moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Samotny myśliwy

Brał udział w bitwie o Anglię, a w ciągu pierwszego roku II wojny światowej przeprowadził wiele walk powietrznych, strącając niemieckie samoloty. Kapitan Franciszek Jastrzębski zasłużył się jako pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii i we Francji, ale okoliczności jego ostatniego lotu bojowego pozostają nieznane.

Kpt. Franciszek Jastrzębski w pogotowiu bojowym w składzie 302 Dywizjonu Myśliwskiego. Zbiory Jana Laguny

Franciszek Jastrzębski pochodził z Mazowsza, urodził się 10 listopada 1905 roku w miejscowości Zglechów (okolice Mińska Mazowieckiego). Jego rodzice – Karol i Julianna z domu Osica – prowadzili nieduże gospodarstwo rolne. Franek nie wychowywał się samotnie, w zabawach i pracach wieku młodzieńczego towarzyszyli mu brat i trzy siostry. Początkowo kształcił się w szkole powszechnej w Zglechowie, a ponieważ był pilnym uczniem, rodzice zdecydowali się, by kontynuował naukę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Siennicy. W 1926 roku zdał maturę i w październiku powołano go do wojska, a kurs unitarny odbył w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Był to jedynie przystanek na wymarzonej drodze do wojskowej kariery – rok później przekroczył bramę Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie

 

Marzenia o służbie w lotnictwie

Nauka w Szkole Podchorążych Lotnictwa trwała wówczas dwa lata i kończyła się specjalnością obserwatora. Kiedy 15 sierpnia 1929 roku promowano go do stopnia oficerskiego, otrzymał przydział do 55 Eskadry Liniowej w 5 Pułku Lotniczym w Lidzie. Jastrzębski chciał jednak sam sterować samolotem i rok później ukończył kurs pilotażu. Nie był to koniec marzeń lotnika – zwieńczeniem służby w powietrzu był bowiem przydział do jednostki myśliwskiej. Okazja nadarzyła się w 1931 roku, kiedy Jastrzębski został oddelegowany do Grudziądza, gdzie w Lotniczej Szkole Strzelania i Bombardowania ukończył kurs wyższego pilotażu, otwierający bramę do lotnictwa myśliwskiego. Ponieważ w Lidzie nie było jednostki myśliwskiej, po powrocie z Grudziądza objął funkcję adiutanta 5 Pułku Lotniczego. Nie trwało to długo – 20 października przesunięto go do 4 Pułku Lotniczego w Toruniu z przydziałem do 142 Eskadry Myśliwskiej, a 1 stycznia 1933 roku był awansowany do stopnia porucznika.

Służba w wymarzonej jednostce nie oznaczała jednak samych przyjemności. Podczas pozorowanej walki powietrznej 4 kwietnia 1933 roku jego samolot zderzył się z maszyną pilotowaną przez porucznika Stefana Zawadzkiego. Samolot Zawadzkiego rozbił się na podwórzu budynku przy ulicy Mikołaja Reja w Toruniu, a pilot zginął. Jastrzębski zaś zdołał bezpiecznie powrócić do bazy mocno uszkodzoną maszyną. Natomiast 7 sierpnia podczas lądowania na lotnisku w Toruniu zaczepił podwoziem o stolik startowy i podczas kołowania pod hangar podwozie się złamało. W październiku znalazł się zaś w składzie delegacji polskich pilotów, którzy w Bukareszcie zaprezentowali akrobację królowi Karolowi i księciu Michałowi, by zachęcić Rumunów do kupna produkowanych w Polsce samolotów PZL P.7.

Jastrzębski 1 listopada 1933 roku został zastępcą dowódcy 143 EM, a 29 kwietnia 1934 roku zaczął pełnić obowiązki jej dowódcy. Następnie 22 października mianowano go oficerem taktycznym III/4 Dywizjonu Myśliwskiego i pełnił tę funkcję do marca 1935 roku. Później oddelegowano go do LSSiB, gdzie był instruktorem pilotażu. Jego praca przynosiła efekty i w listopadzie został przesunięty do Grudziądza na stałe. Po dwóch latach – 29 października 1937 – przeniesiono go do 3 PL w Poznaniu, gdzie objął dowództwo 132 EM. 19 marca 1939 roku był awansowany do stopnia kapitana.

Kpt. Franciszek Jastrzębski w kasynie oficerskim na lotnisku Leconfield. Zbiory Laguny

W kampanii polskiej 1939 roku

Po południu 31 sierpnia podległa mu jednostka przeniosła się na polowe lotnisko w Dzierżnicy. W okolicach Kalisza 2 września dowodzony przez niego klucz przechwycił dziewięć He 111 z KG 27. Po zakończeniu walki Jastrzębski był jednym z dwóch pilotów, którzy zgłosili zestrzelenie Ju 86. W rzeczywistości tylko jeden bombowiec został trafiony, lądował bez podwozia na macierzystym lotnisku, a na jego pokładzie zginął mechanik Obergefreiter Max Schulz.

Jastrzębski 6 września na czele dwóch kluczy atakował w rejonie Koła Do 17 z Stab./KG 76, a wykonującą rozpoznanie maszynę Luftwaffe pilotował Major Viktor von Lossberg. Niemiecki samolot otrzymał kilka trafień i bezpiecznie powrócił do bazy z rannym obserwatorem Oberleutnantem Gottfriedem Thilem.

Po południu dowodził zespołem ośmiu P.11, które w rejonie Koła starły się z pięcioma Bf 109 z I./JG 77, i zgłosił zniszczenie jednego przeciwnika, ale Niemcy strat nie ponieśli. W tej samej walce, gdy jego samolot został zestrzelony przez Unteroffiziera Scheubena, ratował się skokiem ze spadochronem i tego samego dnia wrócił do jednostki. Oficjalnie walkę błędnie umiejscowiono 10 września.
Rankiem 7 września dowodził kilkoma P.11, które osłaniały przeprawę polskich oddziałów przez Wartę w Uniejowie. Kiedy most zaatakowały Do 17 z III./KG 3, udało się je przegonić, jedną z maszyn uszkodziły polskie myśliwce, a na jej pokładzie ranny był Feldwebel Brunner. Samolot zaliczono jako zestrzelony na konto kapitana Jastrzębskiego, ale jako Bf 110.

17 września był pilotem jednej z trzech ocalałych maszyn P.11 poznańskiego dywizjonu, które wystartowały w kierunku Rumunii. Wraz z nim leciał lekarz jednostki porucznik Bolesław Chełchowski (aby w kabinie samolotu zmieściły się dwie osoby, wymontowano radiostację, a lotnicy nie zabrali spadochronów). Z powodu braku paliwa lądowali w okolicach Parczewa. W pobliżu Chełma lotnicy dołączyli do 22 Pułku Ułanów podlegającego generałowi Franciszkowi Kleebergowi. W jego szeregach walczyli do 2 października, do czasu rozwiązania jednostki. Chełchowski udał się do rodziny na wschodzie kraju; został aresztowany i zamordowany w Katyniu. Jastrzębski wrócił do rodzinnego Zglechowa. Za walki we wrześniu 1939 roku został odznaczony czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

Na Węgrzech, we Francji i w Wielkiej Brytanii

W okupowanej Polsce przeniósł się do Warszawy. Stąd 20 listopada wyruszył w kierunku Francji i dotarł na Węgry. Do 7 grudnia przebywał w Budapeszcie, a 12 grudnia zameldował się w Lyonie.

Na czele pięciu pilotów 15 maja 1940 roku wyruszył na front, uzupełniając skład Groupe de Chasse II/1. Samolot Jastrzębskiego 5 czerwca nie wystartował z pozostałymi pilotami – najprawdopodobniej z powodu problemu z silnikiem. Gdy wzbił się w powietrze z piętnastominutowym opóźnieniem, jego maszynę zaatakowało kilka Bf 109 i została ona zestrzelona. Ranny w nogi i poparzony kapitan ratował się skokiem ze spadochronem. Francuzi wzięli go za niemieckiego dywersanta, ale uniknął linczu i dotarł do szpitala pod Paryżem. Po kapitulacji Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii.

Zdjęcie personelu latającego 302 Dywuzjonu wykonane 6 Października 1940 r.

Tam 26 lipca został przydzielony do 302 Dywizjonu Myśliwskiego i objął dowództwo eskadry B. Dywizjon 302 wykonał swój pierwszy lot bojowy 19 sierpnia 1940 roku i Jastrzębski wziął w nim udział. Natomiast 15 września podczas starcia w rejonie Londynu wspólnie z kapitanem Tadeuszem Chłopikiem zgłosił zestrzelenie Do 17, a 18 września w walce nad ujściem Tamizy – zestrzelenie prawdopodobne Do 17. Podczas powrotu z zadania bojowego 18 października lądował na obcym lotnisku i chwilę po przyziemieniu zabrakło mu paliwa. Następnego dnia podczas powrotu do bazy leciał we mgle, zaczepił o linę balonu zaporowego i rozbił samolot. Sam nie odniósł obrażeń.

