moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Symboliczny koniec XX wieku

28 lipca 1914 roku Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii. Było to konsekwencją dokonanego miesiąc wcześniej zamachu na austriackiego następcę tronu. Miejscowy kryzys przerodził się w globalny konflikt, jeden z najkrwawszych w historii. I wojna światowa zakończyła się 11 listopada 1918 roku klęską państw centralnych i zmieniła mapę polityczną Europy.


Brytyjscy żołnierze w maskach przeciwgazowych w czasie bitwy nad Sommą

Dziewiętnastowieczny ład terytorialny Europy ukształtowały postanowienia kongresu wiedeńskiego z 1815 roku, kończącego okres wojen napoleońskich. Opierał się on na koncepcji równowagi sił pomiędzy zwycięskimi mocarstwami: Austrią, Prusami i Rosją. Stabilizacja na kontynencie zaczęła się jednak chwiać na początku XX wieku.

– Pojawiło się wiele lokalnych konfliktów: francusko-niemiecki o Alzację i Lotaryngię, niemiecko-angielska rywalizacja gospodarcza i kolonialna, dążenia krajów bałkańskich do samodzielności, spory austriacko-rosyjskie o wpływy na Bałkanach – mówi dr Tomasz Zieliński, historyk zajmujący się dziejami I wojny światowej. Do tego dochodził wyścig zbrojeń i narastające napięcie między władającymi Europą mocarstwami.

Państwa podzieliły się na dwa wrogie sojusze: ententę, do której należały Francja, Wielka Brytania i Rosja, potem dołączyły m.in. Serbia, Włochy i Stany Zjednoczone. Ich przeciwnikami były państwa centralne: Niemcy, Austro-Węgry, Imperium Osmańskie i później Bułgaria.

Zamach i ultimatum

Kiedy 28 czerwca 1914 roku w Sarajewie serbski nacjonalista Gavrilo Princip zabił arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, austriackiego następcę tronu, stało się to iskrą, która była zarzewiem światowego konfliktu. Austro-Węgry, podejrzewając, że rząd serbski był inspiratorem zamachu, przedstawiły 23 lipca Serbii ultimatum. Zażądano m.in. zrzeczenia się jakichkolwiek praw do Bośni, zdelegalizowania partii nacjonalistycznych, aresztowania oficerów oskarżanych o pomoc w zamachu w Sarajewie i pozwolenia na udział Austriaków w śledztwie na terytorium Serbii.

– Ultimatum było nie do zaakceptowania, oznaczało bowiem odebranie państwu suwerenności – tłumaczy dr Zieliński. Mimo to władze serbskie zgodziły się na spełnienie większości warunków, z wyjątkiem punktu dotyczącego przeprowadzenia na terenie Serbii austriackiego śledztwa w sprawie zamachu na arcyksięcia. Taka odpowiedź nie usatysfakcjonowała Habsburgów. Władający monarchią Franciszek Józef, mając poparcie Niemiec, liczył, że Serbia szybko podda się presji Austro-Węgier i 28 lipca wypowiedział jej wojnę.


Arcyksiążę Franciszek Ferdynand z żoną Zofią kilka minut przed zamachem

Powiązania sojusznicze państw europejskich doprowadziły do efektu domina. Rosja, związana traktatem z Serbią, ogłosiła mobilizację armii w obronie sojusznika. Wówczas Niemcy wystosowały ultimatum, domagając się odwołania mobilizacji, a kiedy Rosja odmówiła, Niemcy wypowiedziały jej wojnę. 3 sierpnia Niemcy wypowiedziały też wojnę Francji. Wtedy zareagowała Wielka Brytania. – W rezultacie w ciągu kilku tygodni wszystkie europejskie mocarstwa znalazły się w stanie wojny – podaje historyk.

Zaczątek kolejnego konfliktu

Pierwsze walki stoczono już na początku sierpnia w Belgii, gdzie wkroczyły niemieckie wojska zmierzające na Francję. Nacierająca armia II Rzeszy musiała jednak zwolnić z powodu konieczności zaangażowania się na wschodzie. Starcia na froncie zachodnim powoli przekształciły się w bitwę pozycyjną. W kolejnym roku na terenie Francji toczyły się krwawe wielomiesięczne walki, m.in. pod Verdun i nad Sommą.

Z kolei na froncie wschodnim Rosjanie przeprowadzili wielką ofensywę w Galicji. Jednak w 1917 roku po rewolucji do władzy w Rosji doszli bolszewicy, którzy 3 marca 1918 roku podpisali pokój z państwami centralnymi. – Powoli szala zwycięstwa przechylała się na stronę ententy, tym bardziej że w 1917 roku wsparły ją Stany Zjednoczone – mówi historyk. W Niemczech wybuchła rewolucja obalająca monarchię, rozpadły się Austro-Węgry i wojna zakończyła się klęską państw centralnych,


Amerykańscy żołnierze 2. Dywizji biorący udział w walkach w Lesie Argońskim

11 listopada 1918 roku w wagonie w Compiègne podpisano zawieszenie broni pomiędzy aliantami a Niemcami, kończące I wojnę światową. 28 czerwca 1919 roku natomiast państwa zwycięskiej koalicji podpisały traktat pokojowy z Niemcami w Wersalu, który nałożył na pokonane państwo wiele ograniczeń wojskowych i gospodarczych.

