Szanowny Czytelniku,
od ponad pół roku trwają intensywne przygotowania armii ukraińskiej do przejścia do działań ofensywnych. Jednym z głównych instrumentów stworzonych do wieloformatowego wsparcia Kijowa jest Security Assistance Group Ukraine (SAG-U), który miał zbudować potencjał ofensywny sił ukraińskich. Stworzono unikalne rozwiązania szkoleniowe i logistyczne, aby – na poczet planowanych operacji – przeprowadzić proces szkolenia do poziomu modułów batalionów oraz sztabów brygad. W tym procesie kluczową rolę odegrała Polska. Na czele SAG-U stanął w grudniu 2022 roku gen. por. Antonio A. Aguto Jr, a jednym z dwóch jego zastępców został gen. dyw. Jarosław Gromadziński. Jahara Matisek, Will Reno i Sam Rosenberg, analitycy z Royal United Services Institute, zwracali uwagę, iż przy budowie potencjału ofensywnego ukraińskiej armii starano się uniknąć błędów, jakie popełniono podczas przygotowywania afgańskich sił zbrojnych. Dlatego w czasie zgrywania struktur batalionowych, które odbywało się w państwach zachodnich, główne role odgrywali instruktorzy ukraińscy¹.

W tle intensywnych przygotowań Kijowa do kontrofensywy postępuje militaryzacja Białorusi. We wrześniu Moskwa i Mińsk mają przeprowadzić wspólne manewry wojskowe „Tarcza Unii 2023” w celu usprawnienia współdziałania obu armii pod rosyjskim dowództwem. A przygotowania do ćwiczeń operacyjnych na ziemi białoruskiej już się rozpoczęły. 31 stycznia Połączone Dowództwo Regionalnego Zgrupowania Sił Rosyjskich i Białoruskich przyspieszyło szkolenie sztabowe, co jest postrzegane przez analityków jako ewentualne zgrywanie operacyjne pod kątem ataku na Ukrainę. Chociaż białoruskie jednostki dotychczas nie brały udziału w rosyjsko-ukraińskiej wojnie, to jednak formalnoprawnie i faktycznie od początku agresji, od 24 lutego 2022 roku, Mińsk jest stroną tego konfliktu. Nie tylko umożliwił wykorzystanie swego terytorium do rosyjskiego ataku na Ukrainę, lecz także udostępnił kluczowe elementy własnej infrastruktury do wsparcia agresora. Oprócz baz, lotnisk, systemów komunikacyjnych Rosja wykorzystywała na pełną skalę białoruskie szpitale i służbę medyczną. Sam Aleksandr Łukaszenka przyznał w wypowiedzi z 4 października 2022 roku dla reżimowej agencji Belta, że Białoruś uczestniczy w wojnie. Stwierdził: „Jeśli chodzi o nasz udział w specjalnej operacji wojskowej na Ukrainie, to bierzemy tam udział. Nie ukrywamy tego. Ale nikogo nie zabijamy. Nigdzie nie wysyłamy naszych wojsk”². A podczas orędzia z 31 marca 2023 roku powiedział: „Nie stresujcie się, że Rosja coś tu okupowała. Wszystkie te rosyjskie jednostki są szkolone przez 500 białoruskich oficerów. Trwają testy bojowe i szkolenie. W razie potrzeby zapewniamy broń i sprzęt. Pod naszą kontrolą. Rosja ma coś innego do załatwienia. Dlatego nie trzeba straszyć ludzi, mówiąc, że Putin zdobył Białoruś. My, ja, kontroluję te wojska, które znajdują się na terytorium Białorusi. Sprowadziłem ich tutaj, aby trenowali, wyposażali i uczyli, jak współpracować, jeśli, nie daj Boże, będą musieli to zrobić”³. W rzeczywistości Mińsk pełnoskalowo wspiera rosyjską agresję, co potwierdzają działania gen. Wiktara Chrenina, szefa resortu obrony Białorusi.

