To będzie wyjątkowa noc! Z soboty na niedzielę swoje bramy dla zwiedzających otworzą muzea i instytucje kultury z całego kraju. Oprócz wystaw stałych na zwiedzających będą czekały pokazy sprzętu wojskowego, gry terenowe i koncerty. Większość atrakcji zostanie udostępniona bezpłatnie. Podpowiadamy, gdzie i kiedy pojechać, aby jak najlepiej wykorzystać ten czas.

Białystok

W sobotę podczas Nocy Muzeów będzie można zwiedzić Muzeum Wojska w Białymstoku. O godzinie 16.30 rozpoczną się warsztaty dla najmłodszych „Policjant – mąż, ojciec, sportowiec”. Ich uczestnicy dowiedzą się, jak przebiegała służba policjanta w okresie międzywojennym, jak wyglądał mundurowy patrol i jakie dyscypliny sportu uprawiali policjanci. Będzie można także zobaczyć mundury i czapki formacji. Ta część wydarzenia będzie nawiązaniem do ekspozycji czasowej białostockiej placówki „Policjanci międzywojennego Białegostoku 1919-1939”.

Na uczestników spotkania czekają też specjalne pokazy gotowania na żywo, tzw. „live cooking”. Szefowie kuchni Neobistro Kwestia Czasu będą gotować według przepisów wydanej w listopadzie 1918 roku książki pt. „Kuchnia garnizonowa oraz wskazówki dotyczące racjonalnego odżywiania wojska”. Przygotowane dania mają wystarczyć do poczęstunku całej kompanii, czyli około 110 osób. W programie przygotowanym przez białostocką placówkę nie zabraknie prezentacji ciężkiego sprzętu wojskowego, w tym pojazdów ze zbiorów muzeum oraz sprzętu 18 Białostockiego Pułku Rozpoznawczego i Policji Podlaskiej.

fot. Muzeum Wojska w Białymstoku

Noc Muzeów będzie też okazją do obejrzenia ekspozycji stałych poświęconych historii Polski XX wieku. Organizatorzy zapraszają do obejrzenia wystaw: „Przeciw dwóm wrogom. Militarne dzieje Podlasia i jego mieszkańców w latach 1939-1956”, „Między dwiema wojnami 1914-1939” oraz „Wojsko Polskie 1956-2010”. Sobotniemu wydarzeniu będzie towarzyszył kiermasz wydawnictw i gadżetów muzealnych.

Bydgoszcz

Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy również zaprasza wszystkich do odwiedzin. Każdy, kto w sobotę pojawi się w muzeum, będzie miał okazję do obejrzenia ekspozycji „Wojska Lądowe. Od Cedyni do Karbali” oraz wystawy „O niepodległość, całość i wolność Ojczyzny naszej! Prosimy Cię, Panie...”. Będzie także można wejść do czołgu T-72, haubicy samobieżnej Goździk czy przymierzyć się do karabinka AK. Oprócz tego Stowarzyszenie Hobbystów „Magma” zaprezentuje wystawę modelarską, a „Retro Traktor” – zabytkowe ciągniki rolnicze. Muzeum przygotowało też konkurs historyczny z atrakcyjnymi nagrodami.

fot. Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy

Dęblin

Tematem przewodnim Nocy Muzeów w Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie będzie film. W sobotę o godzinie 19 w placówce odbędzie się wernisaż wystawy „Mundur w filmie”, podczas którego będzie można obejrzeć rekwizyty z produkcji filmowych. Wśród nich znajdzie się aż 30 mundurów, które dotychczas można było zobaczyć tylko na ekranie, m.in. mundur pułkownika Ludowego Wojska Polskiego, w którym Marcin Dorociński grał w filmie o płk. Ryszardzie Kuklińskim „Jack Strong”, mundur pustynny Bartłomieja Topy z filmu „Karbala” czy mundur wzór 1937 Andrzeja Chyry z obrazu „Katyń”. Oprócz tego na wystawie znajdą się także kostiumy z produkcji zagranicznych, m.in. mundur Jeana Reno z filmu „Przyrzeczenie”, Gary’ego Oldmana z filmu „System” czy Brada Pitta z „Machiny wojennej”. Wizyta w muzeum będzie też okazją do zapoznania się z tajnikami pracy na planie filmowym. Dzięki specjalnie przygotowanej scenografii, chętni będą mogli też spróbować swoich sił na planie filmowym.

fot. Muzuem Sił Powietrznych w Deblinie

Muzeum przygotowało też atrakcje dla melomanów. O godzinie 20 rozpocznie się koncert Reprezentacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego. 50 artystów wykona największe filmowe hity, takie jak „1941”, „Zapomniana melodia” „Ada! To nie wypada”, „New York, New York”, „Lata dwudzieste…, lata trzydzieste…”, „Piraci z Karaibów”. Natomiast o godz. 22 wystąpi zespół „Dywizjon”.

Gdańsk

W Gdańsku będzie można odwiedzić Muzeum II Wojny Światowej. Zwiedzający będą mogli zapoznać się z sylwetkami walczących Polek, wysłuchać prelekcji o przedwojennej modzie, a także zobaczyć jej pokaz. Zostaną też wyświetlone filmy z serii „Ostatni dzień lata", chętni będą mogli zrobić sobie zdjęcia w fotobudce. Nie zabraknie także atrakcji da dzieci – jedną z nich będzie gra planszowa „Piast”. Wstęp dla zwiedzających za symboliczną złotówkę.

fot. Muzeum II Wojny Światowej Gdańsk

Natomiast Muzeum Poczty Polskiej zaprasza wszystkich zainteresowanych historią tego obiektu. Będzie to okazja do zapoznania się z sylwetką majora Aleksandra Jabłonowskiego, organizatora obrony placówki w 1939 roku. Podczas wydarzenia zostanie odsłonięta tablica upamiętniająca oficera.

Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 zaprasza do zwiedzenia budynku Elektrowni Wojskowej Składnicy Tranzytowej. 18 maja po raz pierwszy otworzy ją dla zwiedzających Morski Oddział Straży Granicznej w Gdańsku. – Mając na uwadze, że Noc Muzeów jest gratką dla kolekcjonerów wrażeń i niezwykłych przeżyć, chcemy uchylić rąbka tajemnicy, jaką skrywa w sobie ponad 90-letni budynek Elektrowni. Oczywiście nie zabraknie rekonstruktorów Wojska Polskiego II RP, oryginalnego sprzętu wojskowego i uzbrojenia, projekcji archiwalnego filmu i... niezapomnianych wrażeń – zapowiadają organizatorzy.

Gdynia

Możliwość zwiedzenia historycznego niszczyciela ORP „Błyskawica” za symboliczną złotówkę to jedna z głównych atrakcji, którą przygotowało Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Okręt wszedł do służby w 1937 roku. Podczas II wojny światowej brał udział w konwojach atlantyckich, osłaniał lądowanie aliantów w północnej Afryce i Normandii. Obecnie jest najstarszą w swojej klasie jednostką świata, a zarazem okrętem reprezentacyjnym marynarki wojennej. Stoi zacumowany nieopodal Skweru Kościuszki w centrum miasta. W nocy z 18 na 19 maja pokład „Błyskawicy” będzie dostępny dla zwiedzających od godziny 19 do 1 w nocy. W tym czasie warto też przyjść do głównej siedziby muzeum przy ulicy Zawiszy Czarnego. Tam wszyscy zainteresowani będą mogli obejrzeć uzbrojenie i wyposażenie dawnych okrętów (m.in. podwójną 40-milimetrową armatę Bofors z okrętu podwodnego ORP „Sęp”, unikatową niemiecką torpedę z przełomu XIX i XX wieku oraz fragment bandery z zatopionego we wrześniu 1939 stawiacza min ORP „Gryf”), a także wystawy opowiadające historię dawnych żaglowców i dziejów polskiej marynarki. Dopełnieniem imprezy będzie koncert Orkiestry Reprezentacyjnej Marynarki Wojennej, pokaz musztry, prezentacje sprzętu, m.in. saperów i nurków oraz nauka udzielania pierwszej pomocy.

fot. Marian Kluczyński

Giżycko

Największą atrakcją Nocy Muzeów będzie możliwość bezpłatnego zwiedzania Twierdzy Boyen. Po zbudowanej w XIX wieku fortyfikacji oprowadzą przewodnicy. Pierwsza grupa rozpocznie spotkanie o godz. 19, kolejne o każdej pełnej godzinie. Ostatnie wejście zaplanowano na godz. 23.

Oprócz tego o godz. 20.45 rozpocznie się widowisko „Płonę dla Ciebie”, podczas którego będzie można posłuchać m.in. zespołu Ósmy Dzień Tygodnia czy zobaczyć spektakl „Miłość – trzy dialogi” Zbigniewa Waszkielewicza w interpretacji aktorów Teatru IOTA i tancerzy z Kętrzyńskiego Teatru Czarno-Białej Strefy Tańca.

fot. Twierdza Boyen

Hel

Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu 18 maja czynne będzie od 17 do 23. Goście bezpłatnie zwiedzą dawne stanowiska artyleryjskie B-1 „Anton” i B-2 „Bruno”. Podczas II wojny światowej osadzone tam działa pozwalały kontrolować spory obszar Bałtyku. Dziś można się tam zapoznać z historią miejsca, które jeszcze przed wybuchem walk we wrześniu 1939 roku Polacy zamienili w potężny rejon umocniony. Stanowił on ostatni bastion obrony przed Niemcami. Skapitulował dopiero w początkach października. Po zajęciu półwyspu niemieckie dowództwo postanowiło rozbudować system baterii. Podczas Nocy Muzeów zwiedzający będą też mieli okazję obejrzeć niezwykłe widowisko militarne. – Zostanie ono zaprezentowane na stanowisku artyleryjskim B-3. Do wnętrz częściowo zaciemnionych pomieszczeń goście będą wprowadzani grupami po kilkanaście osób. Tam czeka ich spora dawka emocji – zapowiada Władysław Szarski, dyr. Muzeum Obrony Wybrzeża.

fot. Muzeum Obrony Wybrzeża

Katowice

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach po raz jedenasty przyłącza się do Nocy Muzeów. W tym roku IPN zaprasza na spotkanie z intrygującymi zagadkami z przeszłości pod hasłem „W archiwum na tropach tajemnic”. Pracownicy Instytutu opowiedzą o spektakularnych sprawach z pogranicza polityki i kroniki kryminalnej. – Pokażemy też 1001 sposobów na nielegalne opuszczenie PRL i będziemy rozpoznawać autorów listów anonimowych – zachęcają organizatorzy. Katowicki oddział IPN zaprasza w sobotę 18 maja w godz. 18-24. Wstęp wolny.
Ponadto w ramach Nocy Muzeów z IPN odbędzie się także I Rajd Śladami Pamięci Powstań Śląskich Katowice-Chorzów-Katowice. W programie przewidziano m.in. zwiedzanie kościołów oraz cmentarzy, gdzie zostali pochowani powstańcy. By wziąć udział w nocnym rajdzie, trzeba się wcześniej zapisać u organizatorów.

Śląskie Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach zaprasza na „Konspiracyjną Noc Muzeów”. W programie jest wycieczka po terenie kopalni KWK „Wujek”. Pracownicy centrum oprowadzą zainteresowanych po podziemnej drukarni oraz miejscach związanych z pacyfikacją kopalni, m.in. po łaźni łańcuszkowej, pokażą miejsca przy kotłowni, w których zginęli górnicy, przyszybowy punkt opatrunkowy, gdzie udzielano pomocy rannym górnikom, stację Ratownictwa Górniczego, gdzie złożono zastrzelonych górników. Liczba miejsc jest ograniczona, więc wymagana jest rezerwacja (tel. 32 601 21 08). Od godz. 17 wyświetlany będzie także film dokumentalny „Życiorysy z Bliznami” o pacyfikacji kopalni „Wujek”. Na zakończenie nocnego zwiedzania odbędzie się koncert.

fot. Śląskie Centrum Wolności i Solidarności w Katowicach

Kielce

Instytut Pamięci Narodowej w Kielcach zaprasza na nocne zwiedzanie magazynu IPN. Będzie też można obejrzeć zaaranżowany pokój biura paszportowego i celę więzienną oraz obwieszczenia i odezwy z okresu II wojny, a także „Signal Extra”, czyli dodatek do niemieckiej gazety „Signal” z 1944 roku prezentujący powstanie warszawskie z perspektywy III Rzeszy. Inne atrakcje to: pokaz filmów historycznych oraz możliwość wzięcia udziału w grach planszowych i puzzli edukacyjnych oraz czytanie dzieciom komiksu „Wojenna Odyseja Antka Srebrnego”.

