moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Działko leciwe, lecz wciąż zabójcze

M61 Vulcan to rewolwerowe działko systemu Gatlinga o kalibrze 20 mm, które po raz pierwszy trafiło na pokład myśliwca niemal 50 lat temu. Dziś jest jednym z najczęściej stosowanych rodzajów uzbrojenia strzeleckiego w samolotach. Znajduje się w wyposażeniu zarówno maszyn wsparcia typu C-130 Hercules, jak i w myśliwcach F-22 Raptor czy polskich F-16.


Wielbiciele kina, zwłaszcza westernów, na pewno kojarzą karabiny Gatlinga, które obsługiwało się za pomocą korbki, a magazynek był montowany od góry. Broni tej używano m.in. podczas wojny secesyjnej. Później trafiła do wyposażenia armii na całym świecie. O jej popularności przesądziło zastosowanie systemu wielolufowego, który pozwalał na „zasypanie” przeciwnika pociskami. Z biegiem lat karabin udoskonalono, zastępując mechanizm korbowy pełną automatyką. Pozwoliło to zwiększyć szybkostrzelność do nawet 110 pocisków na sekundę.

Przez długie lata karabiny stanowiły główną broń, w którą były wyposażone samoloty biorące udział w walkach powietrznych. Nie zmieniło się to do II wojny światowej. Pod koniec wojny zaś zauważono, że do zestrzelenia maszyny przeciwnika wystarczy tylko kilka pocisków, ale o odpowiednio dużym kalibrze, rzędu 20–30 mm, a nawet 50 mm. Wówczas to podstawową siłą niszczącą stały się działka wielolufowe, a karabiny zaczęto wykorzystywać tylko jako pomoc w celowaniu. Jak wyglądała powietrzna potyczka? Załoga samolotu, prowadząc ogień z karabinów, „namierzała” przeciwnika dzięki wytwarzającym dym smugaczom. Ostateczny cios zadawano z działka. Co ciekawe, zabierano do niego niekiedy zaledwie kilkadziesiąt sztuk amunicji.


Po zakończeniu wojny rozpoczęto prace nad udoskonaleniem działek wielolufowych wykorzystywanych w samolotach bojowych. Celem było zmniejszenie liczby pocisków potrzebnych do zniszczenia przeciwnika oraz wydłużenie zasięgu skutecznego ognia. Cięższy pocisk wystrzelony z dużą prędkością dłużej zachowywał w miarę płaski tor lotu, co pozwalało atakować z dalszej odległości. Większy kaliber umożliwiał również zastosowanie ładunku burzącego, który w połączeniu z odłamkami dodatkowo podnosił skuteczność ostrzału.

Działka wielolufowe mają jeszcze jedną istotną zaletę. Podczas każdego obrotu dana lufa strzela tylko raz. Dzięki temu znacząco obniżono jej zużycie, a ruch obrotowy pozwala na skuteczne chłodzenie całego układu. Oprócz wielu zalet system ma też jedną, istotną wadę. Całość musi się odpowiednio „rozkręcić”, co przekłada się na pewne opóźnienie, liczone w dziesiętnych częściach sekundy, które jednak wpływają w pewien sposób na celność prowadzenia ognia. Po oddaniu serii działko potrzebuje kilkudziesięciu milisekund, by wyhamować, czyli po prostu przestać się kręcić. Zmniejszenie czasu reakcji spróbowano osiągnąć poprzez zastosowanie lżejszych luf. W rezultacie na potrzeby myśliwca F-22 powstało działko M61 A2, będące o 20% lżejsze w porównaniu z wersją A1 stosowaną na F-16.


Dziś działko M61 A1 Vulcan jest stosowane w bardzo wielu wersjach maszyn – począwszy od samolotów wsparcia, takich jak „gunship”, bazujących na C-130 Hercules, aż po myśliwce F-22 Raptor. Również polskie F-16 są wyposażone w taką broń.

Warto pamiętać, że w historii lotnictwa myśliwskiego w latach 50 i 60 ubiegłego wieku kwestionowano przydatność działek w ogóle, stawiając na pociski rakietowe. Ostatecznie jednak realia pola walki i powrót do działań na krótkich dystansach wymusiły na konstruktorach zachowanie tej broni nawet w tak zaawansowanych konstrukcjach, jak samoloty F-22.


