Czołgi były piętą achillesową włoskiej armii w czasie II wojny światowej.

Przemysł zbrojeniowy przystępujących do wojny w 1940 roku Włoch liczył się na świecie. Stocznie w północnej części kraju miały wkrótce opuścić nowoczesne, silniej uzbrojone od „Bismarcka”, pancerniki, w budowie znajdował się też lotniskowiec, a fabryki produkowały miesięcznie dziesiątki myśliwców i bombowców. Mało kto zdawał sobie wtedy sprawę z tego, jak bardzo Italia w rzeczywistości odstawała od wiodących mocarstw pod względem technologii. W ojczyźnie takich marek jak Ferrari czy Lamborghini produkowano silniki, którym brakowało mocy. Najgorszy był jednak poziom włoskiej broni pancernej, którą niemiecki marszałek Albert Kesselring nazwał po wojnie jeżdżącymi makietami.


W połowie lat trzydziestych na bazie brytyjskiej tankietki Carden Lloyd (czyli na tej samej co polski TKS) powstał 3,2-tonowy pojazd, uzbrojony w dwa karabiny maszynowe lub miotacz ognia Carro Veloce CV-35, szumnie nazywany czołgiem bezwieżowym. Kolejne włoskie konstrukcje także można było zakwalifikować najwyżej do czołgów lekkich. Fiat L6/40, choć ważył 6,7 tony, czyli prawie tyle co polski 7TP, uzbrojony był jedynie w karabin maszynowy i działko 20-milimetrowe. Armatkę przeciwpancerną 37 milimetrów i dwa karabiny maszynowe otrzymał dopiero zaklasyfikowany jako czołg średni 11-tonowy Fiat-Ansaldo M11/30. W 1940 roku 24 egzemplarze M11/39 przerzucono do walk w Afryce Wschodniej, a ponad 70 wzięło udział w inwazji na Egipt. Włoskie czołgi nieźle radziły sobie z przestarzałymi lekkimi wozami brytyjskimi MkVI, jednak w zderzeniu z szybkimi „krążowniczymi” A10 i A13 – nie mówiąc już o superwytrzymałych, jak na tamte czasy, Matildach – okazały się za słabe. Z czasem, kiedy po stronie brytyjskiej zaczęły pojawiać się czołgi Grant i Sherman, kariera M13/41 została przesądzona nawet w Afryce. Ich załogi walczyły tam wprawdzie do końca, podobnie jak na Sycylii, jednak maszyny nadawały się już raczej tylko do walki z nieprzyjacielską piechotą czy artylerią, a nie do bitew pancernych.

Włosi zdawali sobie sprawę z niewielkiej przydatności M11/39, jeszcze zanim włączyli się do działań wojennych. Dlatego bardzo szybko władze faszystowskie zarządziły opracowanie nowego czołgu średniego. Gdy powstał bazujący na podwoziu Vickersa 13,5-tonowy Fiat-Ansaldo M13/40, zastopowano produkcję M11/39 i wszystkie linie produkcyjne rozpoczęły budowę doskonalszej maszyny.

Czołgi M13/40 po raz pierwszy zostały użyte jeszcze w czasie nieudanej kampanii w Grecji w 1940 roku. Sukces zapewnić im miały 47-milimetrowe, długolufowe armaty i od trzech do czterech karabinów maszynowych. Uzbrojenie to, cięższe niż we wczesnych konstrukcjach niemieckich i brytyjskich, pozwalało na niszczenie czołgów krążowniczych, nadal jednak pozostawało niemal bezużyteczne wobec celów lepiej opancerzonych. Z tych powodów Włosi nigdy nie wysłali żadnych większych jednostek pancernych na front wschodni, gdzie średnie czołgi ważyły kilkanaście albo ponad 20 czy nawet 30 ton. Jedynymi pojazdami pancernymi, których tam używali, były lekkie maszyny zwiadowcze oraz zbudowane na kadłubie M13/41 dobrze opancerzone działa szturmowe Semovente 75/18.

Po kapitulacji Włoch ocalałe wozy wpadły w ręce aliantów i okupujących Włochy Niemców. Ani jedni, ani drudzy nie zdecydowali się jednak na użycie zdobyczy na froncie i narażanie swoich załóg. Pewna liczba z trzech tysięcy wyprodukowanych wozów z rodziny M13/40 była używana przez armię włoską aż do późnych lat pięćdziesiątych.

Artykuł ukazał się w lipcowym numerze Polski Zbrojnej.