Nawet 12 tys. Polaków i Żydów mogło ponieść śmierć w Forcie III w Pomiechówku. W czasie II wojny funkcjonowały tam m.in. getto i więzienie karno-śledcze. W 79. rocznicę ostatniej masowej egzekucji w Forcie otwarto cmentarz wojenny, na którym spoczęły szczątki blisko 300 ofiar. Hołd pomordowanym oddały m.in. rodziny więźniów i Mariusz Błaszczak, minister obrony.
– Ci wszyscy, którzy spoczywają w Pomiechówku, stanowią dla nas ważny element pamięci i tożsamości narodowej, oddali bowiem życie za Polskę, aby mogła się rozwijać i była wolna – mówił Mariusz Błaszczak, minister obrony podczas otwarcia w Forcie III w Pomiechówku cmentarza wojennego. Pochowano na nim blisko 300 ofiar niemieckiego obozu i więzienia, który znajdował się w Forcie podczas II wojny światowej. Ich szczątki zostały wydobyte w trakcie prac ekshumacyjnych prowadzonych przez specjalistów z Instytutu Pamięci Narodowej. Uroczystości upamiętniające ofiary niemieckich zbrodni zorganizowano w 79. rocznicę ostatniej masowej egzekucji w Pomiechówku, w której życie straciło 281 Polaków.
W swoim przemówieniu szef MON-u dodał, że to zapomniane niegdyś miejsce dziś otoczone jest należytą opieką. – Z roku na rok jest upamiętniane przez nasze spotkania i działania Instytutu Pamięci Narodowej. Jestem też wdzięczny, że to miejsce zostało objęte troską przez żołnierzy Wojska Polskiego – zaznaczył minister. Zachęcał także rodziny osób, które zostały zamordowane w Forcie III, do kontaktu z IPN w celu identyfikacji odnalezionych szczątków.
– To, co działo się 79 lat temu, może się wydarzyć także teraz. Zrobimy wszystko, aby tragedie z II wojny się nie powtórzyły – zapewniał Błaszczak. Dodał, że aby odstraszać ewentualnych agresorów, wzmacnianie jest Wojsko Polskie, powoływane są nowe jednostki, a żołnierze wyposażani w nową broń.
– Podczas II wojny w straszliwych warunkach przetrzymywani i mordowani byli w Forcie III żołnierze polskiego podziemia i okoliczni mieszkańcy. Obozowe mury były świadkiem okropnych tragedii – napisała w liście do uczestników uroczystości Elżbieta Witek, marszałek Sejmu. Dodała, że dziś przywracana jest pamięć o tym miejscu kaźni. Z kolei wicepremier Jarosław Kaczyński w swoim liście stwierdził, że poświęcenie cmentarza jest świadectwem wypełnienia chrześcijańskiej i patriotycznej powinności wobec pomordowanych.
– Fort III w Pomiechówku jest symbolem niemieckiego okrucieństwa i barbarzyństwa – podkreślił dr Karol Nawrocki, prezes IPN. Dodał, że ginęli tutaj urzędnicy, nauczyciele, robotnicy, członkowie ruchu oporu, partyzanci, także polscy Żydzi. Podczas uroczystości odprawiona została msza, duchowni poświęcili cmentarz, odbył się apel pamięci oraz ceremonia złożenia wieńców.
W trakcie II wojny światowej w XIX-wiecznym porosyjskim forcie w Pomiechówku znajdował się niemiecki obóz przesiedleńczy dla mieszkańców okolic Nasielska i Płońska, potem getto i więzienie karno-śledcze gestapo. Przetrzymywano, torturowano i mordowano tu osoby zaangażowane w ruch oporu, duchownych i mieszkańców Mazowsza. Fort III oprócz Treblinki jest miejscem, gdzie doszło do największych na terenie województwa mazowieckiego niemieckich zbrodni na obywatelach II RP.
Nie ustalono dokładnej liczby ofiar, które tutaj zginęły, ponieważ w lipcu 1944 roku Niemcy zniszczyli więzienną dokumentację. Szacuje się, że przez Fort III mogło przejść około 50 tys. ludzi, z czego śmierć poniosło od 6 do 12 tys. Polaków i Żydów. Ostatnia masowa egzekucja miała miejsce 30 lipca 1944 roku podczas likwidacji obozu. Niemcy zamordowali wówczas 281 więźniów.
Wszystkie ofiary zostały pochowane w bezimiennych, masowych mogiłach. Po wojnie część szczątków została wydobyta przez miejscową ludność i rodziny pomordowanych i pochowana na okolicznych cmentarzach. Od 2018 do 2021 roku IPN prowadził w Forcie prace ekshumacyjne, podczas których wydobyto szczątki blisko 300 ofiar. Zostały one pochowane na terenie Fortu w tymczasowych mogiłach, a teraz przeniesiono je na wybudowany przez IPN cmentarz wojenny.
W 2019 roku na terenie Fortu stanął też krzyż ofiarowany przez 9 Brygadę Wsparcia Dowodzenia Dowództwa Generalnego RSZ, upamiętniający tragiczną historię tego miejsca. Dzięki inicjatywie ministra Błaszczaka Fort został udostępniony badaczom, organizowane są tutaj lekcje edukacyjne i spotkania z rodzinami więźniów.
autor zdjęć: MON
komentarze