Czarno-białe taśmy, na których latem 1944 roku uwieczniono walczących powstańców, zostały pokolorowane z benedyktyńską cierpliwością i dokładnością, klatka po klatce. Dobór brzmienia głosów w dubbingu oraz treści rozmów ustalone przez specjalistów od odczytywania słów z ruchu warg, czy też podłożenie odgłosów wystrzałów z takiej broni, jaką widzimy na ekranie, opłaciło się stokrotnie. Film wbija w fotel – napisał na temat „Powstania Warszawskiego” ppłk Andrzej Łydka z Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, znawca i miłośnik historii wojskowości, publicysta portalu polska-zbrojna.pl.

To jeden z niewielu filmów polskiej produkcji, który nie dzieli recenzentów. Jedyna uwaga, która czasami, powtarzam – czasami, przewija się w recenzjach, to stwierdzenie, że inscenizowane rozmowy dwóch braci – operatorów są niepotrzebne, bo spłycają przekaz. Cóż, odbiór filmu to indywidualna sprawa. To właśnie te rozmowy prowadzone za kamerą zmieniają dokument w dramat wojenny non-fiction. Sądzę, że do młodszej widowni, a do niej jest adresowany ten film, akcja tocząca się po obu stronach obiektywu lepiej przemawia.

Film jest jednocześnie hołdem oddanym operatorom Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej za zrealizowanie czy też przygotowanie materiału filmowego, niezbędnego do wyprodukowania tego obrazu. Twórcy filmu włożyli ogrom pracy w adaptację tego archiwalnego materiału w celu maksymalnego ułatwienia odbioru przez współczesnego widza, dla którego czarno-biały film czy zdjęcia obrazują prehistorię. Pokolorowanie filmu z benedyktyńską cierpliwością i dokładnością, klatka po klatce, dobór brzmienia głosów w dubbingu oraz treści rozmów ustalonych przez specjalistów od odczytywania słów z ruchu warg, czy też podłożenie odgłosów wystrzałów z takiej broni, którą widzimy na ekranie, opłaciło się stokrotnie. Film wbija w fotel.


Film: Muzeum Powstania Warszawskiego

W kinie widz jest sam na sam z obrazem, inaczej niż w mieszkaniu przed telewizorem. Łatwiej jest mu przenieść się w czasie i przestrzeni do Warszawy AD 1944 i przyglądać się różnym aspektom powstania warszawskiego oraz życia powstańców i cywilów przez obiektyw kamery operatora BiP-u.

Jak można się domyślić z treści filmu, operatorów kamer nie dopuszczano do pierwszej linii. Byli zbyt cenni. Dlatego koncentrowali się na rejestracji wydarzeń dziejących się za nią i na zapleczu. Dzięki temu zarejestrowano wysiłek tej tzw. opasłej intendentury, zajmującej się „żywieniem” walki i walczących. Przygotowanie i wydawanie posiłków, produkcja broni i środków bojowych (pistolety maszynowe Błyskawica i granaty ręczne), opatrywanie rannych, naprawa zdobycznego sprzętu itd. Operatorzy rejestrują twarze ludzi wolnych, żyjących przez te kilkadziesiąt dni na wolnym skrawku Polski. Sceny walk są zazwyczaj inscenizowane przez tych, którzy walczyli kilka godzin wcześniej i udało im się przeżyć.

Operatorzy BiP-u zarejestrowali, jak żołnierze niemieccy poddali się w budynku PASTY. Po sfilmowaniu ich wychodzących z budynku operator skierował obiektyw kamery na powstańców. Po ściągniętych grymasami, napiętych i stężałych twarzach bez uśmiechu widać, że adrenalina jeszcze buzuje, że „szał bitewny” jeszcze nie minął. Tego się nie da zagrać.

Podczas prac nad produkcją filmu jego twórcom udało się zidentyfikować wiele występujących w nim postaci. Ich losy opisano w książce „Rozpoznani”, która ukazała się przed premierą filmu. Jednym z nich jest wymachujący Maximem wz. 08/15, szczerzący zęby w tryumfalnym uśmiechu kpr. pchor. „Wypad”, czyli obecny prof. Witold Kieżun. Kilka minut wcześniej zmusił do poddania się grupę kilkunastu Niemców, terroryzując ich pistoletem maszynowym, który akurat wtedy się zaciął. W takiej sytuacji ani tryumf, ani wyszczerzone w uśmiechu zęby nie dziwią.

Widza oswojonego z tematyką drugiej wojny światowej i wychowanego na produkcjach typu „Bękarty wojny” uderza w filmie „Powstanie Warszawskie” jeszcze jedno. Otóż, nie pada chyba ani razu, tak obecnie modne i zgodne z tzw. poprawnością polityczną, określenie „naziści”. Widocznie specom od odczytywania słów z ruchu warg nie udało się go odcyfrować. Jak tłumaczą przewodnicy pracujący w Muzeum Powstania Warszawskiego, w zbiorach archiwalnych zachowało się bardzo dużo fotografii tramwajów i lokali z napisem „Nur fűr Deutsche”. Sądzę, że poszukiwania w archiwach świata fotografii tramwaju z napisem „Nur fűr Nazi” nadal trwają.

Reakcje i zachowania publiczności podczas trwania i po zakończeniu projekcji świadczą o odbiorze filmu. Jej wiek był przekrojowy – od kilkunastu do chyba stu lat. Po zakończeniu akcji filmu zaczęto bić brawo, ale nikt nie ruszył się z miejsca. Na ekranie, przy wtórze piosenki „Tyle młodości, tyle miłości” ,wyświetlono imiona i nazwiska rozpoznanych bohaterów filmu, a następnie, jak zwykle, powoli przewinięto wykaz aktorów uczestniczących w dubbingu oraz obsadę producencką. Nadal nikt nie ruszył się z miejsca. Dopiero po zapaleniu świateł widownia zaczęła powoli pustoszeć.

Za ten film, ale nie tylko, ekipie Muzeum Powstania Warszawskiego, kierowanej przez Jana Ołdakowskiego, należy się duży szacunek. Dokonali wielu rzeczy, zdawałoby się niemożliwych. Zbudowali muzeum z nowoczesnym przekazem, do którego wycieczki szkolne rezerwują terminy z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem. Jest to chyba obecnie najbardziej popularne muzeum w Warszawie i Polsce. Systematycznie prowadzą akcję edukacyjną, której efektem jest coraz częstsza obecność Powstania Warszawskiego w świadomości społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży. Zarówno film „Powstanie Warszawskie” jak i książka „Rozpoznani” są częścią tej akcji. Potrafią pokonywać przeszkody i udaje im się osiągnąć zamierzone cele. Pod tym względem, co niestety widać dookoła, stanowią ewenement. Chapeau bas!