Kołobrzeg

W Kołobrzegu od godz. 18 do północy będzie można bezpłatnie zwiedzać tamtejsze Muzeum Oręża Polskiego. Tego dnia w kamienicy kupieckiej przy ul. Emilii Gierczak zostanie otwarta wystawa umundurowania żołnierzy Układu Warszawskiego, zaś członkowie grup rekonstrukcyjnych uruchomią czołg T-34 i stworzą dioramę, która przeniesie zwiedzających w czasy, gdy II wojna światowa dobiegała końca i toczyły się ciężkie walki o Kołobrzeg.

W tych samych godzinach będzie czynny także Kołobrzeski Skansen Morski przy ul. Bałtyckiej. Będzie można obejrzeć m.in. wyciągnięte na brzeg okręty ORP „Fala” i ORP „Władysławowo”. Pierwszy to dawny patrolowiec, który od połowy lat sześćdziesiątych służył w marynarce wojennej, a potem straży granicznej. Drugi – kuter rakietowy zbudowany w ZSRR, zaś w połowie lat siedemdziesiątych włączony do służby w 3 Flotylli Okrętów w Gdyni.

fot. Kołobrzeski Skansen Morski

W Noc Muzeów włączy się też oddział kołobrzeskiej placówki – Muzeum Zimnej Wojny. Znajduje się ono w Podborsku nieopodal Białogardu, gdzie przed laty mieścił się magazyn sowieckiej broni nuklearnej. 17 maja odbędzie się tam impreza pod hasłem: „Kierunek Afganistan”. Goście zwiedzą dawny magazyn w towarzystwie przewodnika. W placówce odbędzie się też pokaz sowieckiego wyposażenia saperskiego z czasów afgańskiej wojny.

Koszalin

Ci, którzy Noc Muzeów zdecydują się spędzić w Muzeum Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie, będą mieli okazję zapoznać się ze sprzętem, jakiego podczas szkoleń używają żołnierze z Centrum Szkolenia Sił Powietrznych z Koszalina, zobaczyć jak wygląda samolot Jak-40 w wersji VIP, a także obejrzeć wystawy: „Historia broni przeciwlotniczej”, „Historia koszalińskich koszar” oraz „Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w służbie ojczyźnie”. Tego wieczoru na terenie muzeum zbiory zaprezentują także członkowie Stowarzyszenia Pojazdów Zabytkowych „Klasyczny Koszalin”. Dla gości placówki zagra także orkiestra wojskowa i Męska Grupa Śpiewacza „Karpaty”.

fot. Muzeum Obrony Przeciwlotniczej

Kraków

Noc Muzeów w stolicy Małopolski rusza z piątku na sobotę (17 na 18 maja). W ramach akcji będzie można w Krakowie bezpłatnie zwiedzać wszystkie muzea.

Muzeum Historyczne Miasta Krakowa zaprasza na wyjątkową noc pod hasłem „Natura”. Wśród atrakcji jest m.in. zwiedzanie wieży ratuszowej z przewodnikiem (ostatnie wejście o godz. 0.30; pierwszeństwo dla osób z rezerwacją dokonaną na stronie www.bilety.mhk.pl). Warto tam obejrzeć m.in. wystawę poświęconą stuletniej rocznicy zjednoczenia Wojska Polskiego. Placówka zaprasza również na poznanie Trasy Obronności: Celestat – Barbakan – mury obronne. W Celestacie będzie można obejrzeć pamiątki związane z królem Janem Sobieskim i przymierzyć historyczne stroje. Z kolei w Barbakanie warto zobaczyć pokazy rekonstruktorów ze Stowarzyszenia Podolskiego Regimentu Odprzodowego i Małopolskiej Chorągwi Husarskiej oraz szermierki historycznej. Organizatorzy zapraszają również do oglądania obrazu Igora Sikorskiego „Bitwa pod Wiedniem”. Natomiast z balkonu Bramy Floriańskiej o pełnych godzinach (od 19 do 1) będą oddawane salwy muszkietowe. Przy murach obronnych będą się także rozgrywać pojedynki na szable. Z kolei w Fabryce Schindlera warto zwiedzić wystawę stałą „Kraków – czas okupacji 1939-1945” i czasową „Pomyśl o pseudonimie dla siebie” (pierwszeństwo dla osób z rezerwacją dokonaną na stronie www.bilety.mhk.pl). W oddziale przy ul. Pomorskiej 2 można obejrzeć stałą wystawę „Krakowianie wobec terroru 1939-1945-1956” oraz zajrzeć do cel podręcznego aresztu Gestapo. Z kolei w Muzeum Nowej Huty oprócz zwiedzenia wystaw czasowych, m.in. „Atomowa groza”, będzie okazja do zobaczenia schronów atomowych.

fot. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa

Z okazji Nocy Muzeów sporo atrakcji przygotowało także Muzeum Armii Krajowej. Wówczas odbędą się m.in. spotkanie autorskie z Jackiem Komudą, autorem książki „Hubal”, pokazy filmów wyprodukowanych przez Fundację Filmową AK „Elżbieta Zawacka. Miałam szczęśliwe życie” oraz „Kobiety i wojna”, warsztaty edukacyjne („Czworonożni żołnierze”, „Zostań asem wywiadu”, „W szeregach Armii Krajowej”) oraz prezentacja umundurowania i wyposażenia żołnierzy Jednostki Wojskowej Nil, Małopolskiej Filmowej Grupy Rekonstrukcyjnej i Stowarzyszenia Proobronnego Terytorialni. Będzie można również zwiedzić ekspozycję wystaw czasowych i stałych z przewodnikami. Ponadto chętni mogą spróbować swoich sił w pokoju zagadek „Wsypa”. Nie zapomniano też o najmłodszych, na których czeka stanowisko firmy COBI wraz z makietą bitwy o Monte Cassino stworzoną z klocków. Będzie też samemu można zbudować swój model pojazdu z I lub II wojny światowej. Przed budynkiem placówki od godziny 20 rozpocznie się degustacja grochówki wojskowej.

fot. Muzeum Armii Krajowej w Krakowie

Uwaga: na zwiedzanie ekspozycji muzealnych z przewodnikiem i udział w pokoju zagadek obowiązuje rezerwacja.

