moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Lenino – jedna z zapomnianych bitew

Bitwa pod Lenino była w latach PRL mitologizowana na różne sposoby. Jednocześnie był legitymacją dla ówczesnej grupy trzymającej władzę. Jednak do dziś wiele jej aspektów nie zostało wyjaśnionych. Do 1990 roku wysiłki „mitotwórców” skutecznie blokowały wydanie wspomnień zarówno dowódcy dywizji, jak i szeregowych żołnierzy – pisze ppłk Andrzej Łydka z Dowództwa Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych, znawca i miłośnik historii wojskowości, publicysta portalu polska-zbrojna.pl.

O świcie 12 października 1943 roku rozpoznaniem walką (tzw. razwiedką bojem) batalionu mjr. Bronisława Lachowicza rozpoczęła się bitwa pod Lenino, stoczona przez 1 Dywizję Piechoty im. T. Kościuszki. Przeciwnikiem kościuszkowców był 688 pułk grenadierów 337 Dywizji Piechoty Wehrmachtu. Podczas ciężkich walk dywizja wykonała postawione jej zadanie przełamania obrony nieprzyjaciela, tracąc ok. 20 proc. stanów wyjściowych.  

Bitwa pod Lenino powoli staje się jedną z wielu zapomnianych bitew II wojny światowej (podobnie kto dzisiaj pamięta o bitwie pod Lagarde lub pod Montbard). Przez kilkadziesiąt lat po wojnie była mitologizowana i wykorzystywana jako legitymacja do objęcia i trzymania władzy przez obóz polityczny, oględnie mówiąc dość ściśle wiążący losy państwa ze Związkiem Sowieckim. Niestety, wraz z tworzeniem mitu odnoszącego się do tej bitwy nie ukazywały się, przynajmniej w publicznym obiegu, monografie i opracowania dotyczące przebiegu organizacji, działań i walk 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Mit miał wystarczyć za wiedzę.

Najbardziej zmitologizowana, najmniej znana?

„Zarówno sam przebieg lokalnej operacji zaczepnej 33 Armii, a taki właśnie miała ona charakter, jak i przebiegające na tym tle działania 1 DP pod Lenino do dziś nie zostały do końca wyjaśnione. Na przeszkodzie stoi ciągle niedostępność części archiwaliów poradzieckich” – uważa prof. Stanisław Jaczyński, jeden z badaczy tej bitwy. Cóż, wiedza w dalszym ciągu może być niebezpieczna.

Ocenia się, że w bitwie pod Lenino „kościuszkowcy” związali znaczną część sił niemieckich przed swoim frontem i zadali im duże straty. Przełamali pierwszą pozycję obrony nieprzyjaciela i stworzyli warunki do wprowadzenia do walki radzieckiego 5 Korpusu Zmechanizowanego. Jednak wysiłek bojowy 1 Dywizji Piechoty nie został wykorzystany. 5 Korpus nie został wprowadzony i w efekcie nie przerodził się w sukces operacyjny. Bitwa 1 Dywizji pod Lenino miała znaczenie tylko w skali taktycznej. Jednak polityczny efekt bitwy był znacznie większy. Dał Stalinowi mocny argument w jego polityce w sprawie polskiej. Mógł on podczas konferencji w Teheranie wykazać zachodnim aliantom, że znalazł Polaków gotowych na współpracę z nim na jego warunkach.

Niezależnie od politycznych ocen efektów bitwy, pozostanie ona istotnym i trwałym elementem polskiego czynu zbrojnego w II wojnie światowej i trwałym, krwawym śladem, jaki w drodze do kraju pozostawił na obcej ziemi polski żołnierz.

Pierwsze relacje żołnierzy dopiero 30 lat po bitwie

Dopiero w latach 70. XX wieku ukazał się pewnego rodzaju reportaż autorstwa Alojzego Srogi „Początek drogi. Lenino” zbudowany na podstawie relacji żołnierzy dywizji, którzy przeżyli bitwę, w tym relacji uzyskanych od gen. Berlinga. Była to nowatorska praca, ponieważ czasami wprost, czasami między wierszami, przekazywała czytelnikowi informacje o bitwie oraz jej uczestnikach dotychczas nieznane opinii publicznej. Ówczesny czytelnik, dzięki działalności panów zatrudnionych w pewnym urzędzie przy ul. Mysiej w Warszawie, potrafił czytać między wierszami. Wypada nadmienić, że przez cały czas trwania PRL zablokowana była publikacja wspomnień gen. Berlinga, który 1 DP im. T. Kościuszki przygotował do walki i dowodził nią w bitwie.

Zwykle przeżycia wspólnej walki podczas bitwy wiążą jej uczestników. Wśród weteranów wojennych można zauważyć lojalność wobec towarzyszy broni z tych samych walk. W tym konkretnym przypadku była to dosyć kuriozalna sytuacja (i dosyć ograniczona lojalność), w której byli podwładni skutecznie „kneblowali” swojego byłego dowódcę. Piszę „byli podwładni”, ponieważ w składzie 1 DP była duża grupa osób, które po wojnie osiągnęły wysokie stanowiska w strukturach partii, państwa, wojska i bezpieki, i pomimo różnych walk frakcyjnych „trzymały ster władzy” prawie do końca PRL. Z reguły byli to zastępcy ds. polityczno-wychowawczych oddziałów i pododdziałów, czyli tzw. politrucy. Grupa ta była odpowiedzialna za tzw. stan moralno-polityczny oficerów, podoficerów i szeregowców dywizji. W olbrzymiej większości ci oficerowie polityczni wywodzili się z członków bądź sympatyków rozwiązanej KPP. Ze zrozumiałych względów nie odbyli służby wojskowej w armii II RP i nie posiadali żadnych kwalifikacji wojskowych, więc nie można było im nadać stopnia oficerskiego. Dlatego też nadano im niespotykany wcześniej status „oficer bez stopnia”.

