2 lipca 1940 roku gen. Alfred Reade Godwin-Austin, dowódca sił brytyjskich Palestyny, Transjordanii i Cypru, które liczyły wówczas około 30–40 tysięcy żołnierzy wydał rozkaz witający Brygadę Strzelców Karpackich. Ze swoimi prawie czterema tysiącami żołnierzy była wówczas istotnym wzmocnieniem. Tym bardziej że Brygada przybyła z Syrii wraz z ciężkim sprzętem i amunicją w dużej mierze przejętą od poprzedniego sojusznika – Francji.
19 grudnia 1939 roku Naczelny Wódz, gen. Władysław Sikorski, zaproponował szefowi sztabu armii francuskiej, gen. Maurice'owi Gamelinowi, utworzenie przy Francuskiej Armii Lewantu, stacjonującej na terenie Syrii i Libanu, polskiej dywizji piechoty górskiej (oraz eskadr lotniczych). Dywizja miała zostać sformowana z polskich żołnierzy przybywających z obozów internowania na Węgrzech i w Rumunii. Przebywało tam jeszcze kilkadziesiąt tys. Polaków. Już 30 grudnia Francuzi wyrazili zgodę, jednak ograniczyli wielkość polskiej jednostki do brygady. W konsekwencji, pozostałe – mówiąc wojskową terminologią – „zasoby osobowe” (nie przeznaczone do Lewantu), którymi wtedy dysponowano na Węgrzech i w Rumunii, skierowano do Francji, gdzie w wyniku jej klęski zostały w większości zmarnowane.
2 kwietnia 1940 roku Naczelny Wódz powołał do życia Brygadę Strzelców Karpackich, a 14 kwietnia z Paryża wyruszyła grupa (32 oficerów i 20 szeregowych), jako kadra organizacyjna i instruktorska. Byli to jedyni żołnierze wyznaczeni do Brygady rozkazem. Na dowódcę BSK został wyznaczony jednooki płk dypl. Stanisław Kopański. Lewe oko stracił 20 kwietnia 1919 podczas wyprawy wileńskiej. Był m.in. absolwentem Politechniki Warszawskiej, École d’application de l’artillerie w Fontainebleau oraz francuskiej Wyższej Szkoły Wojennej (École Supérieure de Guerre), dowódcą 1 Pułku Artylerii Motorowej w Stryju w latach 1937–1939 oraz od marca do września 1939 roku szefem III Oddziału Sztabu Głównego WP.
Formowanie Brygady
Brygada formowana była z ochotników. Największą grupę – około 75% stanu – stanowili ewakuowani z obozów internowania na Węgrzech i w Rumunii. Zgłaszali się również ochotnicy – uciekinierzy spod obydwu okupacji oraz ochotnicy z polskich środowisk z prawie całego świata. Pierwszy transport ochotników (24 oficerów i 536 szeregowych) przybył do Bejrutu na pokładzie polskiego statku „Warszawa”. Statkiem dowodził kpt. ż.w. Tadeusz Meissner, w młodości dowódca oddziału dywersyjnego w Grupie „Wawelberga” w III Powstaniu Śląskim. Następne kilkusetosobowe grupy ochotników systematycznie transportowały statki greckie i rumuńskie („Patris”, „Bessarabia”, „Transilvania” i „Lovcen”) aż do zablokowania portów adriatyckich z powodu przystąpienia 10 czerwca 1940 roku Włoch do wojny.
Brygada formowała się dwa kilometry na południe od syryjskiego miasta Homs, w obozie z 220 barakami, zajmowanym dotychczas przez batalion Legii Cudzoziemskiej. Życie w pustynnym klimacie było dla wszystkich żołnierzy Brygady nowością. Urozmaicenia w rodzaju wichrów i burz piaskowych (chamsinów) nie należały do najprzyjemniejszych przeżyć. Muszki piaskowe powodowały krótką, lecz dotkliwą dezynterię, połączoną z wysoką gorączką. Egzotyczne, francuskie wyżywienie, obowiązkowo z cierpkim czerwonym winem, określanym jako „sikacz” dopełniało obrazu. To wino było jednak nieodzownym elementem tropikalnego jadłospisu opartego na potrawach smażonych na oleju. Spowalniało pracę jelit dzięki czemu po spożyciu obiadu żołnierz miał dużą szansę dotrzeć na czas do latryny obozowej.
Żołnierze BSK jako pierwsi w WP musieli przestrzegać obowiązkowej sjesty. Porządek dnia przewidywał pobudkę o 3.30, koniec zajęć o 9.30, przerwę w godzinach 9.30–15.00, następnie zajęcia od 15.00 do 19.30 i capstrzyk o 20.30. Przez długi czas wojsko ćwiczyło „na sucho”, bez sprzętu wojskowego oraz uzbrojenia. Otrzymywane od Francuzów uzbrojenie okazało się starsze i gorsze od używanego w WP do 1939 roku. Brygada nie była zmotoryzowana. Otrzymała syryjskie muły, powszechnie uznawane za najpłochliwsze i najkrnąbrniejsze zwierzęta domowe na świecie.
Brygada formowała się na etacie francuskiej brygady piechoty górskiej. Składała się z dowództwa i sztabu, dwóch dwubatalionowych pułków piechoty, dywizjonu artylerii górskiej z armatami 65 mm, dyonu rozpoznawczego (rozwiniętego później w Karpacki Pułk Ułanów), kompanii saperów, kompanii telefonicznej i radiotelegraficznej oraz służb.
