25 lat temu, 30 lipca 1992 roku Sejm ustanowił dzień 15 sierpnia Świętem Wojska Polskiego. Powrócono w ten sposób do przedwojennej tradycji obchodów w rocznicę zwycięskiej Bitwy Warszawskiej, stoczonej w 1920 roku w czasie wojny polsko-bolszewickiej. W swojej historii Wojsko Polskie świętowało jednak także inne rocznice.
„Dzień 15 sierpnia ustanawia się dniem Wojska Polskiego. Obchody organizuje się w formie uroczystej zgodnie z ceremoniałem wojskowym” – głosi ustawa o Święcie Wojska Polskiego z 30 lipca 1992 roku.
– Tradycja obchodów 15 sierpnia w rocznicę Bitwy Warszawskiej 1920 roku sięga II Rzeczypospolitej, ale święto wojska pojawiło się w polskiej armii już wcześniej – mówi Łukasz Jędrzejczak, historyk z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
Dzień triumfu
Jak dodaje, pierwszym nieformalnym świętem polskich żołnierzy był, obchodzony w armii Księstwa Warszawskiego, 15 sierpnia – dzień urodzin cesarza Napoleona Bonaparte, twórcy Księstwa. Historyk z MWP tłumaczy, że wcześniej święta wojska w Polsce nie obchodzono, bo nie było takiej tradycji. – Jedynie jednorazowo świętowano wielkie zwycięstwa, np. pod Grunwaldem w 1410 roku czy pod Wiedniem w 1683 roku – dodaje Jędrzejczak.
W armiach państw europejskich obchody dnia wojska zaczęto wprowadzać w II połowie XIX wieku, razem z tworzącymi się tradycjami narodowymi. – Jednak Polska w tym czasie była pod zaborami i nie istniała polska armia, która mogłaby świętować – wyjaśnia historyk.
Święto wojska pojawiło się dopiero w 1919 roku, po odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości. W pierwszych latach obchodzono go 6 sierpnia, w rocznicę wyruszenia do walki w 1914 roku Pierwszej Kompanii Kadrowej pod dowództwem komendanta Józefa Piłsudskiego.
Rocznicę tą przyćmiły jednak wydarzenia ze zwycięskiej wojny polsko-bolszewickiej. – Dlatego 4 sierpnia 1923 roku rozkazem gen. Stanisława Szeptyckiego, ministra spraw wojskowych ustanowiono 15 sierpnia Święto Żołnierza – podaje Jędrzejczak. Dzień ten wybrano dla upamiętnienia rozpoczęcia kontrofensywy podczas Bitwy Warszawskiej 1920 roku, w wyniku której rozbito wojska rosyjskiego Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. „W dniu tym wojsko i społeczeństwo czci chwałę oręża polskiego, której uosobieniem i wyrazem jest żołnierz. W rocznicę wiekopomnego rozgromienia nawały bolszewickiej pod Warszawą święci się pamięć poległych w wiekowych walkach z wrogiem o całość i niepodległość Polski”, napisał gen. Szeptycki w rozkazie.
Dokument dokładnie regulował program święta. W przeddzień wieczorem organizowany był capstrzyk orkiestr wojskowych na ulicach miast garnizonowych. 15 sierpnia rano odbywały się przeglądy wojsk, które miały pokazać, że armia jest „tarczą i obroną ojczyzny”. Wieczorem organizowano uroczysty apel. „W dniu Święta Żołnierza ukarani aresztem koszarowym i lekkim – kary nie odbywają” – rozkazał też minister.
Przedwojenna tradycja
Święto było obchodzone corocznie, także w sierpniu 1939 roku w przededniu wybuchu II wojny. Świętowano również podczas wojny w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz w oddziałach Armii Krajowej w okupowanym kraju, a także w Polsce przez pierwsze dwa lata po zakończeniu wojny.
Potem komunistyczne władze zaniechały obchodów ze względów ideologicznych, nie chciano bowiem upamiętniać zwycięstwa nad Armią Czerwoną. W miejsce przedwojennego Święta Żołnierza dekretem Rady Ministrów z 1950 roku ustanowiono Dzień Wojska Polskiego na 12 października. Miał on upamiętniać chrzest bojowy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki walczącej w 1943 roku razem z Armią Czerwoną w bitwie pod Lenino.
Po zmianach ustrojowych w 1989 roku postanowiono wrócić do tradycji z okresu II Rzeczypospolitej. Tymczasowo w latach 1990–1992 Wojsko Polskie świętowało 3 maja, w rocznicę uchwalenia w 1791 roku konstytucji. W 1992 roku ustawą sejmową powrócono do przedwojennych obchodów upamiętniających Bitwę Warszawską.
Z okazji Święta Wojska Polskiego 15 sierpnia w kościołach garnizonowych w całej Polsce odprawiane są uroczyste msze w intencji żołnierzy, na cmentarzach odbywają się apele poległych, a centralne uroczystości przed Grobem Nieznanego Żołnierza wieńczy wojskowa defilada.
autor zdjęć: Narodowe Archiwum Cyfrowe
komentarze