Przez ponad sto lat do elity francuskiej lekkiej kawalerii zaliczali się spahisi, werbowani spośród mieszkańców francuskich posiadłości w Afryce Północnej.
W1827 roku gwałtownie pogorszyły się stosunki pomiędzy Królestwem Francji a Husajnem Dejem. Rządzący w imieniu tureckiego sułtana Algierem Dej zażądał od Paryża zwrotu długu za dostarczone jeszcze w 1799 roku zboże. Usłyszawszy bezczelną odpowiedź francuskiego dyplomaty, zdzielił go packą na muchy, co w owych czasach było wielką obrazą. Niebawem francuska flota zaczęła blokować wybrzeża Algieru. Trzy lata później Francuzi postanowili dokonać zbrojnej inwazji. 14 czerwca 1830 roku pierwsi żołnierze z ponad 37-tysięcznych sił ekspedycyjnych wylądowali w portowym mieście Sidi-Ferruch (obecnie Sidi-Fredj), 25 km na zachód od Algieru. Po trzytygodniowej kampanii, 5 lipca 1830 roku, Husajn uznał się za pokonanego. Siły francuskie zajęły Algier, ale mieszkańcy północnej Afryki nie zamierzali składać broni. Podbój kolejnych obszarów Algierii zajął Francuzom kilkadziesiąt lat. Dokonali tego w dużej mierze rękoma cudzoziemców i miejscowych żołnierzy. Wśród tych ostatnich byli znakomici kawalerzyści, zwani spahisami.
Pierwsze szwadrony
Francuzi bardzo szybko zaczęli wykorzystywać animozje pomiędzy mieszkańcami Algierii, zwłaszcza Arabami i Berberami. Werbowali członków niektórych plemion, będących znakomitymi jeźdźcami. Stworzono z nich nieregularne jednostki, nazywane strzelcami spahisi (Chasseurs-Spahis). Ich nazwa nawiązywała do sipahi, oddziałów elitarnej kawalerii armii imperium otomańskiego istniejących w XIV–XVIII wieku. We wrześniu 1834 roku stworzono cztery regularne szwadrony spahisów, które przydzielono do pułków strzelców afrykańskich. W jednostkach tych służyli Arabowie i Berberowie, a oficerami byli Francuzi. Przyjęte rozwiązanie wynikało prawdopodobnie z tego, że wówczas jeszcze nie w pełni ufano miejscowym kawalerzystom i starano się mieć ich pod kontrolą. Wzięli oni udział m.in. w ekspedycjach do Konstantyny oraz przez przełęcz nazywaną Żelaznymi Wrotami (les Portes de Fer) w masywie Biban (Dżibal al-Biban). Podczas krwawych walk ze swoimi ziomkami spahisi wykazali się całkowitą lojalnością wobec Francji. Wyróżniały ich odwaga i wytrwałość, a znajomość terenu oraz znakomite konie były dodatkowym atutem.
Przełomową datą dla francuskich spahisów był 2 lipca 1845 roku. Wówczas na mocy rozkazu króla Ludwika Filipa utworzone zostały pierwsze trzy pułki (régiments de spahis – RS) – w Algierze, Oranie i Konstantynie. O walorach północnoafrykańskich kawalerzystów świadczyć może chociażby to, że podczas wojny krymskiej w latach 1853–1856 ich pododdział stanowił eskortę francuskiego marszałka Jacques’a Leroy de Saint Arnauda. W 1860 roku spahisi weszli w skład sił wysłanych do Syrii i Libanu. W czasie wojny francusko-pruskiej w latach 1870–1871 część szwadronów przerzucono do metropolii. Po zajęciu Tunezji przez Francję, na jej terenie utworzono 1 października 1886 roku czwarty pułk.
Z czasem przed muzułmańskimi żołnierzami otworzyły się możliwości oficerskich awansów. Maksymalnie mogli liczyć na stopień kapitana. Z drugiej strony, wyjątkowe mundury, wzorowane na ubiorach berberyjskich jeźdźców, oraz szacunek, jakim darzono spahisów, przyciągały w ich szeregi rodowitych Francuzów, nie tylko oficerów.
Przed wybuchem I wojny światowej istniały cztery pułki spahisów. 1 RS stacjonował w Medei, 2 RS w Sidi Bel Abbès i 3 RS w Batnie, a tunezyjski 4 RS w Sfax. Część szwadronów z każdego pułku operowała od 1911 roku na terenie Maroka, które Francuzi uczynili swym protektoratem. Poza tym istniały jeszcze dwa szwadrony spahisów senegalskich, w tym jeden służący w Maroku. W sierpniu 1914 roku utworzony został 5 Pułk Spahisów. W następnym miesiącu w Algierii sformowano brygadę marszową złożoną z 1 i 2 Pułku Marszowego Spahisów (régiment de marche des spahis – RMS). W sierpniu 1915 roku zmieniono ich numerację na 6 RMS i 7 RMS. Z istniejących w Maroku szwadronów pomocniczych strzelców marokańskich stworzono natomiast Pułk Marszowy Tubylczych Strzelców Konnych, który w 1915 roku zmienił nazwę na Pułk Marszowy Spahisów Marokańskich (régiment de marche de spahis marocains – RMSM).
Podczas I wojny światowej na froncie zachodnim przez większość czasu toczyły się walki pozycyjne, dlatego użycie kawalerii było ograniczone. Czasami w trakcie kolejnych ataków spahisi byli trzymani w rezerwie, by w razie czego uderzyć w luki powstałe po szturmach piechoty. Zdarzało się, że obsadzali okopy jak zwykła piechota. W tej sytuacji w latach 1916–1917 wycofano z Francji do Afryki Północnej, głównie do Maroka, kilka szwadronów północnoafrykańskiej kawalerii. Tam były bardziej przydatne w manewrowej wojnie z rebeliantami. Jednak latem 1918 roku część spahisów ponownie trafiła do Francji
Spahisów wysyłano do walki również na innych frontach. W 1917 roku część marokańskich spahisów włączono do wojsk francuskich operujących na Bałkanach. Pod koniec 1918 roku kawalerzyści RMSM przekroczyli Dunaj i weszli do Budapesztu. Ostatnią misją bojową spahisów marokańskich był rajd na zamek Foth, 30 km na północ od stolicy Węgier, gdzie schwytali niemieckiego feldmarszałka Augusta von Mackensena i członków jego sztabu. Po kolejnych zmianach nazw RMSM ostatecznie stał się w końcu lat dwudziestych 1 Pułkiem Spahisów Marokańskich (régiment de spahis marocains – RSM). Spahisów algierskich wysłano natomiast w 1918 roku na Bliski Wschód, gdzie walczyli z Turkami.
Czas przemian
Po zakończeniu I wojny światowej w historii jednostek jazdy północnoafrykańskiej rozpoczął się burzliwy okres. W tym czasie tworzono, przeformowywano i rozwiązywano liczne jednostki spahisów. W 1921 roku do ich nazw dodano wyróżniki od miejsca sformowania (tak jak uczyniono wcześniej w przypadku jednostki z Maroka), i tak pojawiły się pułki spahisów algierskich (régiments de spahis algeriens – RSA) i tunezyjskich (régiments de spahis tunisiens – RST). Podobnie jak wiele innych jednostek francuskich wojsk kolonialnych, północnoafrykańscy kawalerzyści uczestniczyli w dalszym podboju Maroka, w tym w stłumieniu powstania Rifenów, oraz w działaniach w Syrii. Ostatecznie struktury organizacyjne ukształtowały się w 1933 roku po likwidacji 5 RST. Pozostało wówczas 13 pułków spahisów, które stacjonowały w Algierii, Maroku, Lewancie (Syria i Liban), Tunezji oraz we Francji. Jeden z pułków ulokowanych w metropolii, 4 RSM w Senlis, pełnił funkcje reprezentacyjne.
1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa. W tym czasie we Francji były rozmieszczone dwie brygady spahisów – 1, utworzona z 4 RSM i 6 RSA, stacjonująca w Compiègne oraz 2 – z 7 i 9 RSA, stacjonująca w Vienne i Montauban. Później do Francji przybyła jeszcze 3 Brygada Spahisów, utworzona z 2 RSA i 2 RSM w październiku 1939 roku w Afryce. W lutym 1940 roku w Tunezji utworzono 7 Brygadę Spahisów w składzie 6 Dywizji Lekkiej Kawalerii. Do tej brygady włączono 1 RSA i 3 RSA. W Tunezji znajdował się także 4 RST w 4 Brygadzie Kawalerii, natomiast 3 RSM i 8 RSA były w 5 Brygadzie Kawalerii w Maroku, a 1 RSM stacjonował w Syrii.
W tym okresie pułki spahisów składały się z pododdziału dowodzenia, szwadronu broni ciężkiej (armaty przeciwpancerne i ciężkie karabiny maszynowe) oraz dwóch grup kawalerii (każda mająca pododdział dowodzenia i dwa szwadrony). Spahisów przydzielono do różnych armii, stąd w maju i czerwcu 1940 roku walczyli na całym froncie niemiecko-francuskim, od Luksemburga po granicę ze Szwajcarią. Podczas kampanii 1940 roku większość pułków poniosła duże straty, na przykład 15 maja 1940 roku w bitwie o La Horgne z jednostkami niemieckiej 11 Dywizji Pancernej zginęli dowódcy obu pułków 3 Brygady, a dowodzący brygadą płk Marc Olivier ranny trafił do niewoli. Jeden z pułków spahisów, 7 RSA, nie chcąc poddać się Niemcom, przeszedł do Szwajcarii, gdzie kawalerzystów internowano.
