22 listopada 1920 roku marszałek Józef Piłsudski odznaczył Lwów Orderem Virtuti Militari. To najwyższe polskie odznaczenie wojskowe zostało przyznane miastu jako dowód uznania dla bohaterstwa jego mieszkańców podczas obrony Lwowa przed Ukraińcami w listopadzie 1918 roku, a także w walkach z bolszewikami w 1920 roku. Było to jedyne miasto w II RP uhonorowane w ten sposób.
Marszałek Józef Piłsudski wraz z oficerami i żołnierzami Wojska Polskiego podczas dekoracji herbu Lwowa Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari. Widoczni m.in.: gen. Edward Rydz-Śmigły (4. z prawej za marszałkiem) i ppłk Bolesław Wieniawa-Długoszowski (za gen. Rydzem-Śmigłym). Lwów, 22.11.1920 r. Fot. NAC
„Za zasługi położone dla polskości tego grodu i jego przynależności do Polski mianuję miasto Lwów kawalerem Krzyża Virtuti Militari” – mówił naczelnik państwa Józef Piłsudski, dekorując Lwów Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Marszałek przybył do miasta 22 listopada 1920 roku, w drugą rocznicę oswobodzenia Lwowa z rąk Ukraińców. „Tłumy zaległy Plac Mariacki, Wały Hetmańskie, Plac Halicki i sąsiednie ulice” – donosił „Ilustrowany Kurier Codzienny”. Piłsudski wziął udział w uroczystym nabożeństwie, odebrał defiladę wojskową przed ratuszem, a potem na placu Mariackim u stóp pomnika Mickiewicza wygłosił przemówienie.
Gdy miasto stało się żołnierzem
„Lwów! – któreż polskie serce nie drgnie na to miano. (…) Lwów był zawsze najbardziej beztrwogi. Tu serca Polski biły najśmielej. Kto pragnął odetchnąć uczuciem wolności i nawiązać nić tradycyjną myśli czy walki o niepodległość Polski, musiał oprzeć pracę o Lwów, gdzie biły serca goręcej rwące się do wolności” – rozpoczął marszałek. Mówiąc o starciach w 1918 roku z Ukraińcami, Piłsudski stwierdził, że wówczas trzeba było codziennie walczyć o nadzieję i siłę wytrwania. „Żołnierz staje się wtedy obywatelem miasta, miasto staje się żołnierzem. Miasto i żołnierz żyją wspólnym życiem” – dodał naczelnik państwa.
„Tych kilkadziesiąt dni walki uczyniły ze Lwowa dzielnego żołnierza. Dlatego ja, jako naczelny wódz, który ma za zadanie odznaczać najdzielniejszych wśród dzielnych, najwaleczniejszych wśród walecznych, z całą sumiennością, a zarazem z uczuciem szczęścia rozstrzygnąłem, że mogę dać zbiorowemu żołnierzowi miastu waszemu – najwyższą odznakę wojskową” – zakończył Piłsudski, dekorując tarczę herbową bohaterskiego miasta Krzyżem Virtuti Militari.
– Marszałek docenił w ten sposób zarówno odwagę mieszkańców w czasie walk z Ukraińcami w latach 1918–1919, jak i późniejszy opór wobec natarcia bolszewików w 1920 roku – mówi Tomasz Bramski, regionalista i miłośnik Lwowa. Podkreśla, że Lwów był jedynym miastem w II Rzeczypospolitej uhonorowanym Orderem Virtuti Militari.
Rok później Piłsudski odznaczył Krzyżem Virtuti Militari Verdun we Francji, gdzie miała miejsce jedna z największych bitew I wojny światowej. Drugim polskim miastem, które może poszczycić się tym najwyższym polskim odznaczeniem wojennym, jest Warszawa, która otrzymała go za niezłomność i bohaterstwo w walkach we wrześniu 1939 roku.
Dwie obrony
Walki polsko-ukraińskie o Lwów wybuchły 1 listopada 1918 roku. Atakującym Ukraińcom opór stawili członkowie polskich organizacji konspiracyjnych i ludność cywilna, wśród niej wielu studentów, harcerzy i uczniów. – Małoletni obrońcy miasta zostali nazwani Orlętami Lwowskimi – mówi Bramski. Po ciężkich walkach, 22 listopada, wyparto oddziały ukraińskie z miasta. Jednak obrona oblężonego przez Ukraińców Lwowa trwała aż do połowy 1919 roku. Zakończyła się dopiero po przybyciu z odsieczą regularnego Wojska Polskiego.
Drugi raz mieszkańcy musieli chwycić za broń podczas wojny polsko-bolszewickiej. – W trakcie ofensywy Armii Czerwonej na miasto powstawały ochotnicze oddziały, do których zgłaszała się młodzież lwowska – podaje znawca historii Lwowa. 17 sierpnia 1920 roku na przedpolu miasta nacierająca 1 Armia Konna Siemiona Budionnego została zatrzymana przez polskie siły w bitwie pod Zadwórzem.
Virtuti Militari to najwyższe polskie odznaczenie wojskowe nadawane za wybitne zasługi bojowe. Zostało ustanowione przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego 22 czerwca 1792 roku po zwycięstwie w bitwie pod Zieleńcami nad wojskami carskimi. Virtuti Militari jest najstarszym przyznawanym obecnie odznaczeniem wojskowym na świecie.
autor zdjęć: NAC
komentarze