Ustawa o obronie ojczyzny wprowadza wiele nowych rozwiązań. Dlatego MON uruchomiło cykl szkoleń kaskadowych w jednostkach, by wszyscy żołnierze mieli pełną wiedzę na temat zmienionych przepisów. Na naszych łamach będziemy regularnie publikowali odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Udzielają ich eksperci z Ministerstwa Obrony Narodowej.

Jaka jest data ważności orzeczenia psychologicznego, szczególnie w przypadku osób, które odbywają szkolenie DZSW albo ubiegają się o powołanie do TSW?

Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o obronie ojczyzny osobę, która w ciągu 3 lat od nadania kategorii zdolności do czynnej służby wojskowej podczas kwalifikacji wojskowej zgłosi chęć pełnienia takiej służby, nie kieruje się na badania psychologiczne. Zasadę tę stosuje się z pewnymi wyjątkami, tj. z wyłączeniem osób ubiegających się o powołanie do zawodowej służby wojskowej lub do służby na stanowiskach wymagających szczególnych predyspozycji, a także osób, których stan zdrowia uległ zmianie albo istnieją uzasadnione wątpliwości co do ich aktualnego stanu zdrowia. Odnosi się to zarówno do orzeczeń pozytywnych, jak i negatywnych.

W związku z tym, mimo że nie ma (w ustawie i rozporządzeniu) przepisów wprost mówiących o terminie ważności orzeczenia, fakt niekierowania na badania psychologiczne w okresie 3 lat od wydania orzeczenia (kategorii zdolności) w ramach kwalifikacji wojskowej wskazuje de facto na termin jego ważności.

Każdy przypadek należy rozpatrywać przez pryzmat statusu osoby i jej zdolności do służby nadanej podczas kwalifikacji wojskowej. Do odbycia np. szkolenia podstawowego w ramach DZSW powinny trafiać wyłącznie osoby z orzeczoną kategorią zdolności (pozytywną). To samo dotyczy osób ubiegających się o powołanie do terytorialnej służby wojskowej.

Żołnierz zawodowy, mąż i ojciec dwójki dzieci, złożył wniosek o wypłatę gratyfikacji urlopowej, ale we wniosku błędnie wskazał, że drugi rodzic pobrał gratyfikację urlopową. Faktycznie drugi rodzic nie mógł jej pobrać, ponieważ nie jest żołnierzem zawodowym. W konsekwencji żołnierz nie otrzymał gratyfikacji na dzieci. Złożył więc powtórnie wniosek, powołując się na błąd. WOG zwrócił wniosek bez rozpatrzenia i odmówił wypłaty. Czy błędnie wypełniony wniosek o wypłatę gratyfikacji urlopowej powoduje utratę prawa do tego świadczenia w danym roku?

Zgodnie z art. 446 ust. 1 ustawy o obronie ojczyzny żołnierzowi zawodowemu przysługuje raz w roku prawo do gratyfikacji urlopowej. Jej realizacja następuje w wysokości, terminie i trybie wynikającym z przepisów rozporządzenia MON z 18 marca 2014 r. w sprawie gratyfikacji urlopowej żołnierzy zawodowych. Zgodnie z przepisami cytowanego aktu wykonawczego podstawową formą realizacji omawianego uprawnienia jest wniosek złożony przez żołnierza zawodowego, natomiast działanie organu z urzędu jest sytuacją szczególną.

Odnosząc się do zawartej w pytaniu kwestii korekty złożonego przez żołnierza wniosku, należy wskazać, że rozporządzenie nie przewiduje możliwości ponownego złożenia wniosku przez żołnierza. Nie oznacza to jednak, że w przypadku błędu, żołnierz nie może dokonać jego korekty. W takiej sytuacji powinien on niezwłocznie zwrócić się do właściwego organu z wnioskiem o dokonanie korekty uprzednio złożonego wniosku, a nie składać nowy wniosek o wypłatę gratyfikacji urlopowej, ponieważ – jak wskazano – obowiązujące przepisy nie przewidują takiej możliwości. Działanie WOG (bazując jedynie na lakonicznym omówieniu stanu faktycznego przez wnioskodawcę) wydaje się więc prawidłowe.

Zgodnie z ustawą o obronie ojczyzny żołnierzom dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej przysługują 2 dni urlopu za każdy okres pełnienia służby wynoszący 30 dni. Jednocześnie urlopu takiego udziela się w jednym nieprzerwanym okresie. Czy należy rozumieć, że skoro żołnierze uzyskują uprawnienia do urlopu z dołu, to urlop taki należy zaplanować na koniec ich służby?

