Ustawa o obronie ojczyzny wprowadziła wiele nowych rozwiązań. Dlatego Ministerstwo Obrony Narodowej przeprowadziło cykl szkoleń kaskadowych w jednostkach, tak aby wszyscy żołnierze mieli pełną wiedzę o zmienianych przepisach. Na naszym portalu regularnie publikujemy odpowiedzi ekspertów z MON-u na najczęściej zadawane pytania.

Czy żołnierz, który przebywa na urlopie wychowawczym podzielonym na części (dwa razy po 11 miesięcy), zostanie przeniesiony do dyspozycji?

Art. 286 ust. 4 i 5 ustawy z 11 marca 2022 roku o obronie ojczyzny stanowi, że w przypadku, gdy urlop wychowawczy trwa do 12 miesięcy, żołnierz zawodowy pozostaje na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Jednakże w sytuacji, gdy okres urlopu wychowawczego jest dłuższy niż 12 miesięcy, żołnierza zawodowego przenosi się do dyspozycji. Czas pozostawania w dyspozycji nie może być dłuższy od udzielonego urlopu wychowawczego.

W art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 roku – Kodeks pracy, określono zasady korzystania z urlopu wychowawczego. Jego wymiar wynosi do 36 miesięcy. Urlop ten jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia. Urlop wychowawczy jest udzielany nie więcej niż w pięciu częściach. Liczbę części urlopu ustala się na podstawie liczby złożonych wniosków o udzielenie urlopu.

Powyższe oznacza, że urlop wychowawczy może być wykorzystany w całości lub też może zostać podzielony na części. Może on zostać również przerwany przez uprawnionego żołnierza, co będzie wiązało się z powrotem do pełnienia zawodowej służby wojskowej. W praktyce oznacza to, że przerwanie urlopu wychowawczego lub wykorzystanie jego części nie jest jednoznaczne z utratą możliwości ponownego skorzystania z niego, o ile spełnione zostaną warunki jego udzielenia, tj. wiek dziecka oraz liczba dni urlopu wcześniej wykorzystanych przez żołnierza.

Mając powyższe na względzie, wyjaśnić należy, że postawione pytanie powinno zostać przeanalizowane w kontekście rzeczywistej sytuacji żołnierza. Zauważyć należy, że urlop wychowawczy jest udzielany na wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej, składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Tym samym to termin złożenia przedmiotowego wniosku może być decydujący w sprawie. Wobec tego trudno jest ocenić przedstawioną sytuację i stwierdzić, czy dojdzie do skorzystania z urlopu wychowawczego w dwóch następujących po sobie częściach skutkujących ich zsumowaniem i koniecznością zastosowania art. 286 ust. 5 ustawy o obronie ojczyzny i przeniesienia żołnierza do dyspozycji, czy też nie.

Ile czasu bez przerwy może jechać kierowca autobusu lub innego pojazdu wojskowego?

W odniesieniu do żołnierza-kierowcy czas pracy jest regulowany przez samego żołnierza, tzn. gdy czuje on niezdolność do pracy (kierowania pojazdem), to jazdę przerywa. Dopuszczalne jest również kierowanie w takiej sytuacji przez pasażera, który posiada stosowne uprawnienia, co musi jednak być odnotowane w rozkazie wyjazdu. Jedynie przemarsz kolumn pojazdów wojskowych jest uregulowany, tzn. czas marszu i czas postoju kolumny marszowej.

W przypadku pracownika resortu obrony narodowej, jako kierowcy pojazdu wojskowego, czas jego pracy jest regulowany zgodnie z ustawą z 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców.

Czy zgodnie z zapisami ustawy o szczególnych zasadach wynagradzania osób wykonujących zadania z zakresu cyberbezpieczeństwa, żołnierze na etatach administratorów w jednostkach podległych ministrowi obrony narodowej mają prawo do świadczenia teleinformatycznego?

Zgodnie z brzmieniem art. 448 ust. 1 ustawy, żołnierzowi zawodowemu realizującemu zadania, o których mowa w art. 5 z 2 grudnia 2021 roku o szczególnych zasadach wynagradzania osób realizujących zadania z zakresu cyberbezpieczeństwa, przysługuje świadczenie teleinformatyczne, o którym mowa w art. 5 tej ustawy, na czas wykonywania tych zadań, w wysokości ustalonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 8 ust. 1 tej ustawy. W konsekwencji powyższego kryterium determinującym możliwość otrzymania przedmiotowego świadczenia jest wykonywanie określonych zadań, a nie zajmowanie określonego stanowiska służbowego. Odnosząc się zatem do pytania, należy wskazać, że opierając się jedynie na fakcie zajmowania przez żołnierza danego stanowiska służbowego, nie jest możliwe rozstrzygnięcie o istnieniu prawa do omawianej należności.