W Muzeum Lotnictwa Polskiego będzie można obejrzeć m.in. samoloty, w tym pionierskie konstrukcje, śmigłowce i szybowce. O godz. 20 odbędą się tzw. „Spotkania przy samolocie”. Wówczas Jan Hoffmann, który zna wiele ciekawych anegdot o samolotach i potrafi godzinami barwnie o nich opowiadać, przedstawi m.in. opowieść o najnowszym amerykańskim myśliwcu wielozadaniowym F-35, samolocie piątej generacji.

Centrum Edukacyjne „Przystanek Historia” IPN czeka w tym roku na zainteresowanych z kilkoma rekonstrukcyjnymi dioramami tematycznymi z okresu II Rzeczpospolitej. Pokazana zostanie diorama prezentująca sztab obrońców Lwowa oraz batiarów lwowskich, Ukraińską Armię Halicką, a także wojsko polskie II RP. Z kolei miłośnicy planszówek będą mogli wziąć udział w turnieju najnowszej gry IPN „Niepodległość”. Na dzieci czekają też warsztaty plastyczne o tematyce niepodległościowej, a na wszystkich żołnierska grochówka.

Krakowskie Muzeum Spraw Wojskowych zaprasza na nocne zwiedzanie. Od godziny 18 do północy będzie można bezpłatnie obejrzeć ekspozycję w Forcie Swoszowice. Organizatorzy zaprezentują dwie nowe wystawy czasowe. Pierwsza: „Wojsko Polskie 1939 – w 80. rocznicę niemieckiej i sowieckiej agresji” to zbiór uzbrojenia, fotografii oraz dokumentów związanych z przedwojennym Wojskiem Polskim. Druga wystawa: „Skrzydła nad Małopolską 1939- 1945” to wspomnienie historii lotnictwa z czasów II wojny światowej.

Goście muzeum otrzymają także poczęstunek – wojskową grochówkę.

fot. Krakowskie Muzeum Spraw Wojskowych

Legionowo

Muzeum Historyczne w Legionowie zaprasza do dwóch swoich siedzib: przy ul. Mickiewicza 23 i do filii „Piaski” przy Al. Sybiraków 23. Na gości będą czekały liczne atrakcje, między innymi: warsztaty plastyczno-edukacyjne, konkursy, pokaz grupy rekonstrukcyjnej, prelekcje, oprowadzania kuratorskie po wystawach oraz „spotkania z zabytkami”. W ramach tych ostatnich będzie można zobaczyć m.in. rogi do picia, tablicę legionowskiego getta. Dodatkową atrakcją będzie prezentacja samochodu wyścigowego BMW z 1930 roku.

fot. Muzeum Historyczne w Legionowie

Lublin

W Lublinie w Noc Muzeów włączają się praktycznie wszystkie instytucje muzealne. Atrakcyjną ofertę przygotowało między innymi Muzeum Lubelskie i jego oddziały.

Na dziedzińcu Zamku Lubelskiego odbędzie się wspólne układanie z puzzli obrazu „Unia Lubelska” Jana Matejki. To bezpośrednie nawiązanie do obchodzonego w tym roku 450-lecia unii polsko-litewskiej. Będzie można m.in. poznać zakamarki i skarby Zamku Lubelskiego, a także zwiedzić kaplicę Trójcy Świętej.

fot. Muzeum Lubelskie

Z kolei w Muzeum Historii Miasta Lublina w sobotę o godz. 19.30 zaplanowano wykład z pokazem multimedialnym „Znalezisko fałszywych groszy koronnych Zygmunta III Wazy (1587-1632)”, czyli opowieść o zespole 21 fałszywych groszy koronnych Zygmunta III Wazy odkrytych w 1981 roku w Lublinie. Czy w tym mieście funkcjonowała niegdyś nielegalna mennica?

W Muzeum Martyrologii „Pod Zegarem” od godz. 18 do 23 będzie można natomiast obejrzeć najnowszą wystawę czasową: „Maria Zofia Hiszpańska-Neumann”, która przedstawia najnowsze nabytki muzeum, czyli dokumenty z czasu pobytu artystki w KL Ravensbruck, m.in. listy obozowe, grypsy, rękopis wiersza.

W Państwowym Muzeum na Majdanku będzie można nie tylko poszerzyć swoją wiedzę historyczną, ale również zobaczyć przedmioty i eksponaty na co dzień niedostępne dla zwiedzających. Noc Muzeów rozpocznie się o godz. 11, spotkaniem pt: „Kim byli ludzie w pasiakach? Więźniowie KL Lublin w świetle prywatnych dokumentów”. Podczas spotkania zaprezentowane zostaną m.in. oryginalne dokumenty dotychczas nieudostępniane odwiedzającym.
Godzinę później rozpocznie się spotkanie pod hasłem „Historia Majdanka na kartach komiksu »Chleb wolnościowy«”. To prezentacja komiksu wydanego niedawno z okazji 75-lecia istnienia Państwowego Muzeum na Majdanku. Cykl spotkań zakończy wykład „Zatrzymany czas. Konserwacja muzealiów historycznych ze zbiorów PMM”. Tu zaprezentowane zostaną m.in. muzealia przed i po konserwacji, a prelegenci omówią metody konserwatorskie. To spotkanie zaplanowane zostało na godz. 13. Natomiast od godz. 9 do godz. 17 w Centrum Obsługi Zwiedzających zorganizowany zostanie kiermasz książek dostępnych w księgarni stacjonarnej i internetowej. Będzie je można kupić z 20 proc. rabatem. Ponadto przez cały dzień będzie można zwiedzić bezpłatnie wszystkie stałe i czasowe ekspozycje muzealne.

Łask

Miłośników lotnictwa zaprasza Muzeum Historii Łasku, gdzie o godz. 19 odbędzie się wykład Tomasza Spólnickiego o symbolach polskiego lotnictwa wojskowego. Prócz tego w programie łaskiej Nocy Muzeów m.in. warsztat rękodzieła i spotkanie „Gruzińskie klimaty”.

fot. Muzeum Historii Łasku

Łódź

Tematyka tegorocznej edycji Nocy Muzeów w łódzkim oddziale Instytutu Pamięci Narodowej nawiązywać będzie do przypadającej w tym roku 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Z tej okazji pokazana zostanie wystawa „First to fight. Polacy na frontach II wojny światowej” połączona z quizem historycznym. Odbędzie się też promocja najnowszej gry edukacyjnej łódzkiego IPN pod tym samym tytułem. Miłośników historii zainteresuje projekcja archiwalnych filmów z okresu II wojny dokumentujących losy polskich dzieci ewakuowanych z armią gen. Władysława Andersa ze Związku Sowieckiego w 1942 roku. Zwiedzający będą też mieli możliwość obejrzenia archiwum Instytutu. Noc Muzeów urozmaicą też pokazy rekonstruktorów odtwarzających historię 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej oraz 31 Pułku Strzelców Kaniowskich.

Orzysz

Nietypowo do Nocy Muzeów podeszło Muzeum Wojska, Wojskowości i Ziemi Orzyskiej. Bowiem w Orzyszu wydarzenie odbędzie się 31 maja w godz. 9-20. Wówczas najmłodsi goście placówki będą mogli wziąć udział w grach, zabawach i animacjach, a także w zawodach modeli szybowcowych. Będzie można także zobaczyć pokaz sprzętu wojskowego. Tego dnia zostanie także zaprezentowana makieta niemieckiego warsztatu wojskowego w skali 1:35. 

Poznań

Chcesz zobaczyć, jak byli uzbrojeni powstańcy wielkopolscy, obejrzeć odprawę wart honorowych Ochotniczego Reprezentacyjnego Oddziału Ułanów Miasta Poznania, a może posłuchać uczestników Poznańskiego Czerwca'56? To możliwe. Wystarczy przejść się po placówkach należących do Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu. Noc Muzeów zaczyna się tam wcześnie, bo już o godz. 17. W ciągu kilku kolejnych godzin na Starym Rynku, gdzie siedzibę ma Muzeum Powstania Wielkopolskiego odbędą się projekcje filmów o tematyce powstańczej, pokazy ułanów. W Muzeum Uzbrojenia na poznańskiej Cytadeli goście będą mogli z bliska przyjrzeć się m.in. samolotowi wielozadaniowemu AN-2, czołgowi średniemu T-34/85 czy samobieżnemu działu ISU-122.

fot. Wielkopolskie Muzeum Niepodległości w Poznaniu

Z kolei Muzeum Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956 (mieści się na Zamku przy ulicy Święty Marcin) zaprasza m.in. na adresowane do rodzin z dziećmi warsztaty pod hasłem „Moja pierwsza wizyta w Muzeum. O godz. 19 rozpoczną się spotkania z uczestnikami Czerwca’56 – Aleksandrą Banasiak i Jerzym Majchrzakiem.

Od godz. 16 do północy otwarty dla zwiedzających będzie też dawny schron przeciwatomowy dla władz Poznania przy ulicy Słupskiej 62. Po obiekcie oprowadzi przewodnik, zaś chętni dostaną możliwość przymierzenia mundurów obrony cywilnej w wersji męskiej i damskiej. Dla zwiedzających zostanie też otwarta Galeria Plakatu z Okresu Socjalizmu, w której prezentowane są plakaty propagandowe, filmowe czy obrazy Alfreda Lenicy i Edwarda Dwurnika. Całości dopełniają meble z epoki Polski Ludowej.

Tego dnia warto również zajrzeć do Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego (filia Muzeum Narodowego w Poznaniu), które mieści się na Starym Rynku. Będzie można tam obejrzeć m.in. wystawę zorganizowaną z okazji stulecia 15 Pułku Ułanów Poznańskich, uzbrojenie i pojazdy wojskowe czy pokaz fechtunku w wykonaniu członków stowarzyszenia „Salut”. Inną atrakcją imprezy będą trzy pokazy filmu „Muzeum Utracone”. Podczas II wojny światowej wiele dzieł sztuki zaginęło lub zostało zniszczonych. Dziś można je podziwiać tylko w świecie wirtualnym. Podczas Nocy Muzeów będzie ku temu okazja.

Przemyśl

Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej 18 maja otwiera drzwi swoich wszystkich oddziałów od godz. 19 do północy. W budynku głównym będzie można obejrzeć wystawy stałe i czasowe, np. „Granice Rzeczpospolitej 1918-1945”, która jest opowieścią o kształtowaniu się terytorium państwa polskiego w ostatnich stu latach oraz „Zapomniana Wojna Polsko-Ukraińska 1918-1919”. Zaprezentują się także żołnierze 5 Batalionu Strzelców Podhalańskich (21 Brygada Strzelców Podhalańskich). Podhalańczycy pokażą swoje uzbrojenie, wyposażenie oraz mundury.

Rzeszów

Interesują cię stare pojazdy, zabytkowe motocykle i mundury różnych służb z okresu 1945-2018? Jeśli tak, to zapraszamy na Noc Muzeów do rzeszowskiego Muzeum Techniki i Militariów. W siedzibie przy ul. Kochanowskiego, poza pojazdami, motocyklami i mundurami, obejrzeć będzie można współczesną i zabytkową broń strzelecką, modele samolotów i sprzętu wojskowego. W drugiej części muzeum, przy ul. Miłocińskiej 75, prezentowana będzie wystawa sprzętu opancerzonego, pojazdów policyjnych i strażackich.

fot. Muzeum Techniki i Militariów w Rzeszowie

Skarżysko Kamienna

Muzeum Orła Białego w Noc Muzeów otwiera się o 18. Atrakcją dla zwiedzających będzie możliwość obejrzenia pojazdów stowarzyszenia Motocyklowego CK Riders Kielce. O godz. 19 jazzowy koncert zagra Patrycja Zarychta. Noc Muzeów w Muzeum Orła Białego potrwa do 22. Przez cały czas będzie można oglądać wystawę „II wojna światowa na Kielecczyźnie” oraz zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie w samochodzie GAZ-67.

