moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Trzeci wróg

We wrześniu 1939 polska armia walczyła nie tylko z Niemcami i Sowietami. Był też trzeci agresor, o którym dziś mało kto pamięta. Na południu terytorium Rzeczypospolitej bez wypowiedzenia wojny najechała armia Słowacji. Jej żołnierze zajęli między innymi Zakopane i Sanok, a dowódcy otrzymali za to najwyższe niemieckie odznaczenia.


Żołnierze słowaccy z Armii Polowej „Bernolak” dekorowani przez Ferdynanda Čatloša po kampanii wrześniowej w Polsce.

27 września 1939 roku, centrum Zakopanego. Na trybunie honorowej dwaj słowaccy notable: generał Ferdinand Čatloš i minister spraw wewnętrznych, a zarazem przywódca paramilitarnej Gwardii Hlinki Alexander Mach. Przed nimi w szyku maszerują oddziały Armii „Bernolak”. Na piersi Čatloša błyszczy się wręczony mu tuż przed defiladą Krzyż Żelazny, najwyższe niemieckie odznaczenie wojskowe. Kilka dni wcześniej generał stwierdził: „Żołnierze młodej armii słowackiej okazali się być godnymi towarzyszami broni swoich niemieckich kolegów, z którymi wspólnie przywrócili porządek na obszarze zagrabionym przez polskich podpalaczy i terrorystów”. Teraz świętowali zwycięstwo nad wojskami sąsiada i to na jego ziemi.

Dr Rafał Sierchuła, historyk z IPN: – W powszechnej świadomości ten fakt utrwalił się bardzo słabo. Ale we wrześniu 1939 roku Polskę najechało nie dwóch, lecz trzech agresorów.

Ksiądz wysyła armię

„Zagrabione tereny”, o których wspominał w Zakopanem słowacki generał, to skrawki Spiszu, Orawy oraz Jaworzyny. Ich przynależność pozostawała kwestią sporną od czasu zakończenia I wojny światowej. W 1920 roku europejskie mocarstwa przyznały je Czechosłowacji. Polska rozpaczliwie broniąca się przed najazdem bolszewików nie była w stanie tej sprawy należycie przypilnować. Poza tym potrzebowała przychylności południowego sąsiada, który w każdej chwili mógł zablokować idące przez jego terytorium dostawy alianckiej broni. Rzeczypospolita wzięła rewanż jesienią 1938 roku, w okolicznościach – przyznać trzeba – dość ponurych. Wówczas to na konferencji w Monachium zachodnie mocarstwa zgodziły się, by Hitler okroił czechosłowackie terytorium o przygraniczne tereny zamieszkane przez niemiecką mniejszość. Polacy już na własną rękę przekonali osłabiony rząd w Pradze, że powinien oddać tereny, które tak ochoczo zaanektował kilkanaście lat wcześniej. Wkrótce polska armia wkroczyła na Zaolzie, a także na wspomniane Spisz, Orawę i Jaworzynę.

