Gdziekolwiek się pojawią, zawsze wzbudzają ogromne zainteresowanie i zachwyt publiczności, zarówno w kraju, jak i za granicą.

Zachwycona publiczność z ogromnym wzruszeniem wodzi wzrokiem za występującymi na scenie tancerzami, uwagę przykuwają piękne stroje, zmieniane prawie do każdego utworu. Widzowie chłoną patriotyczne pieśni.

Terminarz z występami Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego (RZAWP) zapełniony jest na pół roku. Bywają miesiące, w których artyści dają ponad 30 koncertów, a nawet zdarza się tak, że występują po kilka razy dziennie. Najczęściej można ich zobaczyć i usłyszeć przy okazji świąt państwowych, rocznic historycznych, a także podczas patriotycznych imprez. Nie zawsze są to uroczystości dostępne dla szerokiego grona odbiorców. Po koncertach do Zespołu podchodzą ludzie i pytają, gdzie jeszcze można ich zobaczyć i gdzie kupić płyty.

Cygańskie życie

Jak podkreśla Adam Martin, dyrektor RZAWP, w Zespole najcenniejsi są artyści – muzycy, tancerze, śpiewacy i piosenkarze, ale równie ważna jest ekipa techniczna i administracyjna. Wszyscy są zatrudnieni na etatach. To dobre rozwiązanie dla obu stron – artyści mają pewną pracę, a dyrektor wie, że zawsze może na swoją ekipę liczyć.

„Kiedy przychodzi do nas nowa osoba, na początku dostaje angaż na okres próbny. I najważniejsze – nie zatrudniamy amatorów, tylko profesjonalistów”, podkreśla Adam Martin. Takie wymagania wobec pracowników przynoszą wymierne efekty, chociażby skracają czas, jaki jest potrzebny na pracę nad kolejnymi programami. W 2016 roku Zespół przygotował na przykład program poświęcony żołnierzom wyklętym, widowisko historyczne „Ortus Poloniae” z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski oraz koncert z okazji 60-lecia KOR-u. Trzy nowe widowiska powstały w bardzo krótkim czasie i okazały się ogromnym sukcesem. A było to o tyle trudne, że programy odwołujące się do historii najnowszej wymagają nie tylko wiedzy historycznej opartej na tekstach źródłowych, lecz także konfrontacji z relacjami świadków wydarzeń.

Dzięki dyscyplinie i odpowiedzialności artystów czas, jaki dzieli powstanie koncepcji widowiska od zaprezentowania go na scenie to zazwyczaj nie więcej niż cztery tygodnie. Zespół jest samowystarczalny – począwszy od artystów, po choreografa, kompozytorów, aranżerów, scenarzystów i reżysera.

Jak podkreśla Mirosław Racewicz, kierownik grupy estradowej i kierownik muzyczny, a także jeden z najbardziej cenionych aranżerów na polskim rynku muzycznym, RZAWP ma własne pracownie: krawiecką, szewską, stolarską – tak jak w porządnym teatrze. W magazynach Zespołu zgromadzono ponad 1200 kostiumów i rekwizytów. W większości są to kopie autentycznego umundurowania historycznego: od wojów Mieszka I, przez husarię Jana III Sobieskiego, do czasów współczesnych.

„Zespół wojskowy powinien być przygotowany na każdą sytuację”, mówi z uśmiechem Racewicz. Artyści są w ciągłym ruchu, wiecznie w podróży, a to, jak sami przyznają, trzeba albo zaakceptować, albo polubić. Dzięki zadaniowemu czasowi pracy są elastyczni, a zdarza się, że pracują siedem dni w tygodniu i zawsze ćwiczą też w swoich domach. „Wszelkie niedogodności rekompensuje nam ogromna satysfakcja z pracy, bo chyba w żadnym teatrze nie miałabym takich możliwości rozwoju, żaden też nie zapewniłby mi tylu wyzwań. Sprawdzam się w swoim fachu, ciągle się uczę, stawiam czoło nowym zadaniom. Ostatnio na przykład śpiewałam po hiszpańsku”, mówi Aleksandra Okrasa-Wachowska, solistka, laureatka Złotego Dobosza, nagrody dyrektora RZAWP, przyznawanej co roku członkom Zespołu za wybitne osiągnięcia artystyczne.

W upale i na mrozie

Artyści przed każdym występem mają tzw. próby całościowe na sali baletowej w swojej siedzibie w Warszawie. Ekipa techniczna zaś jedzie na rekonesans do miejsca, w którym ma się odbyć koncert – sprawdza, czy scena, zaplecze i garderoby są odpowiednio przygotowane. Wtedy udają się tam artyści. Dopiero po rekonesansie jest ustalany ostateczny repertuar i zapada decyzja, w jakim składzie Zespół wystąpi.

