Ustawa o obronie ojczyzny wprowadza wiele nowych rozwiązań, dlatego MON uruchomiło cykl szkoleń kaskadowych w jednostkach, by wszyscy żołnierze mieli pełną wiedzę na temat zmienionych przepisów. Na naszych łamach regularnie publikujemy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Udzielają ich eksperci z Ministerstwa Obrony Narodowej.

Zgodnie z Ustawą o obronie ojczyzny, w drodze wyróżnienia przełożony dyscyplinarny może zatrzeć karę dyscyplinarną przed upływem terminu w przypadku „nienagannej służby, stwierdzonej w opinii służbowej”. Czy dotyczy to opinii wynikającej z corocznego opiniowania, czy może to być opinia służbowa sporządzona np. przez bezpośredniego przełożonego w formie opisowej? Jak interpretować zapis „nienagannej służby”?

Możliwość zatarcia przed upływem terminu kary dyscyplinarnej, o której mowa w art. 416 ust. 3 Ustawy o obronie ojczyzny, uzależniona jest od opinii służbowej wydanej w procesie corocznego opiniowania żołnierza. Natomiast zapis „nienagannej służby” odnosi się do oceny, jaką żołnierz otrzymał w opinii służbowej.

Czy do okresu czynnej służby wojskowej, od którego zależy nagroda jubileuszowa, wlicza się staż oraz pracę wykonywaną za granicą, poświadczoną stosownym dokumentem?

Zgodnie z wytyczną zawartą w upoważnieniu do wydania aktu wykonawczego na podstawie art. 444 ust. 2 ustawy, w przypadku okresów wliczanych do okresu czynnej służby wojskowej, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej, uwzględnia się okresy służby, pracy i nauki. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt. 3 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 20 marca 2023 roku w sprawie nagród jubileuszowych żołnierzy zawodowych (Dz.U. poz. 630) do okresu czynnej służby wojskowej, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej, wlicza się zakończone okresy zatrudnienia wykonywanego w pełnym wymiarze czasu pracy. Wymiar czasu pracy podlega zsumowaniu w przypadku równoczesnego wykonywania zatrudnienia u różnych pracodawców w wymiarze nie niższym niż połowa czasu pracy obowiązującego w danym zawodzie lub na danym stanowisku. Prawodawca nie precyzuje przy tym miejsca świadczenia pracy, stąd próba jego ewentualnego zawężenia jedynie do terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie wydaje się uzasadniona.

Z kolei w § 3 ust. 1 podane są przykładowe dokumenty (stąd użyty zwrot „w szczególności”) potwierdzające te okresy. Jeżeli więc dana osoba dysponuje stosownym dokumentem potwierdzającym okresy pracy za granicą, to nie dostrzega się przeszkód, aby uznać je jako potwierdzające ten okres w rozumieniu omawianego rozporządzenia. W praktyce więc możliwe jest, by okresy pracy za granicą uwzględnić podczas ustalania wymiaru nagrody jubileuszowej, o ile spełniony zostanie warunek określony w § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia.

Odnosząc się natomiast do pytania o staż, zgodnie z przepisami ustawy z 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2023 roku, poz. 735) określającej m.in. kwestię stażu, należy stwierdzić, że nie mogą one mieć zastosowania w omawianym przypadku. W ustawie tej chodzi bowiem o stosunek pracy, który powstaje na podstawie umowy o pracę. Podsumowując, należy stwierdzić, że czas stażu nie może być wliczony do okresu czynnej służby wojskowej.

Jak można rozpatrywać zapisy rozporządzenia w sprawie wyjazdów żołnierzy zawodowych za granicę w części dotyczącej uzasadnionych przypadków skrócenia terminu na zawiadomienie dowódcy o planowanym wyjeździe za granicę? Czy uzasadnionym przypadkiem jest np. wykupienie wczasów „last minute”?

Problematyka dotycząca informowania o zamiarze wyjazdu żołnierzy zawodowych i pobytu za granicą została uregulowana w art. 340 ustawy z 11 marca 2022 roku o obronie ojczyzny, a uszczegółowiona została w rozporządzeniu MON z 20 czerwca 2023 roku w sprawie wyjazdów za granicę żołnierzy zawodowych w celach niezwiązanych z zawodową służbą wojskową (Dz.U. poz. 1232). Odnosząc się do postawionego pytania, należy wskazać, że zgodnie z § 2 ust. 3 rozporządzenia żołnierz zawodowy składa zawiadomienie co najmniej 10 dni przed planowanym terminem wyjazdu za granicę, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach termin ten może być krótszy. Wobec powyższego należy stwierdzić, że każda sprawa rozstrzygana będzie w sposób indywidualny. Niemniej okoliczności te mogą dotyczyć udziału żołnierzy zawodowych w wyjazdach opartych na formule „last minute”.

Po jakim czasie przysługuje emerytura, jeśli żołnierz został powołany do służby zawodowej 5 stycznia 2013 roku, jednak wcześniej był w NSR i bezpośrednio z tej służby został przeniesiony do służby zawodowej?

Służba w ramach Narodowych Sił Rezerwowych była służbą przygotowawczą, a nie służbą kandydacką, o której mowa w art. 18b ust. 2 pkt 1, rozdział 1a ustawy z 10 grudnia 1993 roku o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin. Reasumując, żołnierz pełni służbę na „nowych” zasadach emerytalnych.

Żołnierz zawodowy został wyznaczony rozkazem dowódcy do wykonywania obowiązków służbowych na granicy wschodniej w ramach narodowego systemu obrony powietrznej (dyżurna zmiana bojowa). Decyzja nr 416/MON z 23 grudnia 2013 roku w sprawie funkcjonowania systemu obrony powietrznej RP określa w trzech pierwszych punktach charakter zadań jako ochronę granicy państwa. Który zatem z zapisów rozporządzenia MON z 6 lipca 2022 roku w sprawie należności pieniężnych żołnierzy zawodowych za przeniesienia i podróże służbowe dotyczy takiego żołnierza? Czy zastosowanie ma § 10 ust. 4 pkt 2, czy ust. 4 pkt 3? Ponadto czy żołnierzowi wykonującemu zadania w charakterze personelu latającego i technicznego statku powietrznego w ramach dyżurnej zmiany bojowej przysługują dodatkowo świadczenia na podstawie rozporządzenia MON w sprawie dodatkowego wynagradzania?

Zgodnie z brzmieniem § 10 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z 6 lipca 2022 roku w sprawie należności pieniężnych za przeniesienia, przesiedlenia i podróże służbowe (Dz.U. poz. 1464) żołnierzowi przysługuje: za czas krajowej podróży służbowej odbywanej w związku z czasową zmianą miejsca postoju jednostki wojskowej lub wydzielonego pododdziału w celu wykonywania zadań związanych z ochroną granicy Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie ochrony niepodległości państwa, niepodzielności jego terytorium lub zapewnienia bezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic (w szczególności w ramach użycia oddziałów i pododdziałów sił zbrojnych na zasadach i w trybie przewidzianym w ustawie z 6 kwietnia 1990 roku o Policji lub w ustawie z 12 października 1990 roku o Straży Granicznej)  150% stawki diety za każdą pełną dobę wykonywania zadań poza stałym miejscem pełnienia służby lub miejscem zamieszkania.

Odnosząc się do zadanego pytania, należy wskazać, że w istocie nie tyle dotyczy ono interpretacji przepisów prawa (które wydają się jednoznaczne), lecz wkracza w materię podstawy skierowania żołnierzy przez ich przełożonych. Należy wskazać, że to poszczególny dowódca, kierując żołnierza do wykonywania określonych zadań, jest wyłącznie władny wskazać ich zakres. Jeżeli więc żołnierz ma realizować zadania wskazane w cytowanym przepisie aktu wykonawczego, to fakt ten powinien mieć swoje odzwierciedlenie w odpowiednim dokumencie kierującym żołnierza do ich wykonywania. W konsekwencji żołnierz nabędzie prawo do przedmiotowej należności.

Z uwagi na powyższe nie jest możliwe „odgórne” wskazanie, czy wszyscy żołnierze realizujący zadania w ramach narodowego systemu obrony powietrznej są objęci dyspozycją omawianej normy.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, że przepisy aktu prawnego rangi decyzji (w tym przywołanej w przedmiotowym pytaniu) nie stanowią podstawy do nabycia jakichkolwiek uprawnień finansowych przez żołnierzy.

Odnosząc się do drugiego pytania, należy podkreślić, że należności wynikające z regulacji zawartych w przywołanych aktach wykonawczych są od siebie zupełnie niezależne. Jeżeli więc żołnierz w danych okolicznościach spełnia warunki do otrzymania należności określonych zarówno w jednym, jak i w drugim akcie wykonawczym, to powinien otrzymać obie należności.

Czy osoby podlegające szczepieniu zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia MON z 21 marca 2023 roku w sprawie programu szczepień ochronnych dla żołnierzy zawodowych mają obowiązek takiego szczepienia, czy jedynie dobrowolny wybór?

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z 21 marca 2023 roku w sprawie programu szczepień ochronnych dla żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 686) szczepienia ochronne wobec żołnierzy zawodowych są szczepieniami zalecanymi. Wyjątek od powyższej reguły stanowią obowiązkowe szczepienia ochronne przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B), realizowane dla osób narażonych w szczególny sposób na zakażenie wirusem HBV (m.in. odbywających służbę w podmiotach leczniczych lub kształcących się na kierunkach medycznych).

Ponadto zgodnie z rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z 5 lipca 2022 roku w sprawie świadczeń zdrowotnych przysługujących żołnierzom zawodowym (Dz.U. z 2022 roku, poz. 1531) żołnierze zawodowi skierowani do pełnienia służby poza granicami państwa podlegają przed wyjazdem obowiązkowym szczepieniom ochronnym. Należy mieć świadomość, że każdy żołnierz odpowiada nie tylko za zdrowie i życie własne, lecz także innych, wykonujących z nim zadania bojowe, zwłaszcza w rejonach zagrożeń epidemicznych.

Czy możliwe jest wnioskowanie o zaliczenie do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym u rodziców? W rozporządzeniu co prawda tego nie ma, ale ustawa wyraźnie mówi, że do stażu pracy można zaliczyć okresy pracy w gospodarstwie. Czy żołnierz również może złożyć taki wniosek, powołując się na ustawę?

Choć pytanie nie jest precyzyjne, należy zauważyć, że zaliczanie do wysługi lat w stopniu wojskowym okresów pracy po ukończeniu 16. roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub ze współmałżonkiem, na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z 20.07.1990 roku o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy, było możliwe dla żołnierzy do 30 czerwca 2004 roku. Według obecnie obowiązujących przepisów żołnierzowi zawodowemu takie uprawnienie nie przysługuje.