Zgodnie z art. 331 ust. 3 ustawy o obronie ojczyzny urlopu wypoczynkowego udziela się w jednym nieprzerwanym okresie żołnierzom odbywającym dobrowolną zasadniczą służbę wojskową, żołnierzom OT pełniącym terytorialną służbę wojskową oraz żołnierzom pełniącym służbę w aktywnej rezerwie albo pasywnej rezerwie – w wymiarze 2 dni kalendarzowych za każdy okres pełnienia służby wynoszący łącznie 30 dni. Ani z przepisów ustawy, ani jej aktów wykonawczych w żadnym zakresie nie wynika, że przedmiotowy urlop ma być planowany jednorazowo na koniec dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej.

Przedstawiona w pytaniu wątpliwość może nasuwać się z błędnej interpretacji regulacji o udzieleniu urlopu w jednym nieprzerwanym okresie. Należy więc wyjaśnić, że dotyczy ona wymiaru 2 dni kalendarzowych za każdy okres pełnienia służby wynoszący łącznie 30 dni. Zatem celem ustawodawcy było nierozdzielanie dwudniowego czasu urlopu, a nie kumulowanie poszczególnych dwudniowych okresów na koniec służby, aby udzielić ich w sposób łączny. Posługując się przykładem, jeżeli po 30 dniach służby żołnierz złożył wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego, to dowódca jednostki wojskowej może udzielić mu jednorazowo dwudniowego urlopu.

Zgodnie z paragrafem 3 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 26 maja 2022 r. w sprawie urlopów żołnierzy niebędących żołnierzami zawodowymi, urlopu wypoczynkowego udziela się na pisemny wniosek żołnierza lub z urzędu. Udzielając urlopu na wniosek żołnierza, dowódca jednostki uwzględnia zadania służbowe zaplanowane do wykonania przez pododdział, w którym żołnierz pełni służbę. Ze wskazanego przepisu również nie wynika ograniczenie dotyczące terminu udzielania urlopów wypoczynkowych. W tej sytuacji uprawnione jest stwierdzenie, że żołnierz dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej może wykorzystać urlop wypoczynkowy w nieprzerwanym wymiarze już po pierwszym okresie wynoszącym łącznie 30 dni.

Z przepisów ustawy nie wynika konieczność oczekiwania do ostatniego etapu dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej w celu udzielenia wszystkich możliwych do nabycia dni urlopu w łącznej liczbie. Taki sposób działania skutkowałby koniecznością udzielenia urlopu wypoczynkowego wszystkim żołnierzom dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej w jednym okresie przed zakończeniem okresu pełnienia służby. Ponadto przedstawiony sposób działania przeczyłby zasadności planowania urlopów, którego celem jest usprawnienie procesu ich udzielania oraz uwzględnianie zadań zaplanowanych do wykonania przez pododdział.

Zasada jednorazowego udzielania urlopu wypoczynkowego w całym czasie pełnienia służby została wyrażona przez ustawodawcę w art. 331 ust. 2 ustawy w odniesieniu do żołnierzy odbywających obowiązkową zasadniczą służbę wojskową. Analiza treści ust. 2 i 3 omawianego przepisu art. 331 ustawy prowadzi do uprawnionej konstatacji, że reguła udzielania urlopów żołnierzom odbywającym obowiązkową zasadniczą służbę wojskową nie odnosi się do żołnierzy odbywających dobrowolną zasadniczą służbę wojskową, żołnierzy OT oraz żołnierzy pełniących służbę w aktywnej albo pasywnej rezerwie.

Jaki status będzie miał żołnierz DZSW odbywający szkolenie specjalistyczne połączone z wykonywaniem zadań na stanowisku służbowym, który w trybie art. 145 ustawy o obronie ojczyzny złoży do szefa WCR (za pośrednictwem dowódcy jednostki, w której odbywa szkolenie specjalistyczne) wniosek o zmianę wyboru rodzaju czynnej służby wojskowej? Czy wyrażenie zgody przez szefa WCR i procedowanie powołania takiego żołnierza do zawodowej służby wojskowej jest obligatoryjną przesłanką do zwolnienia z dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej, czy też pełni on tę służbę na stanowisku służbowym do czasu powołania go do zawodowej służby wojskowej?

Złożenie wniosku o zmianę wyboru rodzaju czynnej służby wojskowej oraz wszczęcie procedury przez szefa wojskowego centrum rekrutacji nie powoduje zmiany statusu żołnierza dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej. Wszystkie możliwe do wykonania czynności rekrutacyjne, m.in. badania lekarskie i psychologiczne, powinny być przeprowadzone w trakcie pełnienia dotychczasowego rodzaju służby.

Zwolnienie żołnierza z dobrowolnej zasadniczej służby wojskowej powinno nastąpić, ze względu na potrzeby Sił Zbrojnych, w bezpośredniej korelacji z datą powołania do zawodowej służby wojskowej.

Czy żołnierzom DZSW przysługują należności za podróże służbowe, udział w poligonach itp.?

Poprzednio obowiązujące przepisy w zakresie delegowania oraz kierowania żołnierzy niezawodowych do wykonywania zadań służbowych oraz związanych z tym należności za podróże służbowe są w przeważającej mierze tożsame z obecnie obowiązującymi przepisami ustawy o obronie ojczyzny oraz jej aktów wykonawczych.

Ze względu na tożsamość regulacji poprzednio obowiązujących z teraźniejszymi organy przyznające określone należności żołnierzom niezawodowym nie powinny doszukiwać się innego znaczenia przepisów niż to, które dotychczas było stosowane w odniesieniu do wszystkich żołnierzy niezawodowych.

Jeżeli delegowanie żołnierza DZSW do wykonywania zadań w innej jednostce wojskowej albo skierowanie do wykonywania zadań poza jednostką wojskową będzie wiązało się z koniecznością skierowania go w podróż służbową, to taki żołnierz będzie uprawniony do przyznania wszystkich niezbędnych w tym zakresie należności.

W rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej z 3 czerwca 2015 r. w sprawie orzekania o zdolności do zawodowej służby wojskowej oraz właściwości i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach RWKL orzekało o potrzebie długotrwałego lub stałego zwolnienia żołnierza zawodowego ze względu na stan zdrowia od niektórych zajęć służbowych. Nowe rozporządzenie nie przewiduje już takiej możliwości. W jaki sposób postępować z żołnierzami, którzy dostarczają zaświadczenia lekarskie o schorzeniach i stwierdzające konieczność tymczasowego zwalniania z niektórych zajęć, a także ze sprawdzianu z WF?

Zgodnie z art. 276 ust. 1 pkt 1 ustawy o obronie ojczyzny zwolnienie lekarskie obejmuje okres, w którym żołnierz zawodowy jest zwolniony od zajęć służbowych z powodu choroby lub pobytu w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym (…).

W tej sytuacji żołnierz może przedstawić dowódcy jednostki zwolnienie lekarskie w związku z chorobą, na mocy którego nie może on zostać dopuszczony do wykonywania zadań służbowych w określonym zakresie wynikającym z posiadanego schorzenia.

Zmiana treści dotychczasowego rozporządzenia MON w sprawie orzekania o zdolności do służby wojskowej i trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach nie ma wpływu na ważność lub skuteczność wydanych żołnierzom zwolnień lekarskich.

Jednocześnie, na podstawie art. 279 ust. 1 i 2 ustawy, prawidłowość orzekania o czasowej niezdolności do służby z powodu choroby, prawidłowość wykorzystania zwolnienia lekarskiego, spełnienie wymogów formalnych zaświadczeń lekarskich mogą podlegać kontroli przez wojskowe komisje lekarskie oraz dowódcę jednostki wojskowej.

Uwzględniając obowiązujący stan prawny, w myśl art. 332 ust. 5 ustawy o obronie ojczyzny, żołnierz zawodowy może być zwolniony ze sprawdzianu sprawności fizycznej w danym roku kalendarzowym z przyczyn służbowych lub zdrowotnych. Tryb zwalniania ze sprawdzianu sprawności fizycznej w danym roku kalendarzowym oraz dokumenty wymagane w tych sprawach określa paragraf 9 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 2 grudnia 2020 r. w sprawie przeprowadzania sprawdzianu sprawności fizycznej żołnierzy zawodowych. Paragraf 9.1. mówi że „podstawę zwolnienia żołnierza zawodowego ze sprawdzianu z przyczyn zdrowotnych stanowią m.in.: zaświadczenie jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi lub zaświadczenie lekarskie wystawione zgodnie z art. 53 ust. 3, art. 55 ust. 1 i art. 55a ust. 7 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, stwierdzające niezdolność do służby w terminie przeprowadzania sprawdzianu, zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza stwierdzające ciążę lub fakt karmienia dziecka piersią przez żołnierza zawodowego kobietę, zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza specjalistę stwierdzające niezdolność do wykonywania ćwiczeń fizycznych objętych programem sprawdzianu w terminie jego przeprowadzenia”.

Biorąc wszystko to pod uwagę, żołnierz przedstawia dowódcy jednostki zaświadczenie lekarskie, które stanowi podstawę do zwolnienia z zajęć wychowania fizycznego (przyczyny zdrowotne), następnie na mocy tego dokumentu dowódca jednostki dokonuje formalnego zwolnienia żołnierza w WF, odnotowując to w rozkazie.