W dniu koncertu artystom wystarcza jedna godzinna próba, podczas której szczególną uwagę zwraca się na nagłośnienie. Wtedy też członkowie Zespołu zapoznają się z wejściami na scenę i zejściami z niej czy z wyjściami z garderoby, co jest niezwykle ważne ze względu na to, że bardzo często i szybko się przebierają. Co ciekawe, również repertuar w dużym stopniu jest układany pod kątem możliwości wielokrotnej zmiany kostiumów.

Sprawdzianem umiejętności Zespołu są sytuacje ekstremalne, a tych nie brakuje. Artyści z uśmiechem opowiadają, jak wyglądają kulisy ich pracy. Zgodnie podkreślają, że niewiele jest rzeczy, które są w stanie powstrzymać ich przed wystąpieniem na scenie, przed widownią, która na nich czeka. Najtrudniejsze warunki?

„Wystąpiliśmy na polach grunwaldzkich z okazji 600. rocznicy bitwy. Zaprezentowaliśmy widowisko historyczne »Mieczów dostatek, chorągwi tryumf«. Przyjechali wówczas ludzie z całej Europy. Był straszny upał, kurz, piach. A my, w namiotach stojących za sceną, w temperaturze ponad 30 stopni, przebieraliśmy się w futra i zbroje. Daliśmy radę”, opowiada Jacek Tomaszewski, kierownik baletu, reżyser i choreograf.

Trudne warunki do pracy były również na uroczystości 11 listopada przed kilku laty. Jak wspominają artyści, balet na placu Piłsudskiego w Warszawie miał zatańczyć mazura ze „Strasznego dworu”. Było wówczas bardzo zimno, padał śnieg, a tancerze występowali w strojach z epoki: panowie w mundurach z czasów Księstwa Warszawskiego, panie w sukienkach z krótkimi rękawami i odkrytymi plecami. W dodatku tak ubrani, okryci jedynie kurtkami, w scenicznym obuwiu musieli przejść 400 m z siedziby zespołu na plac, bo na miejscu nie było garderób. „Na szczęście nikt się nie rozchorował”, wspominają artyści.

To, że występują w trudnych warunkach, jest kwestią samozaparcia i świadomości, że jako Zespół Reprezentacyjny nie mogą zawieść widzów. To takie żołnierskie podejście do obowiązków. Prawo teatralne jasno bowiem określa, że artyści mogą pracować w temperaturze minimum 16ºC, aby nie narażać siebie na przeziębienie, a instrumentów muzycznych na uszkodzenie. Zespół wzbudza zachwyt wszędzie tam, gdzie pojawia się z koncertami. Jak podkreśla dyrektor Martin, szczególnie wzruszająca jest reakcja amerykańskiej Polonii. „W Stanach Zjednoczonych jesteśmy zawsze gorąco witani. Bisy trwają tam zazwyczaj ponad pół godziny”, podkreśla. „Fantastycznie wspominamy również sylwestrowe i noworoczne koncerty w Cannes. Sale były pełne, widownia oczarowana – trafiliśmy wówczas na wyjątkową publiczność”, wspomina Tomaszewski.

RZAWP czasami jest porównywany do rosyjskiego Chóru Aleksandrowa, który ma bardzo podobny skład – śpiewaków, balet i orkiestrę. Artyści twierdzą jednak, że nie ma na świecie drugiego takiego zespołu jak nasz. W innych krajach działają tylko orkiestry dęte i zespoły kameralne. „Nie ma się co dziwić. Polska ma bardzo bogatą i piękną historię, która daje nam znakomite możliwości repertuarowe. Mamy się czym pochwalić, w polskiej tradycji są utwory, które żyją przez wieki, np. »Bogurodzica« czy pieśni związane z powstaniami”, zauważa dyrektor Martin.

Zespół ma ogromny repertuar, przede wszystkim patriotyczno-historyczny. Misją artystów jest bowiem kultywowanie tradycji patriotycznych i głoszenie chwały polskiego oręża – pieśnią, tekstem, tańcem czy też innymi środkami artystycznego wyrazu. Na scenie prezentowane są utwory nawiązujące do niemal wszystkich okresów w historii Polski. Niezależnie od tego Zespół daje także koncerty musicalowe, operetkowe, operowe, muzyki filmowej. „Jesteśmy bardzo wszechstronni. Nasze zespoły kameralne, które powstały z dwóch orkiestr: symfonicznej i koncertowej dętej – kwartet smyczkowy, kwintet dęty, kwartet klarnetowy – mają zróżnicowany i bogaty repertuar, zarówno historyczny wojskowy, jak i cywilny”, podkreśla dyrektor Martin.

Dużą satysfakcją dla artystów jest to, że ich twórczość jest dobrze odbierana również przez młodzież. Klasyczna forma i piękna oprawa ułatwiają bowiem poznawanie historii. „Dzięki temu doceniają nas nie tylko ludzie starsi, lecz także młodzi. Ostatnio było to widać w czasie występu z okazji Światowych Dni Młodzieży. Zachwyt słuchaczy z całego świata był dla nas niemal fizycznie odczuwalny”, opowiada Aleksandra Okrasa-Wachowska.