W jaki sposób dokonać wypłaty rekompensaty żołnierzowi rezerwy, jeśli ten przedstawia zaświadczenie o uzyskanych przychodach (PIT-28), a nie dochodach, jak wskazuje ustawa? Jak zobligować żołnierza do uzupełnienia braków formalnych (żołnierz twierdzi, że innego zaświadczenia z urzędu skarbowego nie otrzyma), a należy go rozliczyć w ciągu 30 dni. Jak to zrobić, mając dane dotyczące wyłącznie przychodu? Czy nieuzupełnienie braków formalnych stanowi podstawę do przedłużenia terminu 30 dni na wypłatę pieniędzy? Proszę o wskazanie podstaw prawnych.

Odpowiedź na przedstawione pytanie wymaga szerszego wyjaśnienia, ponieważ obowiązujące do 29 marca 2024 roku rozporządzenie ministra obrony narodowej z 20 maja 2022 roku w sprawie świadczenia pieniężnego dla żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, żołnierzy aktywnej rezerwy i żołnierzy pasywnej rezerwy (Dz.U. poz. 1112) nie zawiera podstawy ustalania świadczenia dla żołnierzy-przedsiębiorców rozliczających się w formie ryczałtu od przychodu ewidencjonowanego. Nowa treść rozporządzenia regulującego tę kwestię jest procedowana przez DWOT i DP na uzgodnieniach międzyresortowych.

Z treści przedstawionego pytania wynika, że wątpliwości budzi kwestia wypłaty świadczenia pieniężnego rekompensującego utracone wynagrodzenie, o którym mowa w art. 312 ustawy z 11 marca 2022 roku o obronie ojczyzny (Dz.U. z 2024 r., poz. 248 z późn. zm.).

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 312 ust. 1 w związku z ust. 10 tej ustawy, żołnierzom OT, którzy pełnili terytorialną służbę wojskową rotacyjnie, z wyjątkiem służby pełnionej jednorazowo w czasie lub dniu wolnym od pracy oraz żołnierzom AR i PR, przysługuje świadczenie pieniężne rekompensujące utracone wynagrodzenie ze stosunku pracy, stosunku służbowego, dochodu z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej, które mogliby uzyskać w okresie pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie.

Z treści przedmiotowego przepisu wynika, że świadczenie ustala się za utracone wynagrodzenie z tytułu:
1) stosunku pracy;
2) stosunku służbowego;
3) dochodu z prowadzonej działalności gospodarczej lub rolniczej.

Jednakże już w ust. 2 wymienionego przepisu ustawodawca ustalił, że świadczenie pieniężne za każdy dzień terytorialnej służby wojskowej pełnionej rotacyjnie stanowi kwota 1/22 całkowitego miesięcznego wynagrodzenia brutto, dochodu lub przychodu dla żołnierzy rozliczających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, o których mowa w ust. 1, pomnożona przez liczbę dni pełnienia tej służby w danym miesiącu.

Analiza prowadzi do wniosku, że przedstawione zagadnienie powstało na tle sytuacji, w której żołnierz, wnosząc o wypłatę świadczenia z tytułu utraconego wynagrodzenia, przedstawił dowódcy jednostki wojskowej deklarację podatkową PIT-28, która jest deklaracją od działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

W przedmiotowej formie rozliczenia podatkowego przedsiębiorca nie wykazuje dochodu i nie deklaruje go w zeznaniu podatkowym, ponieważ należny podatek obliczany jest wyłącznie od wygenerowanego przychodu. Rację zatem ma żołnierz, że nie jest w stanie uzyskać z urzędu skarbowego zaświadczenia o dochodzie, ponieważ w sytuacji jego formy opodatkowania dochód nie jest wykazywany i nawet urząd skarbowy nie ma wiedzy, ile on wynosi.

