80 lat temu Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski wydał wytyczne dla Armii Polskiej na Wschodzie. Podzielono ją na trzy rzuty. Pierwszym był 2 Korpus, który przerzucono do walki we Włoszech. W drugim i trzecim rzucie znalazły się jednostki planowane do późniejszego przeniesienia do Europy lub pozostawienia na Środkowym Wschodzie. Stanowiły one rezerwę dla 2 Korpusu.
Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski z żołnierzami 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Fot. NAC
Latem 1942 roku na Środkowym Wschodzie znajdowało się ponad 70 tys. polskich żołnierzy. We wrześniu z połączenia ewakuowanej ze Związku Sowieckiego Armii Polskiej i Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich oraz kilku mniejszych jednostek powstała Armia Polska na Wschodzie (APW). Rozkaz tworzący formację wydał gen. Władysław Sikorski, Naczelny Wódz, a na jej czele stanął gen. Władysław Anders. – Kolejna reorganizacja polskich wojsk spowodowana była koniecznością wydzielenia sił, które miały wejść w skład alianckich wojsk walczących w kampanii włoskiej – mówi dr Piotr Jagodziński, historyk specjalizujący się w dziejach Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W lipcu 1943 roku spośród jednostek APW na mocy rozkazu gen. Sikorskiego wyłoniono 2 Korpus Polski.
W jego skład weszły m.in. 3 Dywizja Strzelców Karpackich, 5 Kresowa Dywizja Piechoty, 2 Brygada Pancerna, Grupa Artylerii oraz mniejsze oddziały. Dowodził nim gen. Anders, który jednocześnie zachował stanowisko dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie. W sierpniu i wrześniu 1943 roku żołnierze 2 Korpusu zostali przetransportowani z Iraku do Palestyny, gdzie rozpoczęli intensywne szkolenie. – Strona brytyjska wyznaczyła 1 stycznia 1944 roku jako termin osiągnięcia przez 2 KP gotowości do walk we Włoszech – podaje historyk.
W związku z przewidywanym stopniowym przerzuceniem APW na kontynent europejski gen. Kazimierz Sosnkowski, który objął funkcję Naczelnego Wodza po śmierci gen. Sikorskiego w katastrofie w Gibraltarze, wydał 25 listopada 1943 roku wytyczne organizacyjne dla Armii Polskiej na Wschodzie. Zgodnie z nimi armia została podzielona na trzy rzuty.
Pierwszy tworzył 2 KP wraz z Bazą Armii Polskiej na Wschodzie. W jej skład wchodziły m.in. Centrum Wyszkolenia Armii, szpitale wojskowe, kompanie transportowe i inne jednostki. W listopadzie rozpoczęto przenoszenie 2 Korpusu do Egiptu w okolice Kanału Sueskiego, a w grudniu pierwsze oddziały zaczęto przerzucać na południe Włoch, gdzie weszły do walki w składzie brytyjskiej 8 Armii. 2 Korpus Polski liczył wówczas blisko 47 tys. żołnierzy.
W skład drugiego rzutu wszedł sztab APW oraz jednostki zbędne w pierwszym rzucie, które zamierzano przenieść do Europy w późniejszym okresie. Z kolei trzeci rzut, tzw. terytorialny, stanowiły jednostki i instytucje APW, które miały pozostać na Środkowym Wschodzie do zakończenia działań wojennych. – Pozostające w Palestynie pododdziały tyłowe liczyły około 10 tys. żołnierzy i miały stanowić rezerwę uzupełnień oraz zaplecze kadrowe dla 2 Korpusu – tłumaczy dr Jagodziński. Wiosną 1944 roku siły polskie przeszły reorganizację, zlikwidowano Armię Polską na Wschodzie, a jej oddziały przekształcono w Jednostki Wojskowe na Środkowym Wschodzie, które w sierpniu przemianowano na 3 Korpus Polski. Na czele formacji stanął gen. Michał Tokarzewski-Karaszewicz.
W skład 3 Korpusu weszły jednostki stanowiące drugi rzut armii: łączności, żandarmerii, ochrony, transportowe, Ośrodek Zapasowy Armii, Oddział Zaopatrzenia i Transportu oraz komendy uzupełnień. Gen. Tokarzewskiemu-Karaszewiczowi podlegały też Jednostki Terytorialne na Środkowym Wschodzie, czyli trzeci rzut, w tym m.in. komendy rejonów i etapów, szkoły junaków i kadetów czy sekcja wydawnicza.
– 3 Korpus sformowano z zamiarem użycia go w Europie i docelowo miał osiągnąć etat zbliżony do 2 Korpusu – wyjaśnia historyk. Jak dodaje, liczono na napływ ochotników spośród Polaków z wyzwalanych spod okupacji niemieckiej państw Europy, a także polskich dezerterów z armii niemieckiej. – Niestety w całym okresie istnienia liczba żołnierzy 3 Korpusu nie przekroczyła 4,8 tys. – podaje ekspert. Mimo to cały czas się oni szkolili, wykonując jednocześnie świadczenia na rzecz 2 Korpusu – m.in. dostarczali sprzęt, uzbrojenie i żołnierzy czy opiekowali się urlopowanymi i rannymi żołnierzami 2 KP przeniesionymi na Bliski Wschód.
Na początku grudnia 1944 roku Naczelny Wódz zrezygnował z planów przesłania 3 Korpusu do walk w Europie i przemianował go na Jednostki Wojska na Środkowym Wschodzie, które pozostały w tamtym rejonie do rozformowania w 1947 roku.
autor zdjęć: Narodowe Archiwum Cyfrowe
komentarze