Lojalni do końca
Większość spahisów pozostała w armii Vichy. W latach 1940–1941 rozformowano 2 RSM oraz 6 RSA, 7 RSA, 8 RSA i 9 RSA. Zniknęły cztery z sześciu pułków, które wzięły udział w bitwie o Francję. Pomimo zawarcia rozejmu z Niemcami część spahisów kontynuowała walkę w szeregach Wolnych Francuzów. 30 czerwca z Syrii do kontrolowanej przez Brytyjczyków Palestyny przeszedł 1 szwadron 1 RSM pod dowództwem kpt. Paula Jourdiera. Jednostka ta wzięła udział na początku 1941 roku w kampanii we Włoskiej Afryce Wschodniej, a później, w czerwcu i lipcu tegoż roku, w walkach w Syrii przeciwko wojskom wiernym kolaboranckiemu rządowi Vichy. Po zakończeniu działań w Syrii konie zastąpiono pojazdami mechanicznymi. Wraz z napływem kolejnych ochotników szwadron we wrześniu 1942 roku przekształcił się w 1 RMSM, który walczył w Libii i Tunezji. Kiedy alianci wylądowali we Francuskiej Afryce Północnej, dołączyły do nich kolejne pułki północnoafrykańskiej jazdy. Po pobiciu wojsk Osi w Tunezji, spahisi wraz z innymi jednostkami francuskimi wzięli udział w kampanii włoskiej, a później walczyli o wyzwolenie Francji. Drugą wojnę światową kawalerzyści zakończyli na terenie Niemiec. Warto pamiętać, że był to czas, gdy w kolejnych jednostkach konie zastępowano pojazdami pancernymi. Spahisi stali się pułkami rozpoznawczymi armii i dywizji. Niemniej jednak w co najmniej dwóch zachowano konie. Brygada jazdy była w dyspozycji 1 Armii Francuskiej. Dziewięć pułków spahisów odznaczono Krzyżem Wojny 1939–1945 z jedną, dwoma lub trzema palmami.
Po zakończeniu II wojny światowej rdzenni mieszkańcy zamorskich posiadłości Francji zaczęli się domagać niepodległości. Pierwszy konflikt wybuchł w Indochinach. W 1947 roku wyruszyli tam żołnierze z 2 RSM. W 1949 roku wysłano na Daleki Wschód personel 8 RSA oraz 5 i 6 grupę Szwadronów Spahisów Marokańskich. Żołnierze ci walczyli w Wietnamie i Kambodży do końca tego konfliktu. Tymczasem coraz niespokojniej było w Afryce Północnej. W 1952 roku w Tunezji, po aresztowaniu działacza niepodległościowego Habiba Burgiby, doszło do rewolty. Francuzi mieli tam dwa szwadrony konne spahisów, które wykorzystano do patrolowania i ścigania rebeliantów na terenach niedostępnych dla pojazdów mechanicznych. W 1954 roku szwadrony połączono w 4 RST. Jednostka istniała do 19 lutego 1957 roku. W tym czasie w sąsiedniej Algierii wybuchł krwawy konflikt wewnętrzny. Topografia terenu działań spowodowała, że Francuzi musieli znowu używać koni. Sformowano trzy jednostki – 5 RS, 9 RS i 23 RS – każda złożona ze szwadronu dowodzenia i czterech szwadronów interwencyjnych. W sumie pułk miał 700 koni. Jednostki te działały do końca wojny w 1962 roku.
Spadkobiercy tradycji
Do 1964 roku znikły dotychczasowe pułki spahisów. Część z nich przekształcono, na przykład 4 RSM stał się 3 Pułkiem Huzarów. W 1965 roku dotychczasowy 21 RS przeformowano w 1 RS. Pułk dziedziczący tradycje wszystkich jednostek związanych z linią 1 RSM stacjonuje w Valence. Zalicza się on do kawalerii pancernej. Od sierpnia 2015 roku jest jednostką rozpoznawczą 6 Lekkiej Brygady Pancernej. W jego skład wchodzą trzy szwadrony bojowe wyposażone w 18 czołgów na kołach oraz wozy AMX 10RCR uzbrojone w armatę kalibru 105 mm. Pułk ma także cztery szwadrony: dowodzenia, rozpoznawczy, wsparcia i rezerwowy. Poza AMX 10RCR współcześni spahisi posiadają jeszcze 60 lekkich pojazdów opancerzonych VBL i 18 kołowych transporterów opancerzonych VAB, a także wyrzutnie przeciwpancernych pocisków kierowanych Eryx i Milan.
