Grób Nieznanego Żołnierza pod kolumnadą Pałacu Saskiego w Warszawie powstał 94 lata temu. Szczątki bezimiennego polskiego obrońcy Lwowa złożono tam 2 listopada 1925 roku. – To święte dla wszystkich Polaków miejsce – mówiono podczas uroczystości upamiętniającej rocznicę powstania monumentu symbolizującego wszystkich poległych za ojczyznę.
Płonie tu wieczny znicz, a wartę honorową pełnią żołnierze Pułku Reprezentacyjnego Wojska Polskiego. Tutaj też obchodzone są najważniejsze uroczystości państwowe. Dziś na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego odbył się uroczysty apel. – Celebrując 94. rocznicę ustanowienia Grobu Nieznanego Żołnierza dajemy wyraz szacunku dla tych, którzy oddali życie za naszą wolność – napisał Mariusz Błaszczak, minister obrony w liście do uczestników uroczystości.
Hołd dla żołnierzy
Minister zaznaczył, że polscy żołnierze przelewając przez wieki krew dawali świadectwo najwyższym wartościom, takim jak honor i ojczyzna, a naszą powinnością jest pielęgnowanie pamięci o tych, którym nie dane było wrócić do domu. – Pozostają żywi w naszych sercach i myślach, a ich ofiara nie została zapomniana – zapewniał minister.
Szef MON przypomniał także, że na co dzień GNŻ strzegą żołnierze Dowództwa Garnizonu Warszawa, a szczególnie Pułku Reprezentacyjnego WP, którzy pełnią przy nim wartę. – Dla nas dbanie o to miejsce to najwyższy zaszczyt – stwierdził gen. bryg. Robert Głąb, dowódca Garnizonu Warszawa. Podkreślił też, że GNŻ jest pomnikiem upamiętniających tych, dla których Polska i jej niepodległość były najwyższym nakazem.
Jak zaznaczył podczas apelu Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Grób Nieznanego Żołnierza to święte miejsce dla Polaków. – Skłaniamy tu głowy wobec pochowanego bezimiennego obrońcy Lwowa, a jednocześnie składamy hołd wszystkim, którzy stali na straży niepodległości i honoru Rzeczpospolitej i dla dobra ojczyzny poświęcili wszystko – mówił minister Kasprzyk.
Rocznicę uczczono uroczystą zmianą warty i złożeniem kwiatów na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza. Odczytano także akt ustanowienia Grobu z 1925 roku, a żołnierze Pułku Reprezentacyjnej WP oddali salwę honorową ku czci żołnierzy poległych za ojczyznę. Obchody zakończyła defilada wojskowa.
Uczestnicy dzisiejszej uroczystości złożyli też kwiaty przed tablicą na ścianie budynku DGW poświęconą Jadwidze Zarugiewiczowej, matce Konstantego, poległego w walkach pod Zadwórzem. To ona w 1925 roku wybrała trumnę, w której znajdowały się szczątki nieznanego żołnierza.
Symbol poległych
Pierwsze inicjatywy mające na celu stworzenie w Polsce miejsca upamiętniającego poległych zrodziły się w 1921 roku, jednak dopiero cztery lata później Rada Ministrów uchwaliła, że Grób Nieznanego Żołnierza powstanie w kolumnadzie Pałacu Saskiego, który był wówczas siedzibą Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Projekt przygotował rzeźbiarz Stanisław Ostrowski.
Pobojowisko, z którego zostaną ekshumowane szczątki żołnierza, wybrano losowo spośród 15 pól bitewnych z lat 1918–1920. Los padł na Cmentarz Orląt Lwowskich. 29 października 1925 roku wydobyto tam z bezimiennych grobów trumny: sierżanta, kaprala oraz ochotnika w maciejówce. Jadwiga Zarugiewiczowa losowo wskazała trumnę 14-letniego szeregowca w maciejówce.
Trumnę z prochami obrońcy Lwowa sprowadzono do Warszawy specjalnym pociągiem. 2 listopada złożono ją w grobowcu pod kolumnadą Pałacu Saskiego. Prezydent Stanisław Wojciechowski umieścił w grobie akt erekcyjny mówiący o tym, że monument powstał, aby wyrazić cześć dla tysięcy żołnierzy, którzy zginęli dla Polski. Przy grobie zapłonął też wieczny znicz.
Pod koniec 1944 roku wycofujące się z Warszawy oddziały niemieckie wysadziły w powietrze Pałac Saski, ale fragment arkad z grobowcem ocalał. Po wojnie odbudowano Grób odnawiając trzy środkowe arkady kolumnady i odsłonięto go ponownie 9 maja 1946 roku.
W czasie PRL-u władze umieściły na grobie tablice upamiętniające walki toczone podczas II wojny, usunięto natomiast cztery przedwojenne płyty z nazwami pól bitew z lat 1914-1920. Ich kopie zamontowano na filarach dopiero w 1990 roku. Wówczas też odsłonięto 14 nowych płyt upamiętniających 180 najważniejszych bitew z historii Polski.
W 2016 roku na filarach grobu odsłonięto dwie tablice tablicę poświęconą pamięci żołnierzy wyklętych – jedna upamiętnia dziewięć największych bitew podziemia niepodległościowego, a druga dziewięć największych akcji odbijania więźniów politycznych z aresztów UB. Rok później na kolumnach Grobu zamontowano dwie kolejne tablice. Wyryto na nich nazwy 22 miejscowości na Wołyniu, Lubelszczyźnie i w Małopolsce Wschodniej, w których Polacy stoczyli walki z bojówkami Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii.
autor zdjęć: Anna Dąbrowska
komentarze