Generałowi Berlingowi, po latach przemilczeń i „wycinania z fotografii”, postawiono w 1985 roku pomnik w Warszawie, ale jego wspomnienia, dotyczące m.in. bitwy pod Lenino, mogły się ukazać dopiero po przemianach ustrojowych, w 1990 roku. Widocznie przez cały okres PRL były dla niej groźne i niebezpieczne. „Murzyn zrobił swoje, Murzyn może odejść”. I niekoniecznie musi cokolwiek publikować. Zresztą, nie tylko gen. Berling spisał swoje wspomnienia.

„Nie zdążyli do Andersa (Berlingowcy)” – wydawniczy rarytas

Mam przed sobą zbiór relacji zatytułowany „Nie zdążyli do Andersa (berlingowcy)”, zebrany w całość przez por. Bolesława Dańko, uczestnika bitwy pod Lenino, a wydany w 1992 roku w Polskim Studiu Wydawniczym UNICORN w Londynie. W książce przedstawił wspomnienia dwudziestu „berlingowców” zamieszkałych po wojnie w okolicach Szczecina, reprezentujących siedem grup, z których wywodzili się żołnierze 1 DP im. T. Kościuszki (wrześniowcy, łagiernicy, krasnoarmiejcy, spec-pieresieleńcy, fezeowcy, ruscy Polacy i dobrowolcy). Są to relacje szczere, tak jak tylko mogą być szczere wspomnienia weteranów pod koniec ich drogi życiowej. Książka ta miała ukazać się w księgarniach latem 1982 roku zgodnie z umową zawartą rok wcześniej z wydawnictwem MON. Jednak po wprowadzeniu stanu wojennego wydawnictwo natychmiast zerwało umowę. Nie pomogły protesty i starania ani obiecane interwencje W. Górnickiego i gen. W. Jaruzelskiego. Widocznie ówczesny przewodniczący WRON nie był albo nie chciał być „wszechmocny”. Ta niepozorna książka jest, ze względu na poruszany temat, rarytasem na polskim rynku wydawniczym. Niestety, wielu z bohaterów książki, tych, którzy „nie zdążyli do Andersa” nie doczekało jej publikacji. Ale to – podobnie jak wtedy – nie ich wina.

ppłk Andrzej Łydka
Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych

dodaj komentarz

komentarze


Za zdrowie utracone na służbie
 
Posłowie o efektach szczytu NATO
Ciężko? I słusznie! Tak przebiega selekcja do Formozy
Prezydent Zełenski w Warszawie
Londyn o „Tarczy Wschód”
Z parlamentu do wojska
Olimp gotowy na igrzyska!
Szczyt NATO, czyli siła w Sojuszu
Posłowie wybrali patronów 2025 roku
Nie wierzę panu, mister Karski!
Kmdr Janusz Porzycz: Wojsko Polskie wspierało i wspiera sportowców!
Jak usprawnić działania służb na granicy
Incydent przy granicy. MON chce specjalnego nadzoru nad śledztwem
Most III, czyli lot z V2
Zabezpieczenie techniczne 1 Pułku Czołgów w 1920
Prezydent Warszawy: oddajmy hołd bohaterom!
Patrioty i F-16 dla Ukrainy. Trwa szczyt NATO
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Specjalsi zakończyli dyżur w SON-ie
Letnia Bryza na Morzu Czarnym
Na ratunek… komandos
Terytorialsi w gotowości do pomocy
International Test
Silniejsza obecność sojuszników z USA
Hala do budowy Mieczników na finiszu
Awaria systemów. Bezpieczeństwo Polski nie jest zagrożone
Partyzanci z republiki
„Armia mistrzów” – lekkoatletyka
Roczny dyżur spadochroniarzy
Medycy na poligonie
Pioruny dla sojuszników
Włoski Centauro na paryskim salonie
Paryż – odliczanie do rozpoczęcia igrzysk!
Szczyt NATO w Waszyngtonie: Ukraina o krok bliżej Sojuszu
„Armia mistrzów” – sporty wodne
Szczyt NATO: wzmacniamy wschodnią flankę
Feniks – następca Mangusty?
Spadochroniarze na warcie w UE
W Sejmie o zniszczeniu Tupolewa
Polski Kontyngent Wojskowy Olimp w Paryżu
Tridon Mk2, czyli sposób na drona?
Formoza. Za kulisami
Bezpieczeństwo granicy jest również sprawą Sojuszu
„Operacja borelioza”
Kaczmarek z nowym rekordem Polski!
Sejm podziękował za służbę na granicy
Krzyżacka klęska na polach grunwaldzkich
„Armia mistrzów” – kolarstwo, łucznictwo, pięciobój nowoczesny, strzelectwo, triatlon i wspinaczka sportowa
Lotnicy pamiętają o powstaniu
Operacja „Wschodnia zorza”
The Suwałki Gap in the Game
Jaki będzie czołg przyszłości?
„Armia mistrzów” – sporty walki
Ankona, czyli polska operacja we Włoszech
Rusza operacja „Bezpieczne Podlasie”

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO