Twórca odrodzonej Polski, legendarny komendant 1 Brygady Legionów i wódz polskiej armii zmarł 12 maja 1935 roku. „Józef Piłsudski był głównym architektem odbudowy państwa polskiego i jego siły zbrojnej, wybitnym politykiem i dowódcą” – napisali senatorowie w uchwale wydanej w 80. rocznicę śmierci Marszałka.
„Pierwszy Marszałek Polski Józef Piłsudski życie zakończył. Ten największy na przestrzeni całej naszej historii człowiek, z głębi dziejów minionych moc swego ducha czerpał i nadludzkim wytężeniem myśli drogi przyszłe odgadywał” – tak z kolei pisał prezydent Ignacy Mościcki w orędziu wydanym po śmierci Piłsudskiego.
Serce dla matki
Józef Piłsudski zmarł na nowotwór wątroby w Warszawie 12 maja 1935 roku o godzinie 20.45. Tej samej nocy rząd ogłosił żałobę narodową, a gen. Tadeusz Kasprzycki, minister spraw wojskowych, zarządził opuszczenie w wojsku flag do połowy masztu. Oficerom i podoficerom nakazano nałożenie czarnych opasek.
Zgodnie z testamentem Marszałka lekarze wyjęli jego serce, które spoczęło potem w grobie jego matki na cmentarzu na wileńskiej Rossie, a mózg przekazano do badań naukowych. Natomiast zabalsamowane ciało ubrane w mundur spoczęło w głównej sali Belwederu, gdzie hołd składały mu setki Polaków.
Pogrzeb serca Józefa Piłsudskiego w Wilnie.
Pierwszy marszałek
Gazety przypominały 68-letni życiorys Piłsudskiego. Od młodości prowadził on na Wileńszczyźnie działalność socjalistyczną i niepodległościową. Po wybuchu wojny pod auspicjami Austrii stworzył Legiony Polskie i został komendantem ich 1 Brygady. – Powrót Piłsudskiego do ojczyzny 10 listopada 1918 roku stał się sygnałem do ogłoszenia niepodległości Polski, a następnego dnia została mu powierzona kontrola nad wojskiem i misja utworzenia rządu – mówi Grzegorz Jankowski, badacz okresu dwudziestolecia.
W 1919 roku, dowodząc armią, Piłsudski zorganizował zbrojny opór przeciwko najazdowi bolszewickiemu i zwyciężył w sierpniu 1920 roku w decydującej bitwie pod Warszawą. Otrzymał za to tytuł pierwszego marszałka Polski. Jako Naczelnik Państwa rządził krajem do 1922 roku, potem wycofywał się z życia politycznego.
Pogarszająca się w Polsce sytuacja spowodowała, że w 1926 roku powrócił do władzy, dokonując zamachu stanu i wprowadzając rządy sanacyjne. – Piłsudski został ministrem spraw wojskowych i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych, choć tak naprawdę dzierżył stery całej władzy – wyjaśnia historyk.
Po śmierci sześć karych koni
W stolicy 16 maja 1935 roku na Polu Mokotowskim gen. Gustaw Orlicz-Dreszer, inspektor armii, poprowadził defiladę wojskową na cześć zmarłego Marszałka. Następnego dnia pociąg z trumną komendanta odjechał do Krakowa. Na trasie gromadziły się tysiące ludzi chcących oddać hołd zmarłemu.
Pogrzeb w Krakowie stał się ogromną manifestacją, w której wzięło udział ponad 100 tys. osób. W kondukcie ciągnącym się przez kilka kilometrów szły poczty sztandarowe pułków, dawni legioniści i weterani powstania styczniowego, a trumnę na armatniej lawecie ciągnęło sześć karych koni. – Śmiałością swej myśli, odwagą zamierzeń, potęgą czynów z niewolnych rąk kajdany zrzucił, bezbronnym miecz wykuł, granice nim wyrąbał, a sztandary naszych pułków sławą uwieńczył. Dał Polsce Wolność, Granice, Moc i Szacunek – żegnał Piłsudskiego na Wawelu prezydent Mościcki.
Ciało marszałka złożono w krypcie św. Leonarda, skąd dwa lata później zostało przeniesione do krypty pod Wieżą Srebrnych Dzwonów. W chwili pogrzebu odezwał się dzwon Zygmunt, a działa na wawelskim wzgórzu oddały 101 strzałów. W całym kraju zapanowała trzyminutowa cisza.
Naczelny Wódz
Piłsudski do dziś uznawany jest za jedną z najwybitniejszych postaci w historii Polski. „Jego niezłomność w walce o niepodległość Ojczyzny i umiłowanie kraju stanowią wzór patriotycznych postaw” – napisano w uchwale Senatu wydanej z okazji 80. rocznicy śmierci Marszałka. Senatorowie podkreślili, że Piłsudski był wybitnym politykiem i dowódcą, dzięki któremu Polska obroniła się przed komunizmem w sierpniu 1920 roku.
Kilka dni temu w Senacie odbyły się uroczystości ku czci Piłsudskiego. Wiceminister obrony Maciej Jankowski podkreślał podczas spotkania, że dla wszystkich osób związanych z siłami zbrojnymi Marszałek pozostanie przede wszystkim naczelnym wodzem zwycięskiej wojny z bolszewicką Rosją.
autor zdjęć: Narodowe Archiwum Cyfrowe
komentarze