Największy konflikt zbrojny w Europie od czasu wojen napoleońskich pochłonął 14–15 mln ofiar, w tym około 10 mln żołnierzy i 5 mln cywilów. Wśród zabitych było około 500 tys. Polaków – żołnierzy wszystkich armii zaborczych, którzy walczyli na wielu frontach. Wojna zmieniła też mapę polityczną Europy. Monarchia austro-węgierska rozpadła się na samodzielne państwa, powstały lub odrodziły się liczne państwa narodowe. Po 123 latach zaborów Polska odzyskała niepodległość, powstały zaś Czechosłowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia oraz Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców.

Niestety traktat wersalski nie zakończył większości europejskich animozji, a Niemcy kwestionowali jego postanowienia i po dojściu do władzy Adolfa Hitlera odrzucali je po kolei. – Nierozwiązane konflikty i dążenie Niemiec do zmiany ustalonego w Wersalu porządku doprowadziło po 21 latach do wybuchu kolejnej, jeszcze straszniejszej wojny – dodaje dr Zieliński.

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Czarne skrzynki samolotu „Slaba” zbadane
W Krakowie o budowaniu społecznej odporności
Zwycięska batalia o stolicę
Nowość z MSPO 2025: pocisk kierowany Spike NLOS
„Road Runner” w Libanie
WOT sprawdzał się w Nowej Dębie
Polski astronauta opowie o kosmosie
Żandarmeria skontroluje także cywilów
Kluczowa inwestycja dla sojuszników
Kolejne nieznane obiekty powietrzne odnalezione w Polsce
Namiastka selekcji do GROM-u? Taki jest GROM Challenge!
Szpej, czyli ma być skrojone na miarę
Szczeciński Korpus rośnie w siłę
Dwie agresje, dwie okupacje
Poligon zamiast plaży
Żołnierze USA i Bradleye jadą do Polski
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Krótka droga na Gotlandię
Przedwczesny triumf
Wioślarze mistrzami świata, a pięcioboiści znów na podium
Brytyjczycy żegnają Malbork
Brytyjczycy na wschodniej straży
Małe, ale mogą wiele. Bezzałogowce z WITU
Potrzeba matką wynalazku
Szósta generacja myśliwców coraz bliżej
Nielekka budowa kompleksu dla 21 Lekkiego Batalionu Górskiego
Polsko-ukraińskie rozmowy o współpracy
Rosja eskaluje napięcie w Europie Wschodniej
Setki dronów nad poligonem
Kircholm 1605
W poszukiwaniu majora Serafina
Eurokorpus pod hiszpańskim dowództwem
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Ochrona dla polskich czołgów
Prezydent w ONZ-ecie: Stoimy w punkcie zwrotnym historii
Strzelcy z Czarnej Dywizji najlepsi w Wojsku Polskim
MJR otworzyła ogień
RAF nad Polską. Cel: patrolować i odstraszać
Polsko-ukraińskie rozmowy o współpracy
Medale na ściance i na torze regatowym
Od akademii do uniwersytetu
Udana rywalizacja na planszach i macie
Unia chce zbudować „mur dronowy"
Orlik na Alfę
Człowiek w pętli
Rekompensaty na nowych zasadach
Tusk: Jesteśmy gotowi zestrzelić rosyjskie myśliwce nad Polską
Światowe podium dla zawodniczek Wojska Polskiego
Su-22 odleciały. Teraz w Mirosławcu rządzą Bayraktary
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
W Sejmie o konsultacjach z sojusznikami
Cios w plecy
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Pięciobojowe duety na medal
Nowoczesne MCC dla programu Wisła
Kawaleria pancerna spod znaku 11
Kolejne Legwany dla Wojska Polskiego
Polskie wojsko na Gotlandii
Ciężary, drążek, pot i krew
Niemiecki plan zniszczenia Polski
Dwóch polskich żołnierzy zginęło w Stanach Zjednoczonych
Katorżniczka z przypadku
Poligon dla dronów, test dla sztabowców
Ograniczenia w ruchu lotniczym na wschodzie Polski
Jak postępuje modernizacja sił powietrznych?
Święto w stolicy polskiego pentatlonu
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Krok ku umocnieniu obronności
200 lat, panie poruczniku!
Pytania o rosyjskie drony. MON wyjaśnia

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO