#ObliczaArmii – Wojsko nadzoruje i koordynuje Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania. Ostrzega ludzi nie tylko przed zagrożeniami podczas konfliktu zbrojnego, jak naloty bombowców czy ostrzały artyleryjskie. Dziś syreny częściej uprzedzają o niebezpieczeństwach w czasie pokoju: klęskach żywiołowych, skażeniu terenu, ataku terrorystycznym i czymkolwiek, przed czym ludzie powinni się bronić. Czy wiesz, jakie dźwięki i inne formy alarmu o tym informują? Co należy wtedy zrobić i w jaki sposób zagrożenie jest odwoływane?



W każdym kraju obowiązują procedury ostrzegania ludności przed niebezpieczeństwem. Ludzie mają dzięki temu czas, by zminimalizować skutki zagrożenia. Dowiedz się, kto je tworzy i jak ostrzega ludzi w naszym państwie.

System zapewnienia bezpieczeństwa

Na terenie Polski funkcjonuje jednolity, krajowy system ostrzegania i alarmowania ludności. Nadzór na nim sprawują rządowe oraz wojewódzkie, powiatowe i gminne centra zarządzania kryzysowego. Wojewodowie, starostowie, prezydenci miast, burmistrzowie i wójtowie są zarazem szefami obrony cywilnej na swoim terenie. W strukturach tych funkcjonuje także, powoływany doraźnie, zespół zarządzania kryzysowego Ministerstwa Obrony Narodowej.

Zagrożenie jest wokół nas. W krajach wysokorozwiniętych w każdej chwili może dojść do skażeń chemicznych, biologicznych lub promieniotwórczych. Przecież codziennie transportuje się tutaj duże ilości środków chemicznych, pracuje tu wiele laboratoriów, a prąd wytwarzają elektrownie jądrowe. Sytuację monitoruje od 2006 roku Krajowy System Wykrywania Skażeń i Alarmowania, złożony z wielu elementów i instytucji. Ich działania koordynuje armia. Sprawuje też nadzór nad całością. Centrum dyspozytorskim systemu jest Centralny Ośrodek Analizy Skażeń Sił Zbrojnych. W przypadku zagrożenia, instytucja ta tworzy krajowe centrum dyspozycyjne.

–  W sytuacji niebezpieczniej koordynujemy wykorzystanie wszystkich dostępnych sił i środków, aby zagrożenie zneutralizować. Natomiast na co dzień bezustannie monitorujemy sytuację – mówi płk Bogusław Kot, dowódca Centralnego Ośrodka Analizy Skażeń. – Podległe nam placówki analizy skażeń działają w każdym województwie. Żołnierze specjaliści pełnią w nich całodobowe dyżury. Są gotowi reagować niezwłocznie, jeśli zgłoszone zostanie zagrożenie chemiczne lub biologiczne. Automatyczny system monitorujący bezustannie analizuje stan promieniowania we wszystkich rejonach kraju – dodaje.


Stała współpraca

Udział wojska w krajowym systemie ostrzegania i alarmowania o zagrożeniach nie ogranicza się do wykrywania i analizowania skażeń. Żołnierze wchodzą w skład zespołów zarządzania kryzysowego wszystkich szczebli. Są łącznikami władz lokalnych, odpowiedzialnych za ochronę ludności, z kierownictwem resortu obrony. Członkom zespołów służą też wszelką pomocą.

– Potwierdzamy, że zagrożenie istnieje i uruchamiamy wszelkie możliwe siły i środki, aby je zlikwidować. Wykonujemy także analizy rozprzestrzeniania się niebezpiecznych substancji. Na ich podstawie wojewoda czy starosta podejmuje decyzje, z jakiego terenu trzeba natychmiast ewakuować ludność – wyjaśnia kpt. Dariusz Giemza z wrocławskiego Ośrodka Analizy Skażeń.

Dobra współpraca władz lokalnych z wojskiem w sytuacjach kryzysowych jest najlepiej widoczna podczas akcji przeciwpowodziowych. Dzięki sprawnemu systemowi wielu ludzi  zostało ostrzeżonych przed kataklizmem, udało się uniknąć wielu zniszczeń, a mieszkańcy zalanych miast i wsi byli szybko ewakuowani.

Nie tylko wyjące syreny

Informacyjne o zagrożeniach są przekazywane ludności za pomocą syren mechanicznych i elektronicznych. Ale nie tylko. O niebezpieczeństwie informować może także bicie w dzwony czy dźwięk klaksonów samochodowych. Służą do tego również komunikaty radiowe i telewizyjne, informacje przesyłane za pomocą faksów i telefonów, ostrzeżenia wywieszane na słupach i tablicach ogłoszeniowych, ulotki, komunikaty ogłaszane przez nagłośnienie z samochodów, a także przekazywane przez gońców.


Ostrzeżeniami za pomocą syren sterują centrale alarmowe rozmieszczone we wszystkich większych miastach. Urządzenia emitujące dźwięki rozmieszczone są w takich punktach, by uzyskały maksymalny zasięg i słyszalność na obszarach najbardziej zaludnionych. Współczesne urządzenia cyfrowe mogą emitować nie tylko modulowany dźwięk syreny ogłaszający alarm, ale także powtarzające się komunikaty głosowe o rodzaju zagrożenia.

– W zależności od potrzeb możemy uruchomić jedną lub kilka syren w wybranym obszarze, lub wszystkie w całym mieście. System elektroniczny daje duże możliwości. W razie potrzeby komunikaty możemy wyświetlać na tablicach elektronicznych przystanków tramwajowych czy w autobusach – wylicza Andrzej Pawlak, kierownik działu obrony cywilnej Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego we Wrocławiu.

Sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze mogą być emitowane wyłącznie w sytuacji rzeczywistego zagrożenia. Wszelkie treningowe użycie tych urządzeń musi być ogłoszone ludności na 24 godziny przed rozpoczęciem ćwiczeń.

Bez paniki

Gdy słyszymy trzyminutowe modulowane wycie syren, nie wolno wpadać w panikę. Powinno się włączyć radio lub telewizor na stację lokalną, które poinformują, przed jakim zagrożeniem ostrzegani są ludzie. Powinny też podać komunikat, co mieszkańcy powinniśmy w tej sytuacji zrobić.

Jest duże prawdopodobieństwo, że będą się musieli szybko ewakuować z miejsca zamieszkania. W związku z tym powinni wyłączyć w domach urządzenia elektryczne i gazowe, wygasić ogień w piecu lub kominku, zamknąć okna i zabezpieczyć mieszkanie.


Szykując się do wyjścia, należy zabrać dokumenty osobiste, zapas żywności, indywidualne środki ochrony przed skażeniami, środki opatrunkowe oraz w miarę możliwości latarkę elektryczną, koc, odbiornik radiowy na baterię i leki zażywane na stałe. Powinno się zapukać do sąsiadów, by upewnić się, czy słyszeli alarm. Jeśli są niedołężni, niepełnosprawni, sąsiedzi powinni im pomóc. Kierowcy prowadzący pojazd w chwili ogłoszenia alarmu powinni go zatrzymać w takim miejscu, aby nie blokował ciągów komunikacyjnych. Przyjmuje się, że po ogłoszeniu alarmu mieszkańcy powinni udać się do najbliższego schronu, jeśli znają jego lokalizację, innej kryjówki lub miejsca wskazanego w komunikatach.

Odwołaniem alarmu jest trzyminutowy, ciągły dźwięk syren.

Możemy uratować wiele istnień

Każdy z nas może być mimowolnym świadkiem groźnego zdarzenia, jak na przykład wypadek samochodu wiozącego cysternę wypełnioną niebezpiecznymi chemikaliami albo rozszczelnienie instalacji gazowej. Niebezpieczeństwo trzeba zgłosić odpowiednim służbom, dzwoniąc pod numer alarmowy 112 lub bezpośrednio do straży pożarnej pod 998 czy policji –997.

Jeśli widzimy rannych, wezwijmy pogotowie ratunkowe – także dzwoniąc pod numer 112 lub 999. Jednak zanim dotrze lekarz, zdrowie lub wręcz życie poszkodowanego jest w naszych rękach. Trzeba się na to przygotować.


Najpierw musimy się upewnić, że ratowanemu nic nie zagraża i jesteśmy w miejscu, w którym możemy bezpiecznie udzielić mu pomocy. Czyli na przykład zabezpieczyć miejsce, w którym leży lub – jeśli to możliwe – zejść razem z jezdni na pobocze. Jeżeli poszkodowany jest przytomny, reaguje, nie ma żadnych krwotoków – można mu tylko towarzyszyć, czekając na przyjazd ratowników. Jeżeli natomiast nie ma z nim kontaktu, nie oddycha lub oddycha nieprawidłowo, trzeba starać się przywrócić mu oddech. Najpierw jednak należy zawołać o pomoc. Potem trzeba odwrócić poszkodowanego na plecy, jedną rękę położyć na jego czole, drugą na części kostnej brody i odchylić mu głowę do tyłu, aby udrożnić drogi oddechowe. Sprawdzamy czy oddycha, nie dłużej jednak niż przez 10 sekund. Jeżeli tak, czekamy na fachową pomoc. Jeżeli nie – rozpoczynamy resuscytację.

W tej sytuacji poszkodowany musi leżeć płasko na plecach. Rękoma ze splecionymi palcami i wyprostowanymi w łokciach uciskamy środek jego klatki piersiowej (na mostku), z częstotliwością 100 do 120 uciśnięć na minutę, na głębokość około pięciu centymetrów. Czynność tą prowadzimy do przyjazdu ratowników medycznych lub odzyskania oddechu przez ratowanego.


Po wykonaniu 30 uciśnięć udrożniamy drogi oddechowe: dłonią umieszczoną na czole odginamy głowę do tyłu, zaciskamy skrzydełka nosa kciukiem i palcem wskazującym, po czym wdmuchujemy powoli powietrze do ust ratowanego przez około 1 sekundę, obserwując czy robimy to skutecznie – klatka piersiowa powinna się unieść. Po dwóch skutecznych oddechach ratowniczych wykonujemy 30 uciśnięć klatki piersiowej. I tak na przemian – 30 uciśnięć na dwa oddechy – dopóki poszkodowany nie zacznie oddychać lub nie pojawi się pomoc.

Jeżeli oddechy nie powodują uniesienia klatki piersiowej, trzeba sprawdzić, czy w jamie ustnej poszkodowanego nie ma ciała obcego i usunąć je.

Jeżeli poszkodowany ma krwotok, musimy go zatamować. Jeżeli ma połamane kończyny, możemy je usztywnić zapobiegając przesunięciu kości. Jeśli natomiast podejrzewamy, że poszkodowany może mieć uraz kręgosłupa, jego przytomność i oddech sprawdzamy w pozycji zastanej.