Kluczowe jest, aby Akademia przestała być kolejną uczelnią wojskową, a stała się centrum kształcenia liderów bezpieczeństwa XXI wieku – tak o projekcie nowej ustawy, która zakłada przekształcenie Akademii Sztuki Wojennej w Uniwersytet Bezpieczeństwa Narodowego mówi płk prof. dr hab. inż. Leszek Elak, prorektor ds. dydaktycznych i jakości kształcenia ASzWoj.

Płk prof. dr hab. inż. Leszek Elak, prorektor ds. dydaktycznych i jakości kształcenia ASzWoj.

Panie Pułkowniku, projekt ustawy o przekształceniu Akademii Sztuki Wojennej w Uniwersytet Bezpieczeństwa Narodowego jest już gotowy. Jaki jest cel tych zmian?

płk prof. dr hab. inż. Leszek Elak : Środowisko bezpieczeństwa ulega dynamicznym zmianom, a współczesne konflikty stają się coraz bardziej złożone i wielowymiarowe. Wymaga to nowego podejścia do prowadzenia działań wojennych oraz budowania odporności państwa na zagrożenia militarne. Klasyczny model dowodzenia przestaje wystarczać, rośnie natomiast rola zarządzania polem walki w skali strategicznej. To wszystko przekłada się z kolei na wzrost wymagań wobec kształcenia wyższych kadr dowódczych Wojska Polskiego. Potrzebna jest zatem uczelnia kształtująca kompetencje niezbędne do skutecznej reakcji na współczesne zagrożenia. Stąd koncepcja utworzenia Uniwersytetu Bezpieczeństwa Narodowego jako uczelni integrującej kształcenie dowódców najwyższych szczebli i oficerów sztabowych z przygotowaniem ekspertów w dziedzinach szeroko pojętego bezpieczeństwa. Wierzymy, że uniwersytet jako strategiczne centrum wiedzy, badań i innowacji w obszarze bezpieczeństwa, stanie się fundamentem budowania wielodomenowej odporności państwa na całe spektrum zagrożeń.

Projekt ustawy zakłada m.in., że Uniwersytet stanie także eksperckim zapleczem państwa w dziedzinie bezpieczeństwa i obronności. W uzasadnieniu wskazano nawet, że utworzenie UBN wpisuje się w przyjętą w lipcu tego roku Strategię Bezpieczeństwa Narodowego RP. O których punktach dokumentu mowa?

Jednym z priorytetów Strategii jest wzmacnianie zdolności wojska do odstraszania i obrony, m.in. w ramach NATO. Uniwersytet Bezpieczeństwa Narodowego tworząc nowoczesny model kształcenia oficerów i specjalistów, połączy wiedzę teoretyczną z praktyką operacyjną, nowymi technologiami oraz udziałem w interdyscyplinarnych projektach badawczych. W szerszym niż dotąd stopniu będziemy uczestniczyć w kształtowaniu polskiej polityki obronnej, oferując analizy strategiczne i ekspertyzy, wspierające decyzje związane z bezpieczeństwem narodowym oraz rozwojem sił zbrojnych.

To nie wszystko. Strategia zakłada również zwiększenie zdolności Polski do kształtowania polityki NATO i UE, dlatego będziemy też przygotowywać żołnierzy do obejmowania kluczowych stanowisk w strukturach sojuszniczych. Z kolei trzecim priorytetem strategii jest rozwijanie systemu powszechnej obrony, a status uniwersytetu pozwoli na m.in. rozwój badań nad bezpieczeństwem i odpornością państwa oraz realizację różnorodnych programów edukacyjnych z zakresu np. operacji wielodomenowych, bezpieczeństwa infrastruktury krytycznej, cyberbezpieczeństwa, ochrony ludności i obrony cywilnej, inżynierii bezpieczeństwa CBRN (czyli zagrożeń skażeniami chemicznymi, biologicznymi, radiologicznymi i nuklearnymi – przyp. red.). Prowadząc badania w co najmniej sześciu dyscyplinach, UBN stanie się też kluczowym partnerem sektora zbrojeniowego oraz technologicznego. Będzie realizował projekty badawczo-rozwojowe i transferował technologie.

Czy nie wystarczyłoby po prostu poszerzyć formuły działalności Akademii, aby to wszystko osiągnąć?

Zgodnie z ustawą status uniwersytetu przysługuje tylko uczelniom spełniającym wysokie kryteria naukowe. Chodzi tu o legitymowanie się kategorią naukową A+, A lub B+ w co najmniej sześciu dyscyplinach z trzech różnych dziedzin nauki. Dlatego staramy się uzyskać uprawnienia do nowej dziedziny naukowej. Jeśli tak się stanie, przekształcenie Akademii w Uniwersytet Bezpieczeństwa Narodowego otworzy przed nami nowe szanse. Tak, jak to się dzieje w państwach sojuszniczych, gdzie kluczowe instytucje edukacyjne mają status uniwersytetów i są ośrodkami przygotowującymi liderów bezpieczeństwa. W naszym przypadku przekształcenie będzie procesem bardziej skutecznym niż doraźne działania naprawcze czy częściowe programy wsparcia.

Co to wszystko oznacza dla przyszłych studentów uczelni?

Przede wszystkim większą ofertę. Planujemy rozszerzyć program o nowe dyscypliny, m.in. inżynierię bezpieczeństwa CBRN, inżynierię lądową, geodezję i transport oraz medycynę pola walki. Będą one uzupełnieniem dotychczasowych dyscyplin z zakresu nauk o bezpieczeństwie, zarządzania i jakości, nauk prawnych czy historii. Naszą ambicją jest uruchomienie od marca 2026 roku międzyuczelnianych studiów Ochrona Ludności i Obrona Cywilna, wspólnie z Akademią Policji w Szczytnie oraz Akademią Pożarniczą. Dzięki temu powstanie szeroki wachlarz kierunków z innowacyjnymi, interdyscyplinarnymi programami kształcenia. Oferta obejmie studia: I i II stopnia, jednolite studia magisterskie, szkołę doktorską, studia podyplomowe oraz kursy specjalistyczne, w tym prowadzone w językach obcych i realizowane we współpracy z renomowanymi uniwersytetami obrony państw NATO i UE. Szczególnie istotną rolę nadal będą odgrywać Podyplomowe Studia Polityki Obronnej, przygotowujące do objęcia stanowisk generalskich, a także program MBA dla generałów i cywilnych liderów bezpieczeństwa. Zmieniła się również formuła wyższych kursów obronnych adresowanych m.in. do administracji publicznej zarządzającej bezpieczeństwem. Planujemy zwiększenie limitów uczestników tych szkoleń oraz kontynuowanie mobilnych zespołów szkoleniowych. Nowością jest szkolenie w ramach programu „Odporność gminy i sołectw na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa”. Zakładamy też istotne poszerzenie oferty studiów i kursów adresowanych do personelu wojskowego i cywilnego z państw sojuszniczych.

Czy przekształcenie Akademii w Uniwersytet pozwoli też na prowadzenie działalności naukowo-badawczej w szerszym niż dotąd zakresie?

Oczywiście. Obecny status Akademii ogranicza jej rozpoznawalność i udział w międzynarodowych projektach badawczych w porównaniu z analogicznymi uczelniami w innych krajach. Przekształcenie w uniwersytet da nam nowe możliwości. Będziemy mogli brać udział w różnorodnych projektach, także NATO i UE, łączących np. nauki społeczne z inżynierią oraz integrujących wiedzę wojskową, cywilną i techniczną. Będziemy również mogli prowadzić szerzej zakrojone prace nad nowymi technologiami obronnymi i cywilnymi aspektami bezpieczeństwa. Łatwiej nam też będzie pozyskiwać krajowe i zagraniczne granty.

Czy zmiany oznaczają też konieczność pozyskania kadry i niezbędnej infrastruktury?

Obecnie większość kadry uczelni to specjaliści m.in.: z obszarów strategii wojskowej, prawa czy zarządzania bezpieczeństwem. Jesteśmy otwarci na zwiększenie współpracy z ekspertami z obszarów technicznych, takich jak inżynieria, nowe technologie czy cyberbezpieczeństwo. Dlatego będziemy ten potencjał kadrowy wzmacniać. Wierzymy, że nowy status uczelni ułatwi pozyskiwanie wybitnych naukowców i praktyków, m.in. z zakresu informatyki, sztucznej inteligencji w wojsku, inżynierii materiałowej czy zdrowia publicznego. Równie istotne będzie rozwinięcie infrastruktury badawczo-dydaktycznej odpowiadającej potrzebom nowoczesnych badań interdyscyplinarnych. Planujemy rozbudowę laboratoriów, m.in. cyberbezpieczeństwa, symulatorów dowodzenia oraz modernizację istniejących ośrodków. Dzięki temu będziemy mogli prowadzić eksperymenty i symulacje, rozwijać własne innowacje i prototypy, bez konieczności zlecania tego podmiotom zewnętrznym. Realizacji tych celów ma służyć specjalny program wsparcia UBN finansowany z budżetu państwa.

Według planów Uniwersytet Bezpieczeństwa Narodowego ma rozpocząć działalność 1 stycznia 2026 roku. Jak w praktyce będzie wyglądało przekształcenie Akademii w nową strukturę?

Utworzenie UBN odbędzie się z zachowaniem zasady ciągłości działalności dydaktycznej i kadrowej, co oznacza, że bazą kadrową pozostaną obecni studenci, doktoranci, nauczyciele akademiccy, pracownicy administracyjni i żołnierze zawodowi. Wszyscy oni będą kontynuować naukę lub pracę w ramach nowej struktury, czyli Uniwersytetu. Projekt ustawy daje nam osiem lat na zbudowanie potencjału naukowego w nowych dyscyplinach, rozwój kadry i dorobku badawczego. W latach 2033–2034 nastąpi ewaluacja. Jeśli okazałoby się, że nie spełniamy wymogów jakościowych, utracilibyśmy prawo do nazwy uniwersytet. Tak skonstruowane wymogi gwarantują, że transformacja nie będzie tylko zmianą szyldu, ale realnym podniesieniem poziomu naukowego i rozszerzeniem działalności dydaktycznej i badawczej. Działamy na 100% zgodnie z hasłem „Naszą bronią jest wiedza”.

Płk prof. dr hab. inż. Leszek Elak jest ekspertem pracującym w narodowych i międzynarodowych gremiach badawczych. Swoją działalność naukową koncentruje na takich dziedzinach, jak: działania taktyczne wojsk lądowych, zdolności obronne Sił Zbrojnych RP, struktury organizacyjne SZRP w aspekcie współczesnych zagrożeń, operacje poza granicami kraju, współdziałanie sił zbrojnych z elementami układu pozamilitarnego oraz teoretyczne i praktyczne zagadnienia obronności i bezpieczeństwa w aspekcie przynależności do NATO i UE. Oficer jest także członkiem Rady Dyscypliny Nauki o Bezpieczeństwie ASzWoj oraz twórcą studiów Master of Business Administration Security and Defence i Szkoły Administracji Obronnej. Laureat Buzdygana, nagrody miesięcznika „Polska Zbrojna”.