11 listopada 1918 roku Józef Piłsudski przejął z rąk Rady Regencyjnej naczelne dowództwo wojsk polskich. Tego samego dnia Niemcy podpisały rozejm kończący I wojnę światową. Ta data stała się symbolicznym dniem odzyskania suwerenności przez Polskę po 123 latach niewoli, obchodzonym jako Narodowe Święto Niepodległości.
Obchody Święta Niepodległości na placu Saskim w Warszawie. Marszałek Józef Piłsudski na Kasztance przyjmujący defiladę oddziałów piechoty.
„Niepodobna oddać tego upojenia, tego szału radości, jaki ludność polską w tym momencie ogarnął. […] prysły kordony. Nie ma ich. Wolność! Niepodległość! Zjednoczenie! Własne państwo! Na zawsze!”, tak Jędrzej Moraczewski, pierwszy premier niepodległej Polski, opisywał listopadowe dni 1918 roku we wspomnieniach „Przewrót w Polsce".
Wraz z końcem I wojny światowej upadły trzy mocarstwa, które dokonały rozbioru Polski. Niemcy ponosili klęskę, rozpadała się monarchia austro-węgierska, a w Rosja szalała rewolucja. – Sytuacja w Europie była dla Polski wyjątkowo korzystna i stworzyła możliwości do odrodzenia państwa – mówi dr Mieczysław Wolski, historyk okresu XX wieku.
Na przełomie października i listopada 1918 roku Polacy zaczęli przejmować władzę na okupowanych ziemiach. W Cieszynie od 19 października działała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego pod przewodnictwem księdza Józefa Londzina. 28 października w Krakowie Wincenty Witos, przywódca ludowców, stanął na czele Polskiej Komisji Likwidacyjnej powołanej przez posłów polskich do parlamentu austriackiego. Z kolei w Lublinie w nocy z 6 na 7 listopada powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej z premierem Ignacym Daszyńskim.
Rozbrajanie Niemców w Warszawie – warta studentów. W głębi widoczni rozbrojeni żołnierze niemieccy. Listopad 1918 r.
W Warszawie od września 1917 roku namiastką najwyższej władzy państwowej była Rada Regencyjna Królestwa Polskiego, utworzona przez władze niemieckie i austro-węgierskie. Zasiadali w niej książę Zdzisław Lubomirski, arcybiskup Aleksander Kakowski i hrabia Józef Ostrowski. Rada 7 października ogłosiła odezwę „Do Narodu Polskiego”, w której proklamowała niepodległość Polski. – Jednak regenci zdawali sobie sprawę, że ich rola dobiega końca i czas przekazać władzę w ręce osoby mającej szerokie poparcie społeczne – tłumaczy historyk.
Okazja pojawiła się 10 listopada. Wówczas specjalnym pociągiem z Berlina przyjechał do Warszawy, zwolniony z więzienia w twierdzy magdeburskiej, Józef Piłsudski, twórca Legionów Polskich. Na dworcu powitał go m.in. w imieniu Rady książę Lubomirski. – Następnego dnia Rada przekazała Piłsudskiemu, będącemu w oczach wielu Polaków symbolem walki z zaborcami, władzę wojskową i naczelne dowództwo wojsk polskich – podaje dr Wolski. W tym samym czasie we Compiègne pod Paryżem Niemcy podpisały rozejm z ententą kończący I wojnę.
„Żołnierze! Obejmuję nad Wami komendę w chwili, gdy serce w każdym Polaku bije silniej i żywiej, gdy dzieci naszej ziemi ujrzały słońce swobody w całym jej blasku. Z Wami razem przeżywam wzruszenie tej godziny dziejowej, z Wami razem ślubuję życie i krew swoją poświęcić na rzecz dobra Ojczyzny i szczęścia Jej obywateli”, brzmiał pierwszy rozkaz Piłsudskiego.
Kolejne dni także obfitowały w doniosłe wydarzenia. 14 listopada Piłsudski przejął władzę cywilną z rąk Rady, a dwa dni później wysłał telegram do państw zachodnich, w którym zawiadamiał o powstaniu niepodległej Polski. Z kolei 18 listopada powstał pierwszy rząd z premierem Jędrzejem Moraczewskim na czele. Opracował on dekret o ustanowieniu najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej. Na jego mocy Piłsudski został Tymczasowym Naczelnikiem Państwa do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego. Wybory zarządzono na 26 stycznia 1919 roku.
– Dat związanych z odzyskiwaniem przez nas niepodległości było wiele, jednak w II Rzeczypospolitej Piłsudczykom zależało na powiązaniu tego faktu z osobą Marszałka i upamiętnieniu jego dokonań – tłumaczy historyk. Dlatego w ustawie z 1937 roku zapisano, że Świętem Niepodległości będzie 11 listopada: „Jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego Wodza Narodu w walkach o wolność Ojczyzny”.
Z okazji Narodowego Święta Niepodległości przygotowaliśmy specjalne wydania „Polski Zbrojnej”: plakat z możliwością wydrukowania np. w formacie A3, folder „Niepodległa” i jednodniówkę.
11.11. Narodowe Święto Niepodległości – plakat | 11.11. Narodowe Święto Niepodległości – folder |
autor zdjęć: NAC
komentarze