Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej to wyjątkowe święto. Oddajemy dzisiaj hołd symbolowi naszego państwa. Na maszty w całym kraju podniesione zostały flagi państwowe, biało-czerwone barwy widać na wielu domach, samochodach czy też ubraniach Polaków. Warto jednak wiedzieć, w jaki sposób postępować z symbolami narodowymi, by czynić to godnie i z należytym szacunkiem.

Kolory biały i czerwony towarzyszą Polsce i Polakom od wieków. U zarania państwa polskiego barwą narodową Rzeczypospolitej był karmazyn. Ze względu na skomplikowany i kosztowny proces produkcji barwnika, był on uznawany za kolor szlachetny, uosobienie potęgi, majestatu i bogactwa. Z czasem dołączyła do niego biel i do dziś biało-czerwony duet jest symbolem Polski.

Wbrew dość powszechnemu przekonaniu prawo do wywieszania flagi państwowej nie jest zarezerwowane dla władz, instytucji publicznych, wojska i służb mundurowych. Co więcej, nic nie stoi na przeszkodzie, by w ten sposób uświetniać wydarzenia i okazje o charakterze prywatnym, a nie tylko wielkie święta państwowe. Ważne, by czynić to godnie i nie naruszać przepisów.

Biało-czerwona pod prawną ochroną

Pierwszą ustawę regulującą kwestie barw narodowych przyjął 7 lutego 1831 roku Sejm Królestwa Polskiego. Reprezentanci narodu uznali wówczas, że oficjalnymi barwami kraju będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, czyli biały i czerwony.

Obecnie te kwestie reguluje Konstytucja RP. W jej 28. artykule czytamy, że barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony. Dowiadujemy się z niego także, że podobnie jak godło i hymn państwowy, barwy narodowe są objęte ochroną prawną. Szczegółowe regulacje dotyczące barw narodowych i zasad prezentacji flagi państwowej zawiera ustawa o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Warto pamiętać, że obok przepisów prawnych istnieje również tzw. protokół flagowy. Spisała go Najwyższa Izba Kontroli i opublikowała w raporcie „Informacja o wynikach kontroli używania symboli państwowych przez organy administracji publicznej” z 2005 roku. Choć dokument ten dotyczy urzędów i instytucji, zawarte w nim zasady powinny być stosowane przez wszystkich, którzy na co dzień i od święta chcą prezentować barwy narodowe i flagi państwowe.

Nie każda biało-czerwona jest flagą państwową

Z flagą państwową należy postępować z szacunkiem i prezentować ją tylko w godnym miejscu – ta prosta i dość intuicyjna zasada sprawdzi się zawsze i wszędzie. Czym jednak jest flaga państwowa? Zgodnie z zapisami ustawy, za taką może być uznany tylko prostokątny płat tkaniny (w proporcji 5:8), składający się z dwóch równej wysokości pasów w kolorze białym (na górze flagi) i czerwonym (na dole). Jeżeli jest ona prezentowana w pionie, biały pas musi być po lewej stronie. Na takiej fladze nie mogą znajdować się napisy, rysunki, ani żadne inne elementy.

Czy zatem np. kibice i pielgrzymi łamią prawo, umieszczając na swoich flagach choćby nazwy miejscowości, z których pochodzą? Nie, jeżeli ich flagi nie mają proporcji 5:8. Nie są to wtedy flagi państwowe, a flagi w barwach narodowych. Wówczas dopuszczalne jest umieszczanie na nich napisów i innych elementów, o ile takie „ozdoby” nie godzą w powagę flagi.

Jedynym wzorem flagi państwowej, co do którego istnieją obostrzenia a propos jego wykorzystania, jest flaga z wizerunkiem godła państwowego umieszczonego na środku białego pasa. Taka flaga zarezerwowana jest dla placówek dyplomatycznych, lotnisk, samolotów cywilnych podczas lotów za granicą, kapitanatów portów oraz statków morskich. Może być także wykorzystywana przez wojsko polskie, ale tylko w działaniach poza granicami kraju.

Przy podnoszeniu flagi państwowej na maszt należy zwrócić się twarzą w kierunku flagi i przyjąć wyprostowaną postawę. Mężczyźni (poza żołnierzami i funkcjonariuszami służb mundurowych) powinni zdjąć nakrycie głowy. W przypadku prezentacji flagi na maszcie, musi być ona podniesiona aż do jego szczytu. Tylko w przypadku żałoby dopuszczalna jest prezentacja w połowie jego wysokości. Ale nawet wówczas należy flagę podnieść na szczyt masztu, a następnie opuścić.

Flaga państwowa nie jest ozdobą czy obrusem, nie może też służyć do przykrywania czegokolwiek, np. pomników w trakcie ceremonii ich odsłonięcia. Można się wówczas posłużyć szarfą w barwach narodowych. Jedynym odstępstwem od tej zasady są ceremonie pogrzebowe. Wówczas dopuszczalne jest okrycie trumny w taki sposób, by biały pas flagi był nad sercem zmarłego. Aczkolwiek na fladze nie można kłaść żadnych przedmiotów. W trakcie ceremonii pogrzebowej może na niej spoczywać jedynie czapka mundurowa zmarłego oraz wstęgi orderowe Orderu Wojennego Virtuti Militari lub Orderu Krzyża Wojskowego. Przed złożeniem trumny do grobu flaga powinna zostać odpowiednio złożona i przekazana rodzinie zmarłego.

Najlepszym miejscem na eksponowanie flagi w gospodarstwach domowych jest okno, balkon, wejście do domu lub maszt przed domem. Pamiętajmy tylko, by flaga była czysta, nieporwana i wyprasowana. Nie może ona też dotykać podłoża, być owinięta wokół drzewca, ani być prezentowana w niegodnym otoczeniu. Niedopuszczalne jest umieszczanie flagi obok flag reklamowych. W przypadku budynków prywatnych flagi państwowe nie mogą być prezentowane na masztach umieszczonych na ich dachach. Oznacza to bowiem, że wewnątrz sprawowane są funkcje państwowe.

Co zrobić ze zniszczoną lub wypłowiałą flagą, która nie nadaje się już do godnego prezentowania? Najprostszym sposobem jest rozdzielenie od siebie kolorowych pasów tkaniny. Można także spalić taką flagę, byleby tylko nie robić tego publicznie. Może to zostać bowiem potraktowane jako znieważenie symboli narodowych, który to czyn podlega karze.

Pamiętajmy, że szacunek należy się także wszystkim innych przedmiotom w barwach narodowych. Popularne na imprezach papierowe biało-czerwone proporczyki czy czapeczki nie mogą być bezrefleksyjnie wyrzucane po ich zakończeniu. Powinniśmy najpierw rozdzielić od siebie barwy biało-czerwone, tak by do kosza trafiły jednokolorowe elementy, a nie przedmiot w barwach narodowych.

Z okazji Dnia Flagi RP Ministerstwo Obrony Narodowej przygotowało broszurę o barwach narodowych, godle i hymnie państwowym. Zawiera ona zbiór podstawowych zasad postępowania z naszymi symbolami narodowymi. Zapraszamy do zapoznania się z treścią broszury „Szanuj, Kochaj, Chroń”.