Wrzesień 1938 roku, lotnisko w Londynie. Wracający z Monachium brytyjski premier Neville Chamberlain, wymachując arkuszem papieru, przekonywał: „Sądzę, że przywiozłem naszym czasom pokój”. Po latach historycy odkryli, że kartka, na której miały zostać spisane ustalenia z Monachium, w rzeczywistości była pusta. Tak zresztą jak obietnice Hitlera. W marcu 1939 roku, wbrew jego zapewnieniom, Wehrmacht wkroczył do Czechosłowacji. Wkrótce została ona rozbita na dwie części: quasi-państewko zwane Protektoratem Czech i Moraw oraz teoretycznie niezależną Słowację. Teoretycznie, gdyż państwo rządzone przez księdza Josefa Tiso było całkowicie zależne od Rzeszy. – Polska miała ze Słowacją pewien problem. Wśród tamtejszych mieszkańców bardzo długo panowały propolskie nastroje. Doszło nawet do tego, że w większości konserwatywni i katoliccy Słowacy z większą sympatią spoglądali w kierunku Warszawy niż Pragi – przyznaje dr Sierchuła. Zaczęło się to zmieniać dopiero jesienią 1938 roku. Poszło nie tylko o niewielkie, zamieszkane w dużej części przez Polaków tereny przyłączone do Rzeczypospolitej. Lecz także o to, że rząd w Warszawie sprzyjał Węgrom przejmującym Ruś Zakarpacką. Dla Polski było to korzystne, bo region ten był zapleczem dla ukraińskich nacjonalistów z UON, którzy dopuszczali się napadów na Polaków mieszkających na terenie Małopolski Wschodniej. Reszty dopełniła miejscowa propaganda. – Kilka miesięcy przed wybuchem II wojny Hitler zaproponował Słowakom bezpośredni udział w wojnie. Zagwarantował im przy tym ochronę granic i spójność terytorialną – tłumaczy dr Sierchuła. Dla Słowaków było to ważne, gdyż ciągle obawiali się Węgrów, którzy też przecież byli sojusznikami Niemiec. Hitler mógł więc grać sprawą spornych obszarów. – Słowacji potrzebował z kilku powodów. Po pierwsze, z jej terytorium uderzenie na Polskę miała wyprowadzić 14 Armia gen. Wilhelma Lista. Po drugie, jej przystąpienie do wojny było korzystne z punktu widzenia niemieckiej propagandy. Zawsze lepiej przeprowadzać inwazję w towarzystwie sojuszników, niż zasłużyć na miano samotnego agresora... – zauważa historyk.

Karta ciemna, karta jasna

„Znowu nastał czas historycznej próby dla narodu słowackiego. Zdecydowane Niemcy potrzebują zdecydowanych przyjaciół. Ofiarami naszymi zasłużymy na wdzięczność potomnych” – mówił 1 września do swoich żołnierzy gen. Čatloš.  Rankiem oddziały liczącej nieco ponad 50 tysięcy żołnierzy Armii „Bernolak” zaczęły przekraczać granicę z Polską. Do akcji wkroczyło też nieliczne słowackie lotnictwo: zarówno myśliwskie, jak i rozpoznawcze. Najeźdźcy stosunkowo szybko opanowali sporne tereny i... pomaszerowali dalej. – Słowacy stoczyli trochę potyczek z polską armią, ale większych bitew nie było – przyznaje dr Sierchuła. To nie oni, lecz Niemcy wyprowadzali w tym czasie główne uderzenie. Niemniej Armia „Bernolak” zajęła między innymi Zakopane, Sanok, niektóre miejscowości w Bieszczadach. Słowacy wzięli do niewoli niemal półtora tysiąca polskich żołnierzy. Bilans jej strat to 20 zabitych i blisko 50 rannych. – Z działań militarnych Słowacy wycofali się już w połowie września, a większość zajętych terenów przekazali Niemcom – przypomina historyk.

Do republiki księdza Tiso zostało włączone jedynie sporne terytorium w Tatrach – w sumie 770 kilometrów kwadratowych. Wkrótce rozpoczęły się tam wymierzone w Polaków represje. – Słowacy starali się wyłapywać konspiracyjnych kurierów, którzy przemieszczali się pomiędzy okupowaną Polską a Węgrami – podkreśla dr Sierchuła. Zaraz jednak dodaje, że prócz ciemnej karty w polsko-słowackich stosunkach z tego okresu jest również karta jasna. – We wrześniu 1939 powstał ochotniczy Legion Czechów i Słowaków, który wyraził gotowość walki po polskiej stronie przeciwko Niemcom – przypomina. Liczył on 180 żołnierzy, którzy po zagarnięciu Czechosłowacji przez Hitlera, przekroczyli graniczę i zatrzymali się pod Krakowem. Dowodził nimi gen. Lev Prchala. Co ciekawe, podczas transportu koleją przez Polskę legioniści zostali zaatakowani przez... samolot w barwach republiki ks. Tiso. Ostatecznie część ochotników zza południowej granicy trafiła do obozu internowania w ZSRR, innych spotkał podobny los w Rumunii. Warto też wspomnieć o pilotach czechosłowackiej Eskadry Rozpoznawczej, którzy podczas wojny obronnej walczyli ramię w ramię z polskimi lotnikami przeciwko niemieckim agresorom.