Świadome budowanie atmosfery niepewności co do ewentualnego użycia przez Łukaszenkę armii do uderzenia na Kijów powoduje, iż wiąże on w ten sposób znaczące siły ukraińskie na granicy, osłabiając tym samym ich wysiłek obronny na froncie północno-wschodnim. Buduje też stałe zagrożenie prowokacjami na granicy z Polską, Litwą i Łotwą, angażując część potencjału NATO na przeciwdziałanie tym operacjom. Alex Horobets z Jamestwon Foundation w analizie z 10 kwietnia 2023 roku stwierdził: „W rzeczywistości, biorąc pod uwagę obecne okoliczności, różne komponenty rosyjskich sił zbrojnych czują się na Białorusi jak w domu. Rodzi się zatem pytanie, czy wojska te wycofałyby się nawet w przypadku, gdyby poprosił ich o to Łukaszenka”⁴. Horobets zwraca uwagę na spójność tych działań z ujawnioną przez portal Yahoo News i inne media rzekomą strategią opracowaną przez Aleksieja Fiłatowa⁵, który w administracji prezydenta Putina odpowiada za kontakty z okupowanymi przez Rosję ziemiami (oryginalność tego dokumentu nie została potwierdzona). Jak podkreśla Horobets, „[…] zgodnie z niedawno ujawnionymi dokumentami Kreml rzekomo dąży do zapewnienia kontroli zarówno nad Ukrainą, jak i Białorusią. O ile dla Ukrainy wybrano scenariusz tzw. specjalnej operacji wojskowej, o tyle dla Białorusi zaplanowano miękkie przejęcie w oparciu o rosnącą zależność gospodarczą i wojskową, […] ponieważ Putin jest coraz bardziej osaczony z powodu niepowodzeń na Ukrainie, plan nakreślony dla Białorusi może rzeczywiście być realizowany, ponieważ Moskwa konsekwentnie stara się ograniczać pole manewru Łukaszenki”⁶. Wszystko to ukazuje, z jak bardzo dynamiczną sytuacją geopolityczną, także z puntu widzenia bezpieczeństwa Polski, mamy do czynienia na całej wschodniej flance NATO.

Aby ograniczyć zdolności militarne Federacji Rosyjskiej, jednym z instrumentów oddziaływania na Moskwę od początku agresji na Ukrainę są kolejne transze sankcji wymierzonych w gospodarkę Rosji, a także w osoby odpowiedzialne za wojnę. Rosja, wsparta ukrytymi działaniami Iranu i Chin, stosuje różnego rodzaju procedury ich obchodzenia. Wydawało się, że użyje w tym celu też kryptowalut. Dlatego numer 4/2022 (711) „Kwartalnika Bellona” otwiera artykuł „The World’s First Crypto War? The Role of Cryptoassets in Modern Warfare: Analysis of the 2022 Russian Invasion on Ukraine”autorstwa dr. Macieja Gutowskiego, analityka z Akademii Sztuki Wojennej. Autor podkreśla, iż rosyjskiej agresji towarzyszył duży wzrost zainteresowania kryptowalutami zarówno w Moskwie, jak i w Kijowie. Tuż przed rozpoczęciem wojny Rosja zalegalizowała u siebie kryptowaluty, co mogło wskazywać, iż będzie to jedna z głównych metod obchodzenia sankcji, transferowania tą drogą kapitału. Już 3 marca 2022 roku popularna amerykańska stacja radiowa NPR poinformowała, że rosyjska inwazja na Ukrainę jest jednocześnie pierwszą na świecie wojną kryptograficzną oraz że kryptowaluty są wykorzystywane jako narzędzie nowoczesnej wojny. Autor podkreśla, że tak jednak się nie stało. Na podstawie analizy wskaźników ilościowych na rynku kryptowalutowym dochodzi do wniosku, że nie doszło tą drogą do znaczących transferów kapitałowych. Jego zdaniem wynika to z faktu, iż rynek ten nadal jest zbyt mały, aby państwo rosyjskie i oligarchowie mogli go potraktować jako realną alternatywę dla tradycyjnego elektronicznego systemu transakcyjnego. Natomiast w przypadku Kijowa płatności kryptowalutowe z powodzeniem były wykorzystywane jako dodatkowy kanał finansowania przez społeczność międzynarodową wsparcia dla Ukrainy.

Inny wymiar wojny na Ukrainie analizuje dr Mateusz Kamionka z Sumskiego Uniwersytetu Państwowego w artykule „Naddniestrze wobec konfliktu rosyjsko-ukraińskiego w 2022 roku”. Autor omawia złożoną sytuację militarną i polityczną w Naddniestrzu w okresie od 24 lutego do 1 czerwca 2022 roku. Jak pisze, o przyszłości Naddniestrza zadecyduje wynik wojny. „W razie zwycięstwa w tej wojnie Rosji i stworzenia Noworosji Moskwa będzie chciała do tego nowego tworu politycznego albo anektować całe terytorium Mołdawii, albo samo Naddniestrze pod sztandarem »łączenia ziem ruskich« i »ochrony rosyjskojęzycznych«. Nie uczyniła tego wcześniej, ponieważ dotychczas nie miała granic lądowych z Naddniestrzem”. Gdyby jednak doszło do silnego osłabienia Rosji, to dla Mołdawii – zdaniem badacza – nie będzie dobrym rozwiązaniem pod kątem politycznym i ekonomicznym „…natychmiastowy »powrót« separatystycznego regionu […]. Dodanie prawie pół miliona aktywnych wyborców o poglądach w większości antyzachodnich może nie tylko spowodować upadek rządu w Kiszyniowie, lecz także na lata przekreślić prozachodnie aspiracje Mołdawii”. Pisze: „Najbardziej prawdopodobnym rozwiązaniem wydaje się powolna demilitaryzacja Naddniestrza oraz polepszenie stopy życiowej mieszkańców tej separatystycznej republiki w granicach Mołdawii. Ale do tego będzie konieczna znaczna pomoc finansowa Unii Europejskiej (po uruchomieniu środków dla krajów kandydatów), by mieszkańcom regionu zapewnić dobrobyt i pozwolić im zapomnieć o historycznych waśniach”.

Wojciech Jerzy Kittel w artykule „Koncepcja pętli decyzyjnej Johna Boyda – »OODA Loop«” przedstawia po raz pierwszy w polskiej literaturze przedmiotu koncepcję pętli decyzyjnej obserwacja–orientacja–decyzja–działanie autorstwa pilota amerykańskich sił powietrznych Johna Richarda Boyda. Autor zwraca uwagę na szczególny wpływ tego żołnierza na współczesną strategię wojskową USA. Przytacza opinię gen. Charlesa Krulaka, byłego dowódcy Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych, którą ten wypowiedział po wygranej wojnie irackiej: „Armia iracka załamała się moralnie i intelektualnie pod naporem sił amerykańskich i koalicyjnych. John Boyd był architektem tego zwycięstwa z taką pewnością, jak gdyby dowodził skrzydłem myśliwca lub dywizją manewrową na pustyni. Jego myślenie, jego teorie, jego wpływ, który był większy niż życie, były z nami podczas „Pustynnej burzy”. Musiał być dumny z tego, co przyniosły jego wysiłki⁷. Rosyjsko-ukraińska wojna i intensywna modernizacja polskiej armii mogą skłaniać do sięgnięcia do koncepcja pętli decyzyjnej Johna Boyda.

Numer zamyka artykuł dr Joanny Puchalskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego „»Yumi« – łuk w historii i kulturze Wysp Japońskich”. Wizyta w marcu 2023 roku premiera Japonii Fumio Kishidy w Kijowie i Warszawie w czasie, gdy prezydent Chin przybył do Moskwy, pokazuje, że Tokio poważnie traktuje chińskie i rosyjskie zagrożenie. Japonia zacieśnia więc współpracę z NATO, a także z państwami Trójmorza. W artykule wskazano, jak istotną rolę w rozwijającej się kulturze strategicznej Japonii odgrywał łuk japoński, w jaki sposób jest on współcześnie wykorzystywany do rozwijania sztuk walki oraz jak ważną rolę nadal odgrywa w kulturze militarnej tego państwa.

Szanowny Czytelniku, w tym trudnym okresie dla europejskiego i globalnego bezpieczeństwa, gdy dynamika procesów geopolitycznych obejmuje niemal wszystkie główne państwa świata, z szacunkiem i pokorą oddajemy w Twoje ręce 711 numer „Kwartalnika Bellona”.

Przypisy:

1 J. Matisek, W. Reno, S. Rosenberg, US-led Security Assistance to Ukraine is Working, Royal United Service Institute [online], 8.02.2023, https://rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/us-led-security-assistance- ukraine-working [dostęp: 10.03.2023].

2 Lukashenko Confirms Belarus’ Participation in Russia’s Military Operation in Ukraine with Provisos, Belta [online],
4.10.2022, https://eng.belta.by/president/view/lukashenko-confirms-belarus-participation-in-russias-military-operation-in-ukraine-with-provisos-153559-2022 [dostęp: 12.03.2023].

3 Lukashenko: Belarus President is in Control of Russian Troops in Belarus, Belta [online], 31.03.2023, https://eng.belta.by/president/view/lukashenko-belarus-president-is-in-control-of-russian-troops-in-belarus-157786-2023 [dostęp:
1.04.2023].

4 A. Horobets, The Role of the Union State of Russia and Belarus in the Russo-Ukrainian War, The Jamestown Foundation
[online], 10.04.2023, “Eurasia Daily Monitor” vol. 20, Issue 58, https://jamestown.org/program/the-role-of-the-unionstate-of-russia-and-belarus-in-the-russo-ukrainian-war [dostęp: 11.04.2023].

5 Szersza analiza tego dokumentu: S. Ivashkevich, Leaked: Kremlin Set to Subjugate Belarus, Belarusian Investigating
Center [online], 21.02.2023, https://investigatebel.org/en/investigations/leaked-kremlin-set-to-subjugate-belarus
[dostęp: 12.04.2023].

6 A. Horobets, The Role of the Union State…, op.cit.

7 F.P.B. Osinga Science, Strategy and War The Strategic Theory of John Boyd, Eburon Academic Publishers, Delft 2005,
s. 1.