To była wzruszająca chwila, gdy przed Kwaterą Główną NATO w Brukseli na maszt wjeżdżała polska flaga narodowa. Miałem ściśnięte gardło, z trudem mogłem śpiewać „Mazurka Dąbrowskiego”. Pamiętam wzruszenie na twarzach żołnierzy polskich, którzy brali udział w tej uroczystości. Polska, Czechy i Węgry były pierwszymi krajami zza żelaznej kurtyny, które wchodziły do NATO – mówi Jerzy Buzek, który jako premier 15 lat temu wprowadzał Polskę do NATO.
12 marca obchodziliśmy rocznicę przystąpienia Polski do NATO. Jakie wspomnienia sprzed 15 lat zachował Pan w pamięci?
W ostatnim roku przed wejściem do Sojuszu mieliśmy do wykonania kilkadziesiąt zadań związanych przede wszystkim z zasadami dowodzenia, dozbrojeniem naszej armii, systemem obrony, łącznością w ramach systemu natowskiego czy tworzeniem zabezpieczeń przed inwigilacją. Było to ogromnie przedsięwzięcie i dotyczyło wszystkich ministerstw. Rozdzieliłem zadania, powołałem międzyministerialny zespół, aby lepiej je koordynować. Każda Rada Ministrów rozpoczynała się od sprawozdania: co już zostało zrobione, a co jeszcze przed nami.
Bał się Pan, że nie zdążymy?
Byłem pewien, że zdążymy zgodnie z planowanym terminem na kwiecień 1999 roku, kiedy to przewidziano w Waszyngtonie obchody 50. rocznicy NATO. Chciałem jednak, abyśmy weszli wcześniej i na te uroczystości byli już pełnoprawnym członkiem Sojuszu. Taką strategię kilka miesięcy wcześniej uzgodniłem z premierami Czech i Węgier, Miloszem Zemanem i Victorem Orbanem, krajami, z którymi wchodziliśmy do Sojuszu. I tak się stało.
Nieco wcześniej, 23 lutego 1999 r. kontrasygnował Pan Akt Ratyfikacyjny Traktatu Północnoatlantyckiego. Powiedział Pan wówczas: „Cieszę się, że po wysiłkach dwóch prezydentów i siedmiu premierów mnie przypadł zaszczyt złożenia podpisu pod tym dokumentem”. Dla byłego opozycjonisty musiało to być duże przeżycie.
Zaprosiłem wówczas do Kancelarii siedmiu moich poprzedników na stanowisku premiera, aby pokazać Polakom, że był to nasz wspólny wysiłek, ponadpolitycznymi podziałami, że wszyscy możemy sobie przypisać tę zasługę, a zwłaszcza że jest to zwycięstwo wszystkich bez wyjątku Polaków – niezależnie od przekonań politycznych. Żaden z byłych szefów rządu nie odrzucił tego zaproszenia, przybyli wszyscy – mimo dzielących nas na co dzień różnic politycznych.
Aż nadszedł 12 marca 1999 roku. Tego dnia liczba członków NATO wzrosła do 19...
… i w auli Prezydenckiej Biblioteki H. Trumana w Independence ministrowie spraw zagranicznych Polski, Czech i Węgier – z naszej strony Bronisław Geremek – przekazali sekretarz stanu USA Madeleine Albright instrumenty ratyfikacyjne. Nasze oficjalne wejście do NATO odbyło się 16 marca w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli, gdzie miało miejsce uroczyste podniesienie polskiej flagi narodowej i wojskowa defilada. Nasza delegacja wzięła także udział w posiedzeniu Rady Północnoatlantyckiej (na szczeblu ambasadorów) – po raz pierwszy w charakterze pełnoprawnego członka tego kierowniczego gremium NATO. Warto wspomnieć, że gdybyśmy wówczas nie weszli do NATO, tylko tak jak planowano w kwietniu, nie byłoby to prawdopodobnie możliwe przez kolejne 2–3 lata.
Dlaczego?
24 marca 1999 roku, kilkanaście dni po naszej akcesji, Sojusz zaangażował się w wojnę na zachodnich Bałkanach. Nikt wówczas by nie myślał o przyjmowaniu nowych członków. Mówił mi o tym prezydent Bill Clinton, a także Zbigniew Brzeziński, Jan Nowak-Jeziorański, którzy wspierali nas na tej drodze.
Jakie emocje towarzyszyły tamtym wydarzeniom?
Ogromne. Największe, jakie przeżywałem w czasie czterech lat jako premier polskiego rządu. Oto spełniały się nasze marzenia od trzech wieków – abyśmy czuli się bezpieczni. Orkiestra zagrała trzy hymny, przy ich dźwiękach na maszt wjechały trzy flagi, było wiele kamer telewizyjnych z całej Europy. Miałem ściśnięte gardło, z trudem mogłem śpiewać „Mazurka Dąbrowskiego”, widziałem że moi koledzy premierzy równie silnie przeżywali to wydarzenie. Pamiętam też wzruszenie na twarzach żołnierzy polskich, którzy brali udział w tej uroczystości. Byliśmy pierwszymi krajami zza żelaznej kurtyny, które wchodziły do NATO. Zyskaliśmy poczucie bezpieczeństwa i zapoczątkowaliśmy długi proces zakończenia podziału Europy na wschód i zachód. Jak mówił papież Jan Paweł II, zaczęliśmy w Europie oddychać obydwoma płucami. Dziś widzimy, jakie to ważne, gdy patrzymy co dzieje się na Ukrainie, za naszą wschodnią granicą.
autor zdjęć: UE
komentarze