Tymczasem republika księdza Tiso przetrwała zaledwie kilka lat. Po wkroczeniu Armii Czerwonej jej lider został aresztowany. Czechosłowacki sąd wydał wyrok: śmierć przez powieszenie. Z kolei dowódca Armii „Bernolak” gen. Čatloš pod koniec wojny usiłował zmienić sojusznika. Chciał obalić Tiso, wprowadzić wojskową dyktaturę i przejść na stronę ZSRR. Bezskutecznie. Po wojnie usłyszał wyrok pięciu lat więzienia. Wkrótce wyszedł na wolność i do końca życia pracował jako urzędnik w prowincjonalnym mieście Martin. Zmarł w 1972 roku.

Cytaty z przemówień gen. Ferdinanda Č atlo ša podaję za artykułem dr. Macieja Korkucia, „Słowacki udział w wojnie. Okupacja polskiego Spiszu i Orawy”, który zamieszczony został w Biuletynie IPN, styczeń–luty 2010.

Łukasz Zalesiński

autor zdjęć: Wikimedia

dodaj komentarz

komentarze

~Scooby
1537452240
"Nowość" . Po prostu "karma" za Zaolzie z 1938.
DB-3F-9C-53

Tłumy na zawodach w Krakowie
 
Rusza rekrutacja na szkolenia dla szeregowych zawodowych
Generał „Grot” – pierwszy dowódca AK
Umacnianie ściany wschodniej
Rosyjska maszyna Su-24 przechwycona przez polskie F-16
K9 – nieoceniony sojusznik
Na rosyjskim pasku
USA przyłączyły się do ataku Izraela na Iran
Witamy na Ziemi
Warsztaty dają siłę
Posłowie za wypowiedzeniem konwencji ottawskiej
Ostatnia niedziela…
Rekompensaty na ostatniej prostej
Armia pomoże służbom na zachodniej granicy
MSWiA: Zachodnia granica jest bezpieczna
Żołnierz ranny na granicy
Ogień z Grotów wyborowych w Nowej Dębie
Broń przeciwko wrogim satelitom
Rosjanie zaatakowali polską fabrykę w Ukrainie
„Niegościnni” marynarze na obiektach sportowych w Ustce
PT-91, czyli trzy dekady twardej służby
Kajakami po medale
Nowe zbiornikowce – wkrótce ruszą konsultacje
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
Kolarskie święto w stolicy
Jak Orlęta stają się Orłami?
Bezpieczeństwo i przyroda
Studenci w koszarach
BWP-1 – historia na dekady
Przygotowania do Święta Wojska Polskiego
Tak szkolą sterników wojsk specjalnych
Tak walczyły pancerne kolosy
Planowano zamach na Zełenskiego
Podejrzane manewry na Bałtyku
Pieta Michniowska
Nowe Abramsy już w Wesołej
A Whimsical Adversary
Żołnierze PKW Irak są bezpieczni
Sukcesy żołnierzy na międzynarodowych arenach
Dzieci wojny
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Ewakuacja Polaków z Izraela
Lotnicy uratowali Wielką Brytanię
Sejm zakończył prace nad nowelizacją ustawy o obronie ojczyzny. Teraz czas na Senat
Więcej żołnierzy z pieniędzmi za dyżur bojowy
Więcej niż ćwiczenia
Cel: zbudować odporność państwa
Nawrocki przedstawia kierownictwo BBN-u
Pucharowe zmagania Polaków
Terytorialsi zawitają do Płocka
Rywalizacja snajperów
Czarne Pantery, ognia!
Nie żyje żołnierz PKW Irak
Prezydent Trump spotkał się z szefem NATO
Korzystne zmiany w dodatkach dla sił powietrznych
Radomski Air Show coraz bliżej
Polacy i Holendrzy razem dla obronności
K9 i FlyEye na poligonie w Ustce
Niebezpieczne incydenty na polsko-białoruskiej granicy
PGZ buduje suwerenność amunicyjną
Pancerny drapieżnik, czyli Leopard 2A5
More Than an Exercise
Pół tysiąca terytorialsów strzeże zachodniej granicy
Demony wojny nie patrzą na płeć
W drodze do amunicyjnego bezpieczeństwa
Moc Czarnych Panter

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO