Wielozadaniowe fregaty powinny stać się głównymi okrętami sił morskich, a marynarka wojenna musi zmienić model funkcjonowania. Powinna koncentrować się nie tyle na obronie wybrzeża, ile na zabezpieczaniu polskich interesów także poza Bałtykiem. To wnioski ze Strategicznej Koncepcji Bezpieczeństwa Morskiego RP, zaprezentowanej przez Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.

Prawie 100-stronicowy dokument, dzisiaj zaprezentowany w Gdyni, to wynik prac specjalistów z Biura Bezpieczeństwa Narodowego, wojskowych uczelni, przede wszystkim Akademii Marynarki Wojennej, oraz Rady Budowy Okrętów, która zrzesza między innymi emerytowanych oficerów MW. Koncepcja powstawała półtora roku i – jak zapewniają autorzy – wypełnia istotną lukę w najnowszej historii Polski. – Przez 27 lat nie dopracowaliśmy się dokumentu strategicznego, który mówiłby o szeroko rozumianym bezpieczeństwie morskim. Nawet w strategii bezpieczeństwa narodowego z 2015 roku o morzu i marynarce wojennej właściwie nie ma ani słowa – podkreśla w rozmowie z PAP Dariusz Gwizdała, wiceszef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. Skutek: doszło do wieloletnich zaniedbań w siłach morskich, które dziś znajdują się w niezwykle trudnym położeniu i wymagają pilnej naprawy.

– Przede wszystkim jednak należy zmienić sposób myślenia o polskiej marynarce i celach, jakie powinna realizować. Musi ona ostatecznie zerwać z modelem wyniesionym z Układu Warszawskiego i stać się marynarką demokratycznego państwa – twierdzi kmdr por. rez. Maciej Janiak, przewodniczący Rady Budowy Okrętów. Cóż to oznacza? – Nie możemy skupiać się wyłącznie na przygotowaniach do odparcia ewentualnej agresji. Powinniśmy działać tak, by do niej nie dopuścić, i to nie tylko na Bałtyku. W dzisiejszym świecie nie ma bezpieczeństwa polskiego, włoskiego, niemieckiego czy francuskiego. Jest za to bezpieczeństwo globalne – wyjaśnia kmdr por. rez. Janiak. Ale po kolei.

Elastyczni i gotowi

Autorzy strategii sporo miejsca poświęcają mechanizmom współczesnej gospodarki. I dochodzą do wniosku, że żegluga ma dla niej kluczowe znaczenie. Morskimi liniami komunikacyjnymi przewożonych jest aż 90 procent towarów. Mało tego: w ciągu 15–30 lat wielkość ta najpewniej ulegnie podwojeniu, a przecież morza i oceany to również platformy wiertnicze, rybołówstwo, transport pasażerów, turystyka. Każde, nawet najdrobniejsze zakłócenie w żegludze może mieć katastrofalne skutki dla gospodarki. I to nie w wymiarze krajowym, lecz globalnym. Mamy tutaj bowiem do czynienia z systemem naczyń połączonych.

Polska stanowi element tej układanki. Tylko w 2015 roku między krajowymi portami przetransportowanych zostało 1,3 miliona ton wszelkiego rodzaju towarów, między portami polskimi i zagranicznymi zaś – 68,5 miliona ton. W tym samym roku w polskich portach zakończyło podróż 2,5 miliona pasażerów, co oznacza wzrost o blisko dziewięć procent w porównaniu z rokiem poprzednim. Z kolei w 2016 roku w Świnoujściu został otwarty gazoport, który docelowo będzie miał możliwość przyjmowania 5 miliardów metrów sześciennych gazu, co stanowi 1/3 rocznego zapotrzebowania Polski. Autorzy dokumentu nie pozostawiają wątpliwości: planując modernizację marynarki wojennej, należy pamiętać zarówno o tych liczbach, jak i zależnościach.

Jakie więc powinny być odnowione siły morskie? Przede wszystkim, jak wynika ze strategii, warto oprzeć je na dużych, wielozadaniowych okrętach. Kluczowe znaczenie autorzy przypisują fregatom zdolnym do zwalczania zagrożeń, które przychodzą z powietrza, wody i spod jej powierzchni. Bezwzględnie potrzebne są też okręty podwodne, niekoniecznie jednak wyposażone w pociski manewrujące (a tak zakładał resort obrony). – Dzisiaj konwencjonalnych okrętów z takim uzbrojeniem na świecie nie ma – przekonuje Dariusz Gwizdała. Takie myślenie wynika z kilku czynników.

Po pierwsze, Bałtyk, który stanowi podstawowy rejon działania polskiej marynarki, to morze wymagające. Często bywa wzburzony, podczas sztormów wysokość fal dochodzi do dziesięciu metrów, w dodatku są one strome, odległości między nimi zaś niewielkie. Małym okrętom trudniej tutaj manewrować. Duże jednostki mogą się też okazać pomocne w razie ewentualnego konfliktu z Rosją. Mogą, przy pomocy sojuszników, zablokować jej siły w portach i następnie odpierać ataki z powietrza.

Niezwykle ważny jest też czynnik drugi. Oto bowiem, jak przekonują autorzy raportu, Polska nie może ograniczać swoich działań do Bałtyku, ponieważ interesy ma także tysiące kilometrów od macierzystych portów. Dowód? Gazowiec, który płynie z transportem do Świnoujścia swoją trasę rozpoczyna w Katarze, po czym przekracza kilka ważnych węzłów komunikacyjnych: cieśninę Ormuz, Bab al-Mandab, Kanał Sueski czy Cieśniny Duńskie. Wszędzie tam należy zapewnić mu bezpieczeństwo. A Polska nie może tylko liczyć na sojuszników. Sama musi wysłać tam okręty, które będą działały z nimi burta w burtę. – To właśnie jest nowoczesny model myślenia o marynarce wojennej. Musi ona być gotowa działać w różnych rejonach świata i odpierać wielorakie zagrożenia, choćby ataki terrorystyczne – podkreśla kmdr por. rez. Janiak.

Nie tylko konsument

W strategii zawartych zostało również szereg innych wskazań. Rekonstrukcja polskiej marynarki powinna się oprzeć na krajowym przemyśle, warto też wzmocnić morskie oddziały straży granicznej, zwiększyć stopień skomunikowania portów z pozostałą częścią kraju oraz odzyskać pełnię praw żeglugowych w Cieśninie Piławskiej. A jeśli Rosja storpeduje te zabiegi – rozważyć przekop przez Mierzeję Wiślaną.

Wizja zawarta w zaprezentowanym dziś dokumencie w niektórych punktach różni się od aktualnego programu modernizacji marynarki wojennej. Dotyczy to przede wszystkim okrętów, które mają być wprowadzone do służby w najbliższych latach. W programie modernizacji mowa o jednostkach mniejszych, przeznaczonych głównie do obrony wybrzeża. – Nie chcę być kategoryczny, ale na pewno ten program jest do przemyślenia. Przede wszystkim swoje potrzeby muszą zdefiniować MON i marynarze – przekonuje Gwizdała. Sama strategia nie jest jednak dokumentem wiążącym. Jak przekonują autorzy, stanowi zaledwie wstęp do dyskusji. – Dobrze jednak, że taki dokument powstał, dobrze też, że podpisał go prezydent Andrzej Duda i szef BBN Paweł Soloch. Musimy przez cały czas przypominać, że Polska jest państwem morskim i że choć nigdy nie zajmie pozycji potęgi, nie może pozostać jedynie konsumentem światowego bezpieczeństwa – podkreśla kmdr por. rez. Janiak i dodaje: Mam nadzieję, że założenia zawarte w strategii jednak uda się w końcu zrealizować.