Generał Józef Haller był jednym z głównych konstruktorów odzyskania przez Polskę niepodległości i jej odrodzonej armii, miał też udział w kształtowaniu polskich granic – mówili uczestnicy zorganizowanej w Senacie konferencji naukowej poświęconej generałowi. Podkreślano też, że oficer był jednym z najwybitniejszych polskich dowódców.
– Generał Józef Haller wpisuje się w polską historię, w odzyskanie naszej niepodległości i jej utrwalenie, m.in. podczas wojny polsko-bolszewickiej – mówił senator Jan Żaryn, historyk i organizator konferencji naukowej poświęconej gen. Hallerowi. Dwudniowe obrady rozpoczęły się w gmachu Senatu RP i będą kontynuowane na warszawskim Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, który jest współorganizatorem konferencji.
Wspólna historia
– Polscy żołnierze byli współtwórcami naszej niepodległości i bronili jej, dlatego w II Rzeczpospolitej armia cieszyła się ogromnym szacunkiem, a jej elitą byli oficerowie, wśród których wyróżniał się gen. Haller, znakomity dowódca, społecznik i patriota – podkreślał ks. prof. Stanisław Dziekoński, rektor UKSW.
Z kolei senator Janina Sagatowska, przewodnicząca Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, zaznaczyła, że generał służył Rzeczpospolitej, walczył o jej istnienie i rozwój, a dobro ojczyzny było dla niego najwyższym prawem.
Jarosław Rusiecki, przewodniczący senackiej Komisji Obrony Narodowej, przypomniał natomiast, że decyzją Senatu 2017 jest rokiem generała Hallera. Obchody organizowane są wspólnie z władzami Francji. Mówił o tym Pierre Lévy, ambasador Francji w Warszawie. Jak zapowiedział, 8 czerwca na ogrodzeniu ambasady zostanie otwarta wystawa poświęcona generałowi, a jesienią w Warszawie planowane jest seminarium naukowe dotyczące działań armii Hallera na frontach I wojny. – Chcemy pamiętać, że gen. Haller i jego armia to elementy naszej wspólnej historii – zaznaczył ambasador.
Obrońca ojczyzny
Podczas obrad prof. Krzysztof Tarka z Uniwersytetu Opolskiego przedstawił biografię generała. Przypomniał, że urodził się on 13 sierpnia 1873 roku pod Krakowem i po studiach na Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu służył w austriackiej armii. Po 15 latach wystąpił z niej i działał w polskim Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”. W czasie I wojny światowej dowodził m.in. Legionem Wschodnim, 2 Brygadą Legionów Polskich oraz 5 Dywizją Strzelców Polskich.
Armia polska we Francji - objęcie dowództwa przez generała Józefa Hallera. Maurycy Zamoyski (piąty z prawej) mianuje Józefa Hallera (trzeci z lewej) naczelnym wodzem.
W październiku 1918 roku generał objął we Francji dowództwo nad formującą się ochotniczą Armią Polską, od kolorów mundurów nazwaną Błękitną. Na jej czele w 1919 roku wrócił do Polski. W kraju gen. Haller został dowódcą Frontu Pomorskiego odpowiedzialnego za przejęcie Pomorza od wojsk niemieckich. 10 lutego w Pucku generał dokonał symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem. – Z dwóch obrączek jedną wrzucił do morza, drugą nosił na palcu do śmierci – mówił prof. Tarka.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej gen. Haller został Generalnym Inspektorem Armii Ochotniczej, a w trakcie Bitwy Warszawskiej dowodził wojskami broniącymi przedpola stolicy. W odrodzonej Polsce Józef Haller pełnił funkcję m.in. Generalnego Inspektora Artylerii. W 1926 roku po skrytykowaniu przewrotu majowego został przeniesiony w stan spoczynku. Działał społecznie, był m.in. prezesem Stronnictwa Pracy.
Po wybuchu II wojny generał przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie objął funkcję ministra oświaty w Rządzie na Uchodźstwie. Zmarł 4 czerwca 1960 roku w Londynie. 33 lata później jego prochy spoczęły w kościele garnizonowym w Krakowie. – Generał był jednym z najwybitniejszych i najbardziej znanych polskich dowódców – podsumował prof. Tarka.
Dwóch generałów
Z kolei senator Piotr Andrzejewski oraz prof. Maria Dzielska, historyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego i stryjeczna praprawnuczka gen. Hallera, swoje wystąpienia poświęcili rodzinie Hallerów. Przypomnieli, że dała ona Polsce dwóch wybitnych generałów. – Oprócz gen. Józefa Hallera w polskiej armii służył jego stryjeczny brat gen. Stanisław Haller – mówiła prof. Dzielska. Podczas wojny polsko-bolszewickiej generał dowodził 13 Dywizją Piechoty i 6 Armią we Lwowie. W 1939 roku został aresztowany przez Sowietów i zamordowany 6 kwietnia 1940 roku w Charkowie.
Obradujący wysłuchali także archiwalnego nagrania Radia Wolna Europa z lat 50. XX wieku, w którym gen. Haller wspominał tworzenie Błękitnej Armii oraz uroczystość zaślubin Polski z morzem.
Drugi dzień obrad, który zaplanowano na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, ma być poświęcony m.in. działalności społecznej gen. Hallera.
autor zdjęć: Narodowe Archiwum Cyfrowe
komentarze