W przypadku samolotu F-16 działko M61 A1 zamontowane jest z lewej strony kadłuba (stąd charakterystyczne wybrzuszenie). Z kolei u dołu znajduje się wylot gazów powstających po oddaniu strzału. Naboje znajdują się w bębnie amunicyjnym umieszczonym tuż za kabiną pilota. Działko ma pojedynczą komorę zamkową, a lufy są obracane za pomocą silnika hydraulicznego. Napęd elementów komory zamkowej jest natomiast elektryczny. Podczas obrotu, do wystrzału dochodzi w górnej pozycji, następuje usunięcie łuski i ponowne załadowanie lufy nowym pociskiem. Ciekawym elementem całego systemu jest czyszczenie działka. Po zdjęciu palca ze spustu dodatkowych kilka pocisków przechodzi cykl załadowania, ale nie są odpalane i powracają do bębna amunicyjnego. System uznaje je jednak za wystrzelone, co skutkuje nie do końca precyzyjną informacją o zapasie amunicji.

Podstawowe dane:
  - liczba luf: 6
  - kaliber: 20 mm
  - długość całkowita: 1,88 m
  - masa bez systemu zasilania: 112,5 kg
  - szybkostrzelność: 6000 strz./min
  - amunicja: PGU 28
  - zapas amunicji: 511 (515?)
  - prędkość początkowa: 1030 m/s
dr Krzysztof Kuska , znawca historii lotnictwa wojskowego, redaktor naczelny portalu www.infolotnicze.pl

autor zdjęć: museum.nps.gov, Kasey Krall / USNavy, Danny Webb / US Air Force, Bartosz Bera / rbsphotos.com

dodaj komentarz

komentarze

~Scooby
1478505060
Trza wymienić na 30 mm - będą programowalne pociski . Z małym radarem doskonale spiszę się jako c-ram samolotu przy podejściu spotkaniowym . i nie tylko. .. .
63-AF-42-60

Ogień z nabrzeża
 
Typhoony i Gripeny nad Bałtykiem
Medycy dla „Tarczy Wschód”
Poznajcie Głuptaka – polskiego kamikadze
Gra o kapitulację
Historyczne zwycięstwo Ukraińców w potyczce morsko-powietrznej
Polskie Pioruny dla Belgii
Wsparcie dla polskich Abramsów
Więcej na mieszkanie za granicą
Narodowy Dzień Zwycięstwa z żołnierzami
Podniebny Pegaz
USA wycofają się z działań na rzecz pokoju w Ukrainie?
Polska 1 Dywizja Pancerna zajęła Wilhelmshaven
Polska dołącza do satelitarnej elity
Zarzuty w sprawie ujawnienia fragmentów planu „Warta”
Czołgi końca wojny
Na pomoc po katastrofie
Sojusznicy w obronie Europy, czyli „Defender ‘25”
Jak daleko do końca wojny?
Pod żaglami – niepokonani z AMW
Long Range. Mamy nowych mistrzów Polski
Wspólna wola obrony
Zostań cyberlegionistą! Wojsko rusza z nowym programem
Jak Ślązacy stali się panami własnego domu
Każdego dnia trzeba podtrzymywać pamięć o naszej historii
Obierki z błotem
Nowa partia Abramsów już w Polsce
Bohater odtrącony
Bat na wrogów i niepokornych
Wiedza na trudne czasy
Żołnierz influencer?
Spartakiadowe zmagania w Łasku
Tarcza Wschód. Porozumienia z Lasami i KOWR-em
Basen dla Rosomaka
Nurkowie bojowi WS wyróżnieni
Walka pod napięciem
Ustawa bliżej żołnierzy
„Przekazał narodowi dziedzictwo myśli o honor i potęgę państwa dbałej”
Gdy sekundy decydują o życiu
Pilecki – mniej znane oblicze bohatera
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Misja PKW „Olimp” doceniona
Pracowity dyżur Typhoonów
Pierwsza misja Gripenów
Mamy pierwszych pilotów F-35
Kontrakty dla firm produkujących na rzecz obronności
Ukwiał z Gdańska
Koniec wojny, którego nie znamy
Bezzałogowce w Wojsku Polskim – serwis specjalny
Szef MSZ do Rosji: Nigdy więcej nie będziecie tu rządzić
Gdy zgasną światła
Na początek: musztra i obsługa broni
Nowy prezes PGZ-etu
Piorun – polska wizytówka
Jeszcze więcej OPW w roku 2025
Polska i Norwegia zacieśniają stosunki
Mistrzyni olimpijska najszybsza na Bali
Apache’e nadlatują
DriX – towarzysz okrętu
Pegaz nad Europą
Sportowcy z „armii mistrzów” pokazali klasę
Pod siatką o medale mistrzostw WP
MON: Polska nie wyśle wojsk na Ukrainę
Sport kształtuje mentalność
Zawody West Point. Kadeci AWL-u z ósmą lokatą
Wakacje? To czas na wojsko
Nasi czołgiści najlepsi
Zapraszamy na „Wakacje z wojskiem”
Składy wysokiego ryzyka
Historyczna umowa z Francją
Międzynarodowe manewry pod polskim dowództwem

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO