O heroizmie, braterstwie i zwycięstwie, do którego przyczynili się polscy żołnierze, opowiada wystawa plenerowa „Tobruk. Walki w Afryce Północnej 1940-42”. Otwartą w Łazienkach Królewskich w Warszawie ekspozycję tworzą unikatowe fotografie, wiele z nich pokazano po raz pierwszy. Można je oglądać do końca stycznia 2022 roku.
– Wystawa opowiada o zapomnianym froncie II wojny światowej, o historii męstwa i bohaterstwa walczących w Afryce alianckich żołnierzy – mówił prof. Zbigniew Wawer, dyrektor Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie, otwierając wystawę „Tobruk. Walki w Afryce Północnej 1940-42”. Ekspozycja przedstawia działania wojenne, które podczas II wojny światowej toczyły się w Afryce Północnej. – Bitwa o Tobruk była pierwszym polskim zwycięstwem na lądzie w czasie II wojny, jej obronę rozpoczęli Australijczycy z 9 Dywizji Piechoty, a od sierpnia 1941 roku ich miejsce zajęła polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich wsparta przez Czechów i Brytyjczyków – przypomniał prof. Wawer. Dodał, że to w walkach o pustynną twierdzę w Libii zawiązało się braterstwo polsko-australijskie. Zaowocowało ono po wojnie, kiedy prawie 2 tys. polskich żołnierzy znalazło w Australii nowy dom.
80 lat od legendarnej bitwy
– Obrona Tobruku to jedna z najdumniejszych chwil w naszej historii – podkreślał Lloyd Brodrick, ambasador Australii podczas otwarcia wystawy. Zaznaczył, że broniący miasta żołnierze 9 Dywizji, nazywani szczurami Tobruku, utrzymali swoje pozycje przez pół roku. Potem zastąpili ich Polacy. – Australijczycy podziwiali ich waleczności i bohaterstwo – mówił Brodrick. Dodał, że jego wuj był jednym z obrońców Tobruku i świetnie pamiętał polskich kolegów. Ekspozycja w Łazienkach powstała we współpracy z ambasadą Australii w Polsce.
– Ta wystawa jest opowieścią o heroizmie, braterstwie i zwycięstwie, do którego walnie przyczynili się polscy żołnierze – podkreślał Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Poinformował, że 10 grudnia przy Grobie Nieznanego Żołnierza odbędą się uroczystości rocznicowe związane z 80-leciem batalii o Tobruk, a wiosną Muzeum Łazienki Królewskie wraz z UdSKiOR planują wydać album poświęcony tej kampanii.
Ekspozycja w Łazienkach Królewskich na ponad 60 tablicach ukazuje dzieje kampanii afrykańskiej od 1940 do 1942 roku, historię bitew, jednostek, które w nich walczyły, w tym Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich oraz biogramy dowódców i żołnierzy. Są wśród nich m.in. gen. dyw. Stanisław Kopański, dowódca Samodzielnej Brygady, niemiecki gen. Erwin Rommel, dowódca Africa Korps czy kpr. Jack H. Edmondson z 9 Dywizji Piechoty, pierwszy Australijczyk odznaczony w II wojnie Krzyżem Wiktorii, najwyższym odznaczeniem wojennym imperium brytyjskiego. Otrzymał je pośmiertnie za męstwo pod Tobrukiem.
Informacje w języku polskim i angielskim ilustrują fotografie z czasów wojny, wiele z nich pokazano po raz pierwszy. Materiały pochodzą m.in. z Narodowego Archiwum Cyfrowego, Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, brytyjskiego Imperial War Museum i Australian War Memorial. Wystawa prezentowana przy Al. Ujazdowskich potrwa do końca stycznia 2022 roku.
Afrykańska kampania
II wojna światowa w Afryce (głównie Północnej) pomiędzy aliantami i państwami Osi (III Rzeszą i Włochami) rozpoczęła się 10 czerwca 1940 roku, kiedy do wojny po stronie III Rzeszy włączyły się faszystowskie Włochy. Ich głównym celem było pokonanie Wielkiej Brytanii i Francji w ich koloniach w Afryce. W lutym 1941 roku do Włochów dołączyli Niemcy z Afrika Korps pod dowództwem gen. Erwina Rommla. Po przeciwnej stronie w kampanii północno-afrykańskiej brały udział wojska alianckie: brytyjskie, australijskie, nowozelandzkie, francuskie, południowoafrykańskie, czechosłowackie, polskie i amerykańskie.
Jedną z ważniejszych kampanii była obrona przez wojska alianckie twierdzy Tobruk, portowego miasta w Libii. W kwietniu siły Osi rozpoczęły oblężenie twierdzy. Miasta początkowo broniły głównie siły australijskie: 9 Dywizja Piechoty wsparta oddziałami brytyjskimi i indyjskimi. W sierpniu wzmocniła ją i częściowo zastąpiła polska Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich oraz czechosłowacki 11 Batalion Piechoty. Oblężenie trwało do 27 listopada 1941 roku, gdy aliancka kontrofensywa odblokowała miasto. Tobruk został zdobyty przez Niemców dopiero podczas kolejnej ofensywy w czerwcu 1942 roku.
W październiku 1942 roku z rejonu El Alamein ruszyło alianckie natarcie. Przełamanie linii wroga doprowadziło do wycofania sił niemiecko-włoskich. Losy walk przesądził wielki desant wojsk amerykańsko-brytyjskich, który w nocy z 7 na 8 listopada 1942 roku alianci przeprowadzili w Algierii i Maroku. Walki w Afryce toczyły się do 13 maja 1943 roku, kiedy w Tunezji skapitulowały ostatnie oddziały Osi.
autor zdjęć: Anna Dąbrowska
komentarze