Po II wojnie światowej kawaleria stała się symbolem przegranej kampanii wrześniowej. Opowieści o desperackich szarżach na czołgi przyjmowano za dowód zacofania II RP. Powielano tym samym hasła propagandy ministra Goebbelsa. Prawdę o kawalerzystach przesłaniają krzywdzące ich mity – pisze mjr Andrzej Łydka z 10 Opolskiej Brygady Logistycznej, znawca historii wojskowości, publicysta portalu polska-zbrojna.pl.
Od trzech lat na pamiątkę ostatniej w XX wieku bitwy kawaleryjskiej, która miała miejsce 31 sierpnia 1920 roku pod Komarowem, na początku września jest obchodzone Święto Kawalerii Polskiej. Dodatkowo w tym roku mija już 330 rocznica odsieczy wiedeńskiej z szarżą husarii po stokach Schafbergu, obchodzona jako święto Wojsk Lądowych oraz, jak co roku, organizowane są lokalne obchody bitew, walk, bojów i potyczek z września 1939 roku. W wielu miastach grupy rekonstrukcji historycznej zaprezentują inscenizacje starć i potyczek piechoty i kawalerii. Można zauważyć, że mit czy też szczególna legenda polskiej jazdy trwa nadal.
Po zakończeniu ostatniej wojny kawalerię uznano za pewnego rodzaju symbol przegranej kampanii w 1939 roku, opowiadając o licznych szarżach, w tym bezsensownych na czołgi. Przywoływano ją również jako dowód zacofania cywilizacyjnego II RP. Powielano tym samym wysiłek aparatu propagandy ministra Goebbelsa, który w filmie „Kampfgeschwader Lützow” Hansa Bertrama z 1941 roku zestawił naprzeciwko siebie polskich kawalerzystów z szablami i niemieckie wozy pancerne z karabinami maszynowymi. Fragmenty tego filmu ze scenami szarży na wozy pancerne były i są wykorzystywane na Zachodzie w produkcjach dokumentalnych o II wojnie światowej z komentarzem, że pokazują epizod wojny 1939 roku w Polsce. W efekcie przeciętnemu mieszkańcowi Europy Zachodniej i USA pojęcie „polskiej szarży na czołgi” nie jest obce. Co prawda zarówno armia Republiki Francuskiej, jak i Armia Czerwona miały podczas wojny w swoim składzie jednostki kawalerii, jednak nikt nie zarzuca ich kawalerzystom tendencji samobójczych.
W filmie „Lotna” Andrzeja Wajdy z 1959 roku pokazano scenę szarży szwadronu kawalerii, najpierw na zmotoryzowaną kolumnę artylerii, następnie na olbrzymie czołgi. Być może w zamierzeniu reżysera miała to być scena symboliczna, ale przez widzów została odczytana dosłownie. A ponieważ film jest powtarzany co roku w telewizji, temat ułańskiej szarży na czołgi wciąż jest poruszany na forach internetowych.
W rzeczywistości od połowy lat trzydziestych XX wieku polską kawalerię przygotowywano do walki pieszej. Co prawda na uroczystościach kawalerzyści występowali na koniach, ale faktycznie byli piechotą, przemieszczającą się konno. Organizacja wewnętrzna sekcji, plutonów i szwadronów kawalerii była podporządkowana tzw. spieszaniu i prowadzeniu walki w szyku pieszym.
Zgodnie z zasadami kawaleria walczyła pieszo… I walczyła dobrze. Przykładowo Wołyńska Brygada Kawalerii ze składu Armii „Łódź” przez cały pierwszy dzień wojny skutecznie broniła się przed 4 Dywizją Pancerną Wehrmachtu. W pierwszym meldunku sytuacyjnym (z godz. 22), dowódca brygady stwierdził, że atakuje go część dywizji lekkiej. Nie mieściło mu się w głowie, że brygada kawalerii może dotrzymać placu dywizji pancernej. Niektórym do dzisiaj się to nie mieści.
We wrześniu 1939 roku było około dwudziestu sytuacji bojowych, które można nazwać szarżami. Z reguły były to szarże na zaskoczonego przeciwnika. Jedna była prowadzona na niemiecką kawalerię. Pod Krasnobrodem pierwszy szwadron 25 Pułku Ułanów zmierzył się ze szwadronem 17 Bamberger Reiter Regiment. Już po kampanii francuskiej, jeden z oficerów tego regimentu zwierzył się właścicielowi majątku w Generalnej Guberni, gdzie stacjonował: „W kampanii francuskiej straty pułku ograniczyły się do jednego konia. We wrześniu w kilka minut wasi ułani wyszatkowali nam pół szwadronu”.
W wojnie 1939 roku postawa kawalerii, zarówno podczas walki, jak i poza polem bitwy, była bez zarzutu. Oddziały kawalerii nie „rozłaziły się”, procent zabłąkanych ułanów był znikomy, podczas gdy widziano dużo piechurów, którzy odłączyli się od swoich oddziałów. Nie widziało się również kawalerzystów bez broni i w strzępach mundurów. W boju oddziały kawalerii sprawiały się doskonale. Podczas kampanii, pod względem zachowania się, kawaleria była wzorem wspaniałego ducha żołnierskiego, wiary w swoich przełożonych i głębokiego przywiązania do swych pułków, ich tradycji oraz sztandarów.
Obecnie w Siłach Zbrojnych RP kilkanaście batalionów i dywizjonów kontynuuje tradycje pułków szwoleżerów, ułanów i strzelców konnych oraz dywizjonów artylerii konnej. Są one główną treścią pracy wychowawczej w pododdziałach. Co pewien czas na łamy prasy wojskowej trafia temat przywrócenia do stosowania nazw stopni wojskowych używanych tradycyjnie m.in. w kawalerii (tj. szwoleżer, ułan, strzelec konny, wachmistrz i rotmistrz) i artylerii (kanonier, bombardier i ogniomistrz). Powrót tych stopni może ułatwić pracę nad budową esprit de corps oddziałów i pododdziałów. Jestem przekonany, że prędzej czy później do tego dojdzie. Każdy żołnierzy wie, że w wojsku niemożliwa jest tylko jedna rzecz: włożenie hełmu na lewą stronę. Wszystkie pozostałe zależą od woli i decyzji uprawnionych przełożonych.
komentarze