Olbrzymi Mi-6 to symbol potęgi Związku Sowieckiego. Mimo upływu lat ta niezwykła konstrukcja nadal budzi podziw.

Początków Mi-6 należy szukać w 1954 roku, kiedy biuro konstrukcyjne Michaiła Mila przystąpiło do prac nad ciężkim śmigłowcem transportowo-desantowym. Zaledwie trzy lata później prototyp największego wówczas śmigłowca w historii był gotowy. Maszyna bez większych problemów wzbiła się w niebo, od razu ustanawiając rekord – w ciągu zaledwie 11 minut osiągnęła pułap 2432 metrów z ładunkiem 12 ton. Łącznie Mi-6 ma na swoim koncie kilkanaście rekordów. W 1964 roku na przykład leciał z prędkością aż 340 kilometrów na godzinę. Wynik jest tym bardziej niezwykły, gdy zwróci się uwagę na dane techniczne maszyny: długość śmigłowca z obracającym się wirnikiem i śmigłem ogonowym to 41,74 metra, wysokość – 9,15 metra, a rozpiętość skrzydeł – 15,3 metra. W wersji transportowej startowa masa własna tego kolosa wynosi 28 ton, a z ładunkiem w luku – aż 40,5 tony, niewiele mniej niż waży czołg T-72. Dla porównania – Mi-24, nazywany latającym czołgiem, ma zaledwie 5,47 metra wysokości, 21,35 metra długości i waży tylko 8,5 tony. Przy takich parametrach pilotowanie Mi-6 było niezwykle trudne. Dotyczyło to zwłaszcza startów i lądowań, gdy rezonans sprawiał, że pobyt na pokładzie śmigłowca nie należał do przyjemności.

Do zadań specjalnych

Sowiecka władza chętnie prezentowała przedmiot swojej dumy. Gigantyczny śmigłowiec Rosjanie wysłali kilka razy do Francji, gdzie pokazywali, jak dobrze ta maszyna radzi sobie z gaszeniem pożarów i transportem dużych ładunków. Międzynarodowy debiut Mi-6 nastąpił w 1965 roku, czyli siedem lat po prezentacji w Związku Sowieckim. Polacy pierwszy raz mogli zobaczyć ten niezwykły śmigłowiec w maju 1967 roku, kiedy przyleciał nad Wisłę w drodze na paryski salon lotniczy.

Mi-6, oznaczony przez NATO jako Hook (hak), z powodzeniem był wykorzystywany do wielu operacji niemilitarnych. Związek Sowiecki, a także inne państwa (Białoruś, Bułgaria, Egipt, Etiopia, Indie, Indonezja, Pakistan, Syria, Wietnam, Peru), które później kupiły ten śmigłowiec, używały go do transportu dużych urządzeń, pomników, samolotów czy stawiania kominów lub linii wysokiego napięcia. Mi-6 wykorzystano na przykład przy budowie Kolei Bajkalsko-Amurskiej.

Do 1981 roku zbudowano 860 egzemplarzy tych maszyn w kilkunastu wersjach. Najpopularniejsza była transportowa. W tej konfiguracji Mi-6 mógł przewieźć do 12 ton ładunku w luku o długości 12 metrów i szerokości niemal trzech metrów. Ładownię przystosowano do przewozu samochodów, w tym ciężarowych, oraz dowolnego sprzętu wojskowego o nacisku do dwóch ton na metr kwadratowy. Pozwalało to transportować nawet tak duże pojazdy, jak samobieżne haubice ASU-57 czy ASU-85. Mi-6 przewożono nawet samobieżne wyrzutnie rakiet balistycznych z głowicami jądrowymi 9K32 Łuna M. Gdy ładunek był za duży (śmigłowce lub samoloty, takie jak MiG-15, MiG-17 czy MiG-21), można go było podwiesić na zewnątrz.

Śmigłowiec Mi-6 był też w wersjach: pasażerskiej (standardowo mieścił do 65 osób, a w konstrukcji specjalnej aż 80!), przeciwpożarowej (12 ton wody zrzucał w 16 sekund), sanitarnej (41 noszy) i wielu innych, w tym testowych (na przykład jako śmigłowiec zwalczania okrętów podwodnych). Najpopularniejszy był wariant dźwigowy. W tej konfiguracji Mi-6 mógł przewozić na zaczepie do dziewięciu ton ładunku. Konstrukcja śmigłowca, to znaczy kadłub, napęd, wirnik nośny, śmigło ogonowe oraz instalacja pokładowa, posłużyła do stworzenia wyspecjalizowanej wersji, czyli śmigłowca dźwigu, oznaczonego jako Mi-10. Pierwszy model oblatano w 1960 roku. W ciągu kolejnych kilku lat Mi-10 pobił serię rekordów pułapu i masy – w maju 1965 roku uniósł na 2,8 tysiąca metrów ładunek o masie 25 ton.

Mi-6 cieszył się dużą popularnością na przykład w Iraku, gdzie był wykorzystywany, aż do drugiej wojny w rejonie Zatoki Perskiej (2003 rok). Wówczas głównym użytkownikiem tej maszyny stała się Syria. Co ciekawe, Mi-6 służył jej nie tylko jako śmigłowiec transportowy, lecz także… szturmowy. Syryjczycy wyposażyli tę maszynę w ciężkie karabiny maszynowe oraz niekierowane wyrzutnie pocisków rakietowych.

Mi-6 w zasadzie nie są już używane (w Rosji zrezygnowano z tej maszyny po katastrofie w 2002 roku). Pojedyncze egzemplarze można znaleźć w siłach zbrojnych Chin oraz Indii lub na Syberii, gdzie przez wiele lat te śmigłowce dostarczały zaopatrzenie odległym i niedostępnych drogą lądową skupiskom ludności. Pewnego rodzaju sukcesorem tej maszyny został zaprojektowany pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku Mi-26.

Haki nad Wisłą

Zalety Mi-6 doceniono także w Polsce. W latach siedemdziesiątych trafiły do nas trzy takie śmigłowce. Dwie firmy cywilne – Elbud i Instal – wykorzystywały je do stawiania słupów energetycznych elektrowni Porąbka Żar, tuneli wentylacyjnych na dachu FSO czy anten telewizyjnych w Poznaniu. Za pomocą Mi-6 przeniesiono również pomnik Władysława Jagiełły z Gliwic do Krakowa oraz samolot pasażersko-transportowy Ił-14, przeznaczony dla Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.

Trzy Mi-6, sprowadzone do Polski w 1986 roku, trafiły do 37 Pułku Śmigłowców Transportowych w Leźnicy Wielkiej, gdzie służyły przez cztery lata. Dwie maszyny sprzedano później Ukrainie, a jedna trafiła do prywatnej ekspozycji Jerzego Lewandowskiego w Łodzi. Planowano zrobić w niej kawiarnię lub kino, przybliżające widzom historię polskiego lotnictwa. Z tych planów jednak nic nie wyszło – kolekcjoner zmarł, a Mi-6 popadł w ruinę. Pod koniec 2013 roku łodzianie zgłosili projekt renowacji śmigłowca za środki z kasy miejskiej. Ostatecznie ich propozycja nie została przyjęta. Nie brakuje jednak optymistów, którzy liczą na to, że łódzki Mi-6, czyli ostatni w Polsce, stanie się dumą Laboratorium Transportu. To interaktywne muzeum, łączące transport autobusowy, szynowy i lotniczy, miałoby powstać w Łodzi dzięki funduszom europejskim na lata 2014–2020. Mi-6 byłby wówczas jedną z jego największych atrakcji.