Jednocześnie osoba rozpatrująca wniosek żołnierza może wykazywać niezrozumienie sytuacji, ponieważ jak wskazano na początku, w rozporządzeniu ministra obrony narodowej w sprawie świadczenia pieniężnego dla żołnierzy pełniących terytorialną służbę wojskową, żołnierzy aktywnej rezerwy i żołnierzy pasywnej rezerwy, w § 3 jako podstawa ustalenia świadczenia pieniężnego ustalone zostały odpowiednio:

1) kwota miesięcznego wynagrodzenia ze stosunku pracy lub stosunku służbowego;
2) średnia miesięczna kwota dochodu uzyskanego przez żołnierza z prowadzonej działalności gospodarczej w roku poprzedzającym okres pełnienia służby;
3) kwota uzyskana z pomnożenia liczby hektarów przeliczeniowych (…).

Natomiast brak jest w rozporządzeniu rozwiązań prawnych dotyczących podstawy ustalania świadczenia w stosunku do przychodu dla przedsiębiorców rozliczających się w formie ryczałtu.

Reasumując, wzywanie przez dowódcę jednostki wojskowej żołnierza, który wystąpił o wypłatę świadczenia pieniężnego, do przedstawienia zaświadczenia o dochodach jest całkowicie bezcelowe. Skoro bowiem żołnierz jest przedsiębiorcą rozliczającym zeznanie podatkowe na podstawie deklaracji PIT-28, to ani on, ani urząd skarbowy nie zbiera informacji o osiągniętym przez niego dochodzie (deklaracja PIT-28 nie zawiera takiej rubryki). Jak już wyjaśniono wcześniej, opodatkowaniu ryczałtowemu podlega wyłącznie wygenerowany przez przedsiębiorcę przychód. W tej sytuacji nie ma także podstaw do przedłużania postępowania, ponieważ nie ma możliwości uzupełnienia braków formalnych.

W mojej ocenie, pomimo nadal obowiązującej treści rozporządzenia, żołnierz rozliczający ryczałt od przychodów ewidencjonowanych nie może być dyskryminowany w zakresie świadczenia rekompensującego utracone wynagrodzenie, ponieważ przedmiotowy przychód pojawia się w przepisach art. 312 ustawy.

Jeżeli zatem nie uregulowano określonych kwestii na poziomie aktu wykonawczego, to organ administracji rozpatrujący sprawę powinien wprost stosować przepisy ustawy.

W realiach opisanej sprawy ustalenie wysokości świadczenia pieniężnego powinno zostać dokonane wprost na podstawie art. 312 ust. 2 i 6 ustawy, zgodnie z którym świadczenie pieniężne za każdy dzień terytorialnej służby wojskowej lub ćwiczeń wojskowych stanowi kwotę 1/22 całkowitego miesięcznego przychodu dla żołnierzy rozliczających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych pomnożoną przez liczbę dni pełnienia tej służby w danym miesiącu i pomniejszoną o wysokość otrzymanego przez żołnierza uposażenia.

Świadczenie pieniężne = dni pełnienia służby x 1/22 miesięcznego przychodu - wypłacone uposażenie.

Czy żołnierz, który posiada prawo jazdy kat. B, C lub D, może jeździć pojazdem, jeżeli ma zaliczoną jazdę adaptacyjną oraz wymagane dla kierowców badania psychologiczne, ale nie jest na etacie kierowcy? A co w sytuacji, gdy nie ma zaliczonej jazdy adpatacyjnej?

Zgodnie z pkt. 0802 (Zasady szkolenia kierowców) ppkt. 2 „Instrukcji o gospodarowaniu sprzętem służby czołgowo-samochodowej” DU-4.22.2(A) wszystkich kierowców wojskowych pojazdów mechanicznych, w celu przygotowania do kierowania przydzielonymi pojazdami oraz wykonywania obsługiwań technicznych i napraw w zakresie przewidzianym dla danego typu (marki) pojazdu, przed objęciem stanowiska lub zmieniających w toku służby markę (typ) przydzielonego pojazdu należy objąć szkoleniem adaptacyjnym.

Żołnierz, który posiada prawo jazdy kat. B, C lub D, ma zaliczoną jazdę adaptacyjną oraz wymagane dla kierowców badania psychologiczne, ale nie jest na etacie kierowcy, może jeździć pojazdem pod warunkiem, że pojazd, którym ma kierować, został mu przydzielony rozkazem dziennym.