Upadek Francji w Lewancie
19 czerwca 1940 roku, na podaną podczas apelu wieczornego informację o kapitulacji Francji, żołnierze BSK odpowiedzieli spontanicznym odśpiewaniem Roty. Następnego dnia gen. Eugene Mittelhausser zapewnił płk. Kopańskiego, że Armia Lewantu broni nie złoży. Wieczorem gen. Władysław Sikorski nadał przez radio Londyn rozkaz połączenia się wszystkich polskich oddziałów z wojskiem brytyjskim. W tej sytuacji płk Kopański wysłał do Naczelnego Wodza depeszę z prośbą o instrukcje. W odpowiedzi, 24 czerwca gen. Sikorski nakazał Brygadzie przejść do Palestyny z zastrzeżeniem, że Brygada może pozostać w Syrii, jeśli Armia Lewantu nie skapituluje. Jednak gen. Mittelhausser podjął decyzję o podporządkowaniu się kapitulacji już 26 czerwca. Nazajutrz płk Kopański otrzymał informację ze sztabu armii, że nie będzie żadnych przeszkód w przypadku opuszczenia przez Brygadę Syrii.
Płk Kopański podjął decyzję o natychmiastowym przejściu Brygady (wraz z uzbrojeniem i sprzętem) do Palestyny, gdzie stacjonowali Brytyjczycy. Sztabowi polecił tak zorganizować poszczególne transporty kolejowe, aby w pociągach jechały całe pododdziały z bronią, amunicją i wyposażeniem. W tym czasie szef sztabu Armii Lewantu, płk Edgar de Larminat w tajemnicy przed dowódcą polecił wyposażyć Brygadę (zarówno w Homs, jak i podczas marszu) w broń (w tym w działka przeciwpancerne kal. 25 mm), amunicję, sprzęt wojskowy i środki zaopatrzenia w maksymalnych ilościach, możliwych do zabrania przez poszczególne eszelony. Wtedy w składzie BSK znalazło się ok. 100 samochodów ciężarowych. Płk Edgar de Larminat polecił nawet dowódcy batalionu czołgów, mjr. Muratowi, wydanie dla BSK sprzętu jednej kompanii czołgów. Niestety, książę Murat odmówił wykonania rozkazu motywując to możliwym osłabieniem ducha żołnierskiego w oddziale.
Gen. Mittelhausser, dowódca Francuskiej Armii Lewantu, na wieść o próbie przejęcia kompanii czołgów zażądał od płk. Kopańskiego oddania broni przez Brygadę i zaaresztował go. W odpowiedzi usłyszał, że Brygada rozbroić się nie da, oddziały otrzymały odpowiednie rozkazy i że największą tragedią dla Polaków byłoby zbrojne starcie z Francuzami. Po dłuższych negocjacjach gen. Mittelhausser zrezygnował z rozbrojenia brygady, zażądał jedynie oddania działek przeciwpancernych jako niepotrzebnych Polakom z powodu braku amunicji. Nie wiedział jednak, że jego własny sztab wyposażył BSK również w amunicję do tych działek.
Francuskie oddziały ułatwiały transport Brygadzie oraz, zgodnie z poleceniem płk. de Larminata, podczas postojów dostarczały jej dodatkowy sprzęt wojskowy i amunicję. Jedynie podczas przechodzenia granicy syryjskiej francuski oficer straży granicznej zażądał wydania działek od dywizjonu rozpoznawczego. Po pobieżnej ocenie położenia (miał 12 żołnierzy) – zrezygnował. Przemarsz Brygady odbył się między 27 czerwca a 2 lipca 1940 roku i zakończył się w wiosce Samakh nad jeziorem Genazaret.
Plan marszu do Ziemi Obiecanej
Brytyjczycy spodziewali się przybycia kilku tysięcy zdyscyplinowanych Francuzów i kilkuset niezorganizowanych Polaków. Sytuacja była odwrotna. Do opuszczającej Armię Lewantu Brygady Strzelców Karpackich przyłączyli się zarówno żołnierze francuscy, jak i z Legii Cudzoziemskiej. Na przykład razem z Dywizjonem Rozpoznawczym ewakuowało się około 40 legionistów (w większości Polaków). Jednym z nich był kpr. Wilhelm Dobrzyński, w latach trzydziestych oficer 12 Pułku Ułanów Podolskich. Po kilku miesiącach minister spraw wojskowych przywrócił mu stopień porucznika. Oprócz legionistów, do Dywizjonu dołączyła kompania piechoty (około 80 żołnierzy) dowodzona przez sierżanta. Na pytanie mjr. Władysława Bobińskiego, dlaczego chcą dalej walczyć skoro Francja kapituluje, odpowiedzieli: „Nous sommes Bretons”.Wszyscy obcokrajowcy na czas przejazdu nałożyli polskie orły wojskowe na swoje furażerki.
2 lipca 1940 roku gen. Alfred Reade Godwin-Austin, dowódca sił brytyjskich Palestyny, Transjordanii i Cypru liczących wtedy około 30–40 tysięcy żołnierzy wydał rozkaz witający Brygadę Strzelców Karpackich. Ze swoimi prawie czterema tysiącami żołnierzy była wówczas istotnym wzmocnieniem nowego sojusznika.
komentarze