Mapa jest daleko skuteczniejszą bronią w rękach oficera niż jego pałasz, i nawet jego rewolwer – podkreślał marszałek Józef Piłsudski. Jak przekonują wojskowi geografowie, zdanie to pozostaje aktualne, mimo upływu lat i wielokrotnych zmian sytuacji geopolitycznej. Dziś przypada 97. rocznica utworzenia Instytutu Wojskowo-Geograficznego.
Rodowód polskich jednostek geograficznych sięga II Rzeczpospolitej. 23 lutego 1919 roku Naczelne Dowództwo WP, którym kierował marszałek Józef Piłsudski, zatwierdziło projekt organizacyjny i wydało rozkaz utworzenia Instytutu Wojskowo-Geograficznego. Przez kolejne lata służba ta podlegała licznym przekształceniom. Ostatecznie w 2012 roku zostało powołane Szefostwo Geografii Wojskowej, które dziś podlega Dowództwu Generalnemu Rodzajów Sił Zbrojnych.
Struktura nie jest zbytnio rozbudowana. – Podlegają mi Wojskowe Centrum Geograficzne w Warszawie, 22 Wojskowy Ośrodek Kartograficzny w Komorowie oraz dwa Samodzielne Oddziały Geograficzne z siedzibami w Lesznie i Toruniu – wylicza płk Andrzej Merski, szef Geografii Wojskowej. Służący w nich żołnierze zwykle pozostają w cieniu. Znaczenie ich pracy trudno jednak przecenić. Przygotowują oni bowiem mapy z myślą o wojskach operującychzarówno na lądzie, jak i w powietrzu.
Tego typu materiałów nie można kupić w sklepie czy hurtowni. Mapa wojskowa, jak przyznaje płk Merski, różni się od cywilnej licznymi szczegółami. – Kiedy na przykład nanosimy na nią drogę, musimy zaznaczyć, jaka jest jej szerokość, z jakiego materiału została wykonana, jaka jest szerokość pobocza i co na nim stoi. Dowódcy wojsk lądowych muszą wiedzieć, czy może z niej korzystać kolumna pojazdów o dużych gabarytach – tłumaczy. A to zaledwie przykład pierwszy z brzegu.
Jak powstają tego rodzaju mapy? – Korzystamy ze zdjęć satelitarnych, lotniczych, współpracując przy tym z Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii. Oczywiście ważnym źródłem są dla nas istniejące już mapy z naszych zasobów, które jednak muszą podlegać regularnej aktualizacji – podkreśla płk Andrzej Merski. – Po wejściu do Unii Europejskiej, Polska zaczęła się dynamicznie rozwijać. Powstaje dużo nowych dróg i budynków. Dlatego mamy naprawdę sporo pracy – dodaje. Nie wszystko jednak można odczytać ze zdjęć. Sporą część informacji żołnierze muszą sami weryfikować w terenie.
Na podstawie zebranych materiałów tworzone są mapy w wersji cyfrowej. Wojsko nie rezygnuje jednak z tradycyjnych map papierowych. – Podstawową skalą, jaką się posługujemy jest 1:50 000 – informuje płk Merski. W oparciu o nią opracowywane są nowe mapy Polski, które mają spełniać parametry instrukcji sprzed pięciu lat. Do tej pory powstało ich niespełna 500. Odpowiadają one przeszło 80 procentom powierzchni kraju. 100 procent osiągniemy w 2017 roku. Na tym jednak nie koniec. – Opracowujemy również mapy w skali 1:100 000 i 1:250 000 – mówi płk Merski. Te ostatnie służą przede wszystkim sztabowcom do planowania różnego rodzaju operacji połączonych z udziałem wojsk lądowych i sił powietrznych. Mapy w tej skali odpowiadają powierzchni całego świata. Co ciekawe, podczas ich tworzenia polskich geografów interesowała nie tylko Polska. – NATO podzieliło świat na obszary i przyporządkowało je specjalistom z różnych państw. Nasi przygotowali też mapy dotyczące części Ameryki Południowej. Na miejsce nie musieli się jednak wybierać. Aby tworzyć produkt w tej skali, wystarczy analiza zdjęć lotniczych i satelitarnych – wyjaśnia płk Merski. Międzynarodowa współpraca dotyczy też innych sfer działalności. – Tak było choćby podczas tworzenia map afgańskiej prowincji Ghazni, w której służyli żołnierze Polskiego Kontyngentu Wojskowego – wspomina płk Merski. Wojskowi kartografowie przygotowali 29 arkuszy w skali 1:50 000, opierając się na opracowaniach cyfrowych specjalistów z Czech.
Geografowie wojskowi pracują też na rzecz lotników. Na mapach cyfrowych i papierowych określają na przykład wysokość przeszkód, na które muszą uważać nisko przelatujące samoloty i śmigłowce.
Geograf na poligonie
Specjaliści od geografii i kartografii nie ograniczają się do pracy w zaciszu pracowni i gabinetów. W samodzielnych oddziałach w Lesznie i Toruniu utworzone zostały Mobilne Zespoły Zabezpieczenia Geograficznego. – Nasi żołnierze regularnie jeżdżą na poligony, wykonując zadania na rzecz ćwiczących tam wojsk – mówi płk Zbigniew Nowak, dowódca 19 Samodzielnego Oddziału Geograficznego w Lesznie. Te zadania wiążą sięz oceną terenu, na przykład widoczności z danych jego punktów, przejezdności, czy możliwości wyznaczenia lądowisk.
–Zespoły te pełnią dyżury w Grupach Bojowych Unii Europejskiej i Siłach Odpowiedzi NATO – zaznacza płk Merski i dodaje, że to właśnie wojskowi geografowie jako pierwsi w Polsce faktycznie znaleźli się w Sojuszu Północnoatlantyckim. – W dniu, kiedy nasz kraj wstępował do NATO, my mieliśmy już produkty wykonane w oparciu o natowskie standardy. Powstawały one na mocy porozumienia, które Polska zawarła ze Stanami Zjednoczonymi – podkreśla płk Merski.
Dziś Geografia Wojskowa obchodziła swoje święto. Przedstawiciele dowództwa spotkali się w Rydzynie pod Lesznem, gdzie zaproszeni przez nich goście mogli wysłuchać specjalnej prezentacji. W programie znalazły się też okolicznościowa uroczystość oraz koncert. – Święto 23 lutego obchodzone jest od kilku lat. Gospodarzami na przemian są kolejne nasze jednostki. Tym razem zaszczyt ten przypadł w udziale właśnie samodzielnemu oddziałowi z Leszna – podsumowuje płk Nowak.
autor zdjęć: Jacek Siemiankowski, st. chor. sztab. Adam Roik/ CC DORSZ
komentarze