Rankiem 25 października piloci 302 DM zauważyli, że dywizjon Hurricane’ów walczy z przeciwnikiem. „Poznaniacy” zwrócili się ku innej grupie kilkunastu Bf 109, które osłaniały związanych w walce kolegów. Niemcy wycofali się w stronę kontynentu, a Polacy zawrócili do Anglii. W pewnej chwili nad Polakami przeleciała trójka Bf 109, kierująca się nad Francję. W pościg za nią ruszył klucz kapitana Jastrzębskiego. Wkrótce jednak sierżant Antoni Markiewicz uznał, że zbytnio oddalił się od głównego szyku, opuścił klucz i powrócił do pozostałych pilotów. Podporucznik Bronisław Bernaś miał zaś słabszą maszynę od dowódcy klucza i został w tyle, tracąc z oczu swego prowadzącego. Jastrzębski z tego lotu nie powrócił i prawdopodobnie został zestrzelony do morza przez Majora Wernera Möldersa, dowódcę JG 51 (było to jego 52. zwycięstwo).

Dopiero na początku listopada do „poznaniaków” dotarł telegram z informacją, że kapitan Jastrzębski zmarł we francuskim szpitalu. Zagadkowy jest fakt, że polski oficer spoczął na wyspie Sylt, czyli w pobliżu granicy niemiecko-duńskiej. Jakie były przyczyny pochówku tak oddalonego od miejsca ostatniego lotu Polaka, trudno wytłumaczyć. Być może w telegramie podano nieprawdziwą informację o śmierci w szpitalu, a w rzeczywistości prądy morskie zaniosły ciało aż w rejon Wysp Fryzyjskich.

Po wojnie jego szczątki zostały przeniesione na cmentarz w Kilonii. Franciszek Jastrzębski pośmiertnie, 1 lutego 1941 roku, został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Grzegorz Śliżewski

autor zdjęć: Zbiory Jana Laguny, Archiwum Grzegorza Śliżewskiego

dodaj komentarz

komentarze


Pogrzeb ofiar rzezi wołyńskiej
Miliardy na budowę schronów
Wielkie zbrojenia za Odrą
Cena wolności. Powstańcze wspomnienia
W Sejmie o rosyjskich dronach nad Polską
Koncern Hanwha inwestuje w AWL
Trenują przed „Zapadem ‘25”
Święto Wojsk Lądowych
Aby państwo polskie było gotowe na każdy scenariusz
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Niemiecki plan zniszczenia Polski
Brytyjczycy żegnają Malbork
Apache’e nad Inowrocławiem
Światowe podium dla zawodniczek Wojska Polskiego
Ograniczenia w ruchu lotniczym na wschodzie Polski
Człowiek w pętli
Krok ku niezależności
WOT sprawdzał się w Nowej Dębie
Zwycięska batalia o stolicę
W poszukiwaniu majora Serafina
Rekompensaty na nowych zasadach
Polsko-ukraińskie rozmowy o współpracy
„Road Runner” w Libanie
Brytyjczycy na wschodniej straży
Polsko-ukraińskie rozmowy o współpracy
Sikorski: potrzebujemy ściany antydronowej
Pytania o rosyjskie drony. MON wyjaśnia
Premier do pilotów: Jesteście bohaterami
Czy trzeba będzie zrekonstruować samolot „Slaba”?
Młody narybek AWL-u na szkoleniu
NATO uruchamia „Wschodnią Straż”
Żelazna Dywizja zdaje egzamin celująco
„Nieustraszony Rekin” na wodach Bałtyku
Hekatomba na Woli
Żołnierze USA i Bradleye jadą do Polski
Czołgiści w ogniu
Triumf żołnierzy-lekkoatletów
Premiera na MSPO: Pocisk dalekiego zasięgu Lanca
Pożegnanie z Columbią
NATO – jesteśmy z Polską
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Żandarmeria skontroluje także cywilów
Kurs dla najlepszych w SERE
Z najlepszymi na planszy
Państwo odbuduje dom w Wyrykach
17 września 1939. Nigdy więcej
Grupa E5 o bezpieczeństwie wschodniej flanki NATO
Największy transport Abramsów w tym roku
Nawrocki: zdaliśmy test wojskowy i test solidarności
Orlik na Alfę
Dwie agresje, dwie okupacje
By znaleźć igłę, w Bałtyku trzeba najpierw znaleźć stóg
Wojskowi szachiści z medalem NATO
H145M – ciekawa oferta dla Polski
Eurokorpus pod hiszpańskim dowództwem
Debiut polskich Patriotów
Black Hawki nad Warszawą
Polska zwiększy produkcję amunicji artyleryjskiej
Wieża z HSW nie tylko dla Warana
Cios w plecy
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Prezydent przestrzega przed rosyjską dezinformacją
Sojusznicy wysyłają dodatkowe wojska
Już mają brąz, a mogą mieć złoto!
Husarz z polskim instruktorem
Nagrody MSPO – za uniwersalność konstrukcji
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Ostry kurs na „Orkę” – rząd chce podpisać kontrakt do końca roku
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO