczyli taktykę i walkę z pożarem
„Road Runner” w Libanie
Bataliony Chłopskie – bojowe szeregi polskiej wsi
Medale pięcioboistów Wojska Polskiego
Wyspa komandosów i walka z morskim żywiołem
AWL zainaugurowała rok akademicki 2025/26
Żołnierz na urlopie i umowie zlecenie?
Maratońskie święto w Warszawie
Koniec pewnej epoki
Przedwczesny triumf
Natowska sieć rurociągów obejmie Polskę
Norwegowie zaczynają szkolenia Ukraińców w Polsce
Speczespół wybierze „Orkę”
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Wyzwaniem – czas
Wioślarze mistrzami świata, a pięcioboiści znów na podium
Trwa dobra passa reprezentantów Wojska Polskiego
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Brytyjczycy na wschodniej straży
Historia jest po to, by z niej czerpać
RAF nad Polską. Cel: patrolować i odstraszać
Jak skutecznie szkolić polskie wojsko?
Świadczenia mieszkaniowe w górę
W poszukiwaniu majora Serafina
Ustawa schronowa – nowe obowiązki dla deweloperów
Ograniczenia w ruchu lotniczym na wschodzie Polski
Dzień Bezpieczeństwa na Baltexpo
Para ratowników i pies w kopalni złota
Baltexpo ‘25 wystartowały
Zjednoczyć wysiłek w przeciwdziałaniu presji migracyjnej
Terytorialsi dłużej będą wspierać Straż Graniczną
Owad z drukarki
Pokój na Bliskim Wschodzie? Podpisano kluczowe porozumienie
Pływali jak morscy komandosi
Apache i Chinook a sprawa polska
W obronie gazoportu
Na Baltexpo o bezpiecznym morzu
Strategiczna inwestycja w Bumarze-Łabędy
Polski „Wiking” dla Danii
W wojsku orientują się najlepiej
Koniec dzieciństwa
Kawaleria pancerna spod znaku 11
Od doświadczeń z wojny do pokolenia Z
Wojsko podzieli się Merkurym 2.0
Polsko-unijne rozmowy o „murze dronowym”
Konie dodawały pięciobojowi szlachetności
Okiełznać Borsuka
Weterani pamiętają
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
MON chce nowych uprawnień dla marynarki
Władze USA zapowiadają poważne zmiany w amerykańskiej armii
Unia chce zbudować „mur dronowy"
Żołnierze testują nowoczesne drony. To polska robota
Rozkaz: zatankować kompanię Abramsów
Kraków – strategiczne centrum wojskowej medycyny
Rozwijanie śmigłowcowych zdolności
Kaczka wodno-lądowa (nie dziennikarska)
Abolicja dla ochotników
Drony w natarciu
Jednym głosem w sprawie obronności

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO