80 lat temu gen. Władysław Sikorski wydał rozkaz sformowania w Syrii, u boku francuskich sił, Brygady Strzelców Karpackich. Jednostka zyskała sławę, broniąc obleganej przez wojska niemiecko-włoskie twierdzy Tobruk. Utrzymali ją przez cztery miesiące zyskując przydomek „Szczurów Tobruku”. Obrona stała się najsłynniejszym epizodem w historii jednostki.
Załadunek żołnierzy SBSK w Aleksandrii na rejs do Tobruku
„Przyjmuję z zadowoleniem meldunek Pana Generała o objęciu przez Brygadę najpoważniejszego odcinka obrony Tobruku. (...) Dziękuję w imieniu służby narodowej Panu Generałowi i dowodzonej przez niego Brygadzie za wspaniałą, prawdziwie polską postawę żołnierską” – napisał gen. Władysław Sikorski, Naczelny Wódz, w październiku 1941 roku do gen. Stanisława Kopańskiego, dowódcy Brygady Strzelców Karpackich.
Podległa generałowi Brygada broniła wraz z wojskami brytyjskimi pustynnej twierdzy Tobruk w północnej Afryce obleganej przez Niemców i Włochów. – Dzięki tej zaciętej, trwającej kilka miesięcy obronie, jednostka przeszła do legendy – mówi dr Marian Cieszyński, historyk badający dzieje Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Od Francuzów do Brytyjczyków
Od jesieni 1939 roku we Francji powstawała polska armia składająca się z żołnierzy, którzy po klęsce wrześniowej wydostali się z okupowanego kraju. – Za zgodą Francuzów gen. Sikorski postanowił, że polska brygada piechoty powstanie także na francuskim terytorium w Syrii, gdzie będzie wspierać Armię Lewantu – dodaje badacz. Rozkaz o sformowaniu Brygady Strzelców Karpackich Naczelny Wódz wydał 12 kwietnia 1940 roku.
Brygadę formowano w obozie w Homs. Organizacja i szkolenie oddziałów trwały do kapitulacji Francji w czerwcu 1940 roku. Wówczas, na rozkaz gen. Sikorskiego, BSK opuściła Syrię i ewakuowała się do kontrolowanej przez Wielką Brytanię Palestyny. Brygada weszła tam w skład wojsk brytyjskich walczących na Bliskim Wschodzie. Szkolenie kontynuowano w obozie w Latrun, gdzie strzelcy otrzymali także brytyjskie uzbrojenie i wyposażenie. Na jesieni część oddziałów przeniesiono do Egiptu. Początkowo użyto ich do celów pomocniczych, m.in. do rozbudowy pozycji obronnych i osłony linii komunikacyjnych. Wkrótce, w związku z ofensywą w Afryce Północnej oddziałów niemieckiego Afrika Korps pod dowództwem gen. Erwina Rommla, brygadę skierowano do obrony twierdzy Marsa Matruh, a potem ufortyfikowanego rejonu Sidi Baggush.
12 stycznia 1941 roku jednostka została zreorganizowana i otrzymała nazwę Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. W jej skład weszły trzy bataliony piechoty, kompania ciężkich karabinów maszynowych, pułk artylerii, dywizjon przeciwpancerny, pułk kawalerii, kompania saperów, oddział łączności i sanitarny. W sumie brygada liczyła około 5 tys. żołnierzy. „Brygada Karpacka walczyła jako pierwsza wielka jednostka polska po klęsce wrześniowej w Polsce i pogromie Francji” – zapisał gen. Kopański we „Wspomnieniach wojennych 1939-1946”.
Pustynna twierdza
W sierpniu 1941 roku strzelcy karpaccy dostali nowe zadanie. Mieli wesprzeć obronę twierdzy w Tobruku. – Polacy objęli zachodni, najtrudniejszy odcinek obrony, położony naprzeciw wzgórza Medauar obsadzonego przez doborowe oddziały Afrika Korps – tłumaczy dr Cieszyński. Mimo zaciętych ataków, żołnierze utrzymali swoje pozycje przez cztery miesiące, broniąc twierdzy wraz z dywizjami: 9 australijską i 70 brytyjską. Dzięki niezłomnej postawie strzelcy zyskali wśród Niemców przydomek „Szczurów Tobruku”, a obrona twierdzy stała się najsłynniejszym epizodem w historii SBSK.
W pierwszych dniach grudnia Brytyjczycy uderzyli na oblegające twierdzę wojska. Jednym z kluczowych momentów ofensywy, mającej na celu odblokowanie Tobruku, było udane natarcie polskich żołnierzy. W nocy z 9 na 10 grudnia zdobyli oni wzgórze Madauar, kluczową pozycję niemiecką. – Dzięki temu nastąpiło połączenie z oddziałami nacierającej brytyjskiej 8 Armii i po ośmiu miesiącach oblężenia twierdza została odblokowana – mówi historyk.
„Żołnierz Brygady od rozpoczęcia kampanii wrześniowej przez dwa i pół roku żył ustawicznie w ruchu i niebezpieczeństwie. Wyrobił się on na zawodowego żołnierza pustynnego, nie zdradzającego nigdy kompleksu niższości wobec wroga ani wobec sprzymierzeńców” – czytamy we wspomnieniach gen. Kopańskiego.
Tobrukczycy odznaczeni przez gen. Sikorskiego
Po wycofaniu z Tobruku Polacy wzięli udział w batalii o miasta Ghazalę i Bardię. W połowie marca 1942 zostali skierowani na odpoczynek do Egiptu, a następnie do Palestyny. – Podczas walk Brygada zginęło 156 żołnierzy, 15 uznano za zaginionych a 467 zostało rannych, większość to ofiary bitwy o Tobruk i w starciach pod Ghazala – wylicza badacz.
3 maja 1942 roku jednostka została rozformowana, a z jej żołnierzy, po połączeniu z wojskami 9 i 10 Dywizji Piechoty przybyłymi z ZSRR, powstała 3 Dywizja Strzelców Karpackich. Na jej czele stanął najpierw gen. Kopański, a w lipcu 1943 roku zastąpił go gen. Bronisław Duch. 3 DSK weszła w skład II Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa, z którym przebyła cały szlak bojowy podczas kampanii włoskiej.
autor zdjęć: Wikipedia, NAC
komentarze