„Żołnierze Stolicy! Wydałem dziś upragniony przez Was rozkaz do jawnej walki z odwiecznym wrogiem Polski, najeźdźcą niemieckim. Po pięciu blisko latach nieprzerwanej i twardej walki prowadzonej w podziemiach konspiracji stajecie dziś otwarcie z bronią w ręku, by Ojczyźnie przywrócić Wolność i wymierzyć zbrodniarzom niemieckim przykładną karę za terror i zbrodnie dokonane na ziemiach Polski”
Rozkaz dowódcy AK gen. dyw. Tadeusza Komorowskiego „Bora”
Wybucha Powstanie Warszawskie (początkowo nazywane Sierpniowym)! Odziały Armii Krajowej – ok. 600 plutonów, w skład których wchodzi ok. 40 tys. żołnierzy – przystępują o godz. 17 do walki na terenie całego miasta.
Niestety, szybko okazuje się, że plany znacznie przekraczają możliwości polskich oddziałów. Z ważniejszych obiektów powstańcy zdobywają tylko magazyny żywności i mundurów przy Stawkach, koszary w budynku szkoły św. Kingi przy ul. Okopowej, Wojskowy Instytut Geograficzny w Al. Jerozolimskich, gmach Miejskich Zakładów Komunikacyjnych na rogu Świętokrzyskiej i Marszałkowskiej, najwyższy budynek w mieście – Prudential przy Placu Napoleona oraz budynek Dyrekcji Kolei u zbiegu Targowej i Wileńskiej na Pradze. Większe przestrzenie udaje się powstańcom opanować jedynie na Starym Mieście i w Śródmieściu. Do rangi symbolu przechodzi zdobycie Prudentialu. Biało-czerwona flaga zatknięta na jego szczycie przez żołnierzy Batalionu „Kiliński” stanowi dowód wyzwolenia części miasta.
Nie udaje się wykorzystać elementu zaskoczenia. Niemcy wiedzą o planach Armii Krajowej. W ostatniej chwili wzmacniają obsady ważnych placówek i już o godz. 16.30 dowódca wojskowy miasta Warszawy gen. Reiner Stahel zarządza alarm garnizonu.