Tomaszów Mazowiecki

Wśród wielu atrakcji jakie przygotowało Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim jest też blok militarny. Od godz. 16 do 19 na dziedzińcu muzeum żołnierze 25 Brygady Kawalerii Powietrznej zaprezentują swoje mundury oraz wyposażenie, którego używają w czasie służby. Swoje stoisko wystawi również Historyczne Archiwum w Piotrkowie Trybunalskim – oddział w Tomaszowie Mazowieckim. Zwiedzający będą mogli również zobaczyć niemiecki transporter Sd.Kfz 251 ROSI.

Warszawa

Tematem przewodnim tegorocznej Nocy Muzeów jest rocznica wyborów parlamentarnych z 1989 roku. Wszystkie informacje na ten temat, plakaty i informatory będzie można otrzymać w punkcie informacyjno-promocyjnym na placu Defilad. Będzie on czynny w sobotę od godziny 18.30 do pierwszej.

W Warszawie na Noc Muzeów zaprasza np. Archiwum Akt Nowych i Naczelny Sąd Administracyjny. W programie m.in. wystawy dokumentujące prawno-historyczne aspekty Traktatu Wersalskiego, historię i tradycję Policji Państwowej oraz zdobycie Monte Cassino. Gościem specjalnym tego dnia będzie Wanda Traczyk-Stawska, działaczka podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej, żołnierz Armii Krajowej i uczestniczka powstania warszawskiego.
Oprócz wystaw, uczestnicy będą mogli zwiedzić sale rozpraw oraz Salę Zgromadzeń. W tej ostatniej odbywają się m.in. doroczne zgromadzenia z udziałem przedstawicieli najwyższych władz państwowych. Tradycyjnie już organizatorzy zapraszają chętnych na symulację rozpraw sądowych.

Obie instytucje zaplanowały też na ten dzień prezentacje umundurowania, wyposażenia pirotechnicznego oraz technik sprawdzeń minersko-pirotechnicznych Policji Sądowej oraz pokazy pierwszej pomocy przedmedycznej.
Wydarzeniu będą towarzyszyły występy artystyczne, prezentujące utwory Chopina, Moniuszki, Paderewskiego, pieśni patriotyczne oraz gry i konkursy historyczne.

Od godziny 17 będzie można zwiedzać wystawę w Centralnym Archiwum Pielęgniarstwa Polskiego pt. „Polski Czerwony Krzyż – w kręgu miłości i braterstwa’’ zorganizowaną z okazji setnej rocznicy utworzenia Polskiego Czerwonego Krzyża. Wystawa opowiada o losach pielęgniarek, które brały udział w działaniach zbrojnych, niosąc pomoc w rejonach dotkniętych konfliktem. Zobaczyć będzie można galerię medalistek nagrody Florence Nightingale – to najwyższe międzynarodowe odznaczenie przyznawane pielęgniarkom przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

fot. Centralne Archiwum Pielęgniarstwa Polskiego

Tradycyjnie Noc Muzeów organizuje także Centrum Mundurowe WPH. W sobotę przy ul. Daniłowiczowskiej 18b – w zabytkowym budynku dawnego Banku Polskiego oraz na jego dziedzińcu będzie można obejrzeć wystawę „Twarze Powstania Warszawskiego”, a także zapoznać się z sylwetkami uczestników zrywu z 1944 roku.

Poza tym będzie można zobaczyć ekspozycję, którą przygotowali żołnierze z 18 Dywizji Zmechanizowanej. Będzie ona poświęcona gen. Franciszkowi Krajowskiemu, dowódcy 18 Dywizji Piechoty, której tradycję dziedziczy formujący się właśnie związek taktyczny. Oprócz tego, wojskowi zaprezentują umundurowanie i ekwipunek osobisty używany przez piechurów podczas walk we wrześniu 1939 roku.

Ci, którzy będą przy ulicy Daniłowiczowskiej o godzinie 20, będą mieli okazję zobaczyć także pokaz dynamiczny zorganizowany przez fundację Combat Alert.

Jak co roku wiele atrakcji w Noc Muzeów organizuje Dowództwo Garnizonu Warszawa. Będzie można zwiedzić salę tradycji DGW, wziąć udział w lekcji historii przy Grobie Nieznanego Żołnierza, obejrzeć zmianę posterunku honorowego przy Grobie Nieznanego Żołnierza, a także wysłuchać koncertu Orkiestry Wojskowej z Lublina i podziwiać musztrę paradną na pl. Piłsudskiego. O swoich mundurach, wyposażeniu i kulisach służby opowiedzą żołnierze Pułku Reprezentacyjnego WP oraz Szwadronu Kawalerii WP. Do 75. rocznicy bitwy o Monte Cassino nawiąże wystawa Centralnej Biblioteki Wojskowej „Armia Andersa – Szlak Nadziei”, film „Generał polskich nadziei. Władysław Anders 1892 – 1970”, a także prezentacja pojazdów z okresu walk. Z kolei Stowarzyszenie Historyczne Cytadela zaprezentuje stanowisko obrony przeciwlotniczej Warszawy z września 1939 roku. Przewidziano też atrakcje dla dzieci: w Sali Tradycji DGW będzie m.in. możliwość zmierzenia wojskowych czapek i zrobienia sobie selfie na ułańskim siodle.

fot. st. chor. Piotr Ziętka

Nie lada gratka czeka miłośników lotnictwa, którzy pojawią się na dawnej skoczni narciarskiej na Mokotowie (ul. Czerniowiecka 3). W programie planowane jest spotkanie z byłymi pilotami samolotów myśliwskich, w tym z kpt. pil. Witoldem Sokołem, pilotem MiG-29, obecnie wykładowcą Akademii Lotniczej w Dęblinie i słynnym komentatorem pokazów lotniczych oraz mjr. pil. Waldemarem Łubowskim ze słynnego zespołu pilotażowego MiG-29. Gościem specjalnym będzie gen. broni pil. prof. dr. hab Jerzy Gotowała, pilot m.in. MiG-15, 21, 23, 29.

Wydarzeniu będzie towarzyszyć kilka wystaw. Z okazji stulecia „Eskadry Kościuszkowskiej” będzie można zobaczyć wystawę Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie „Lotnicy Biało-Czerwonej i Gwieździstego Sztandaru” oraz dwa projekty upamiętniające 90. rocznicę dramatycznego pionierskiego lotu przez Atlantyk do USA mjr pil. Ludwika Idzikowskiego.

Na uczestników Nocy Muzeów czeka też prezentacja PZL P11C i PZL Karaś – wielkoformatowych modeli kampanii wrześniowej oraz rozmowa z modelarzem Piotrem Gorgdonem z Klubu Miłośników Modelarstwa Redukcyjnego „Pancelot” PKiN.

Spotkanie na Skoczni uświetni też wystawa dotycząca 30-letniej służby myśliwca MiG-29 w polskim lotnictwie wojskowym (wystawa Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie i Fundacji Historycznej Lotnictwa Polskiego). Będzie można zobaczyć kompletne umundurowanie lotnicze pilota MiG-a-29 oraz wystawę kolekcji naszywek lotniczych z baz lotniczych w Malborku i Mińsku Mazowieckim.

Świetna okazja dla fanów klimatów postapokaliptycznych, czyli wizyta w schronie przeciwatomowym z lat 50. 18 maja organizuje ją Huta ArcelorMittal. Uwaga! Wzięcie udziału w zwiedzaniu będzie możliwe tylko po wcześniejszym zapisaniu się na listę. Zapisy umożliwiające udział w wydarzeniu zostały uruchomione 16 maja na stronie www.schron-hw.pl. Schron będzie można oglądać w 20-osobowych grupach co godzinę od 15 do 21. Wycieczka trwa ok 45-50 minut. Ze względu na konieczność pokonania kilku pięter po schodach podczas zejścia do podziemi, wydarzenie nie jest dostępne dla osób niepełnosprawnych.

Muzeum Niepodległości w Warszawie także zaprasza na Noc Muzeum. Wówczas, będzie można zwiedzić m.in. wystawy Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej. O godzinie 20, 22 i 23 przewodnik opowie m.in. o wystawie „Więźniowie X Pawilonu”. Od godz. 19.30 do godz. 22 w muzeum będą wyświetlany filmy z cyklu „Polska Niepodległa – Historia w ożywionych obrazach”. Należąca do MN Galeria Brama Bielańska zaprezentuje otwartą dla wszystkich wystawę „Gwiazdy Sportu Niepodległej” oraz „Dyplomy Sportowe II RP”. Z kolei w Muzeum Więzienia Pawiak będzie można zwiedzić wszystkie wystawy stałe oraz pokaz filmów w kinie plenerowym. Wyjątkową atrakcją będzie prezentacja zabytkowych pojazdów. Czynne podczas Nocy Muzeów będzie również Mauzoleum Walk i Męczeństwa w alei Szucha.

Muzeum Polin na tegoroczną Noc Muzeów zaprasza do... Króla Maciusia. Wszystkie gry, warsztaty i spacery będą inspirowane losami małego króla z powieści Janusza Korczaka „Król Maciuś Pierwszy”.

fot. Muzeum Polin

Prócz zajęć warsztatowych będzie można zobaczyć dwie wystawy: „W Polsce Króla Maciusia” oraz „1000 lat historii Żydów polskich”. O wystawach będą opowiadać przewodnicy. W tym roku Muzeum Polin zaprasza do zwiedzania także ukraińskich mieszkańców Polski. Specjalnie dla nich część wydarzeń będzie dostępna w ich ojczystym języku.

Muzeum Powstania Warszawskiego rozpoczyna atrakcje Nocy Muzeów już wieczorem 17 maja. Zapraszają wówczas rodziny z dziećmi do udziału w muzealnej grze terenowej poświęconej artystom w powstaniu warszawskim. Z kolei 18 maja chętni będą mogli zwiedzić bezpłatnie ekspozycje MPW oraz po raz piąty działalność zainauguruje „Pokój na lato” – letni pawilon rekreacyjno-kulturalny zlokalizowany obok muzeum. Koncert z okazji otwarcia uświetni koncert Stanisławy Celińskiej, aktorki i wokalistki. Specjalne wydarzenia przygotowano również w oddziale muzeum: dawnym areszcie śledczym Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W piwnicach budynku Ministerstwa Sprawiedliwości będzie można zwiedzić ekspozycje dotyczącą funkcjonującego tam w latach 1945–1954 aresztu bezpieki.

fot. Muzeum Powstania Warszawskiego

Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej organizuje piknik militarny na Sadybie. Od godz. 10 do 20 będzie można zwiedzać m.in. czołg T- 55 i samoloty AN-2 oraz Mig-21, a także stoiska grup rekonstrukcyjnych. Zaplanowano także pokaz zabytkowych pojazdów wojskowych, w tym czołgu rozpoznawczego TKS, czołgu T-34 czy transportera opancerzonego BTR oraz gawędę „100 lat Wojska Polskiego w Forcie IX”.

Muzeum Wojska Polskiego zaprasza na tegoroczną edycję Nocy Muzeów od godz. 19 do 23. Na zwiedzających czekają wystawy stałe oraz imponująca wystawa czasowa „Służyli Niepodległej. Wojsko Polskie 1918-1939. Nowe zabytki”. Goście mogą też zwiedzać park plenerowy. Wstęp za symboliczną złotówkę.

Z kolei w Muzeum Katyńskim – Oddziale Martyrologicznym MWP przygotowano projekcję filmów poświęconych sowieckiej zbrodni na polskich oficerach. Przewodnicy opowiedzą też o zbiorach muzeum.

Zwiedzając nocą warszawskie muzea, warto wejść do byłego Aresztu Śledczego Warszawa-Mokotów, gdzie dziś mieści się Muzeum Żołnierzy Wyklętych oraz Więźniów Politycznych PRL. Tej nocy dla zwiedzających otwarte zostaną cele, w których swoje ostatnie dni spędzili Witold Pilecki oraz gen. August Fieldorf Nil. Będzie można również przejść korytarzem, którym więźniowie byli prowadzeni do miejsca, w którym wykonywano wyroki śmierci. W Pawilonie X byłego aresztu dla odwiedzających zostanie udostępniona wystawa Instytutu Pamięci Narodowej pod tytułem „Śladami Zbrodni”. Będzie można na niej obejrzeć fotografie żołnierzy wyklętych oraz przedmioty osobiste, które znaleziono podczas prowadzonych na Łączce ekshumacji pomordowanych. Muzeum będzie czynne od godz. 18 do północy.

fot. Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL

Wrocław

Na Noc Muzeów we Wrocławiu mieszkańców i turystów zaprasza 80 instytucji – placówek muzealnych, galerii i instytucji kultury. Zaplanowano około 200 wydarzeń takich jak wernisaże, warsztaty, pokazy, wykłady czy koncerty. Wiele wrażeń mogą przeżyć szczególnie miłośnicy wojska, militariów i historii oręża polskiego. Tej nocy na terenie miasta będzie kursowała specjalna komunikacja.

Muzeum Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu mieszczące się na terenie Centrum Szkolenia Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych jest filią Muzeum Wojsk Lądowych z Bydgoszczy. Tej nocy zwiedzający mogą się dostać do niego specjalnym wejściem od ulicy Obornickiej 108 z pominięciem biura przepustek. Placówka, która będzie czynna od godz. 18 do pierwszej zaprasza do zwiedzenia wystawy stałej poświęconej wojskom inżynieryjnym o nazwie „Ewolucyjny rozwój inżynierii wojskowej oraz wojsk inżynieryjnych i chemicznych”. Na zwiedzających czeka także wystawa czasowa, przygotowana z okazji stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości, zatytułowana „O niepodległość, całość i wolność Ojczyzny naszej! Prosimy Cię Panie...”. Jak poinformował nas Wojciech Leszczyński, starszy asystent muzealny w tej placówce, tej nocy w oprowadzaniu gości pomagać będą muzealnikom rekonstruktorzy z fundacji Militarni Wrocław. Członkowie fundacji zademonstrują także zwiedzającym kilka historycznych pojazdów militarnych.

fot. Muzeum Wojsk Inżynieryjnych i Chemicznych we Wrocławiu

Drugą placówką wartą odwiedzenia we Wrocławiu jest Muzeum Militariów wchodzące w skład Muzeum Miejskiego Wrocławia. W placówce zlokalizowanej w Arsenale Miejskim przy ul. Cieszyńskiego 9 na zwiedzających czekają dwie stałe wystawy: „Sala broni dawnej” i „Sala Jacka Kijaka”. Dodatkowo w Arsenale, w którym mieści się także Muzeum Archeologiczne od godz. 18 do 21 dzieci powyżej 6 roku życia mogą wziąć udział w grze zatytułowanej „Wojownicy minionych wieków”. Dzięki specjalnym kartom pracy i ekspozycji uczestnicy dowiedzą się, z jakiego uzbrojenia oraz z jakich sprzętów codziennego użytku korzystali wojownicy sprzed około 2000 lat.

W zupełnie inne czasy wprowadzi zwiedzających Społeczne Muzeum Militarne – Fort Wrocław 9 mieszczące się przy ul. Pełczyńskiej 33. Fort Wrocław 9 jest bowiem częścią XIX-wiecznej fortyfikacji pierścieniowej miasta, a głównym zadaniem jego załogi był rozładunek towarów na stacji Osobowice. Fort jest zabytkiem fortecznej sztuki militarnej, połączony z innymi obiektami militarnymi, jeszcze niezbadanymi. Podczas Nocy Muzeów będzie można zwiedzić cały teren fortu. Ponadto w programie są wystawy fotograficzne: „Linia Maginota”, „Wrocławskie budowle” i wystawa militariów w schronie głównym. Na zewnątrz usytuowana została ekspozycja: „Wojskowe Konstrukcje Inżynieryjne”, na której można zobaczyć jednoosobowe schrony żelbetowe z czasów II wojny światowej pełniące funkcje obserwacyjne i wartownicze podczas nalotów bombowych.

Będzie też diorama w wykonaniu poznańskiej grupy rekonstrukcyjnej „Kreuz 1914”. W obozie polowym Stowarzyszenia Miłośników Pojazdów Militarnych i Historii „Twierdza Wrocław” i Muzeum „BTR 46” będzie miała miejsce prezentacja pojazdów i broni. Tradycyjnie nie zabraknie inscenizacji z udziałem 50 rekonstruktorów, a na finał przewidziano koncert pt. „Gdy piosenka szła do wojska”.

Tej nocy wiele atrakcji będzie czekało na tych, którzy odwiedzą Wrocławskie Stowarzyszenie Fortyfikacyjne – Fort Piechoty nr 6 przy ulicy Polanowickiej. W ramach tegorocznej Nocy Muzeów do zwiedzania udostępniony zostanie Fort Piechoty nr 6 z przełomu XIX i XX wieku. Zwiedzający będą mogli zapoznać się z tajnikami działania fortu oraz obejrzeć trzy wystawy tematyczne, poświęcone I i II wojnie światowej oraz wrocławskim schronom przeciwatomowym budowanym w czasach zimnej wojny. Zwiedzanie fortu odbywać się będzie z przewodnikiem. Na zakończenie pobytu goście stowarzyszenia zostaną zaproszeni do poznania tajemnic Twierdzy Wrocław. Fortyfikacje i wystawy będzie można zwiedzać do północy.

Zielona Góra/Drzonów

Lubuskie Muzeum Wojskowe w Drzonowie zaprasza na godz. 18. Nocne zwiedzanie zainauguruje wystrzał z bombardy, a następnie odbędzie się pokaz jazdy kaskaderskiej. Organizatorzy zapraszają do obejrzenia walk rycerskich oraz tańców. Prezentowane będą także np. wyrzutnie rakiet 2K11 Krug, broń przeciwpancerna. Goście usłyszą także prace czołgu T-72.

fot. Lubuskie Muzeum Wojskowe

Będzie można obejrzeć także wystawy czasowe dotyczące 34 Brygady Kawalerii Pancernej oraz wystawy dotyczącej grup rekonstrukcji historycznych. Na tę jedną noc w muzeum stanie także transporter KTO Rosomak z 17 Wielkopolskiej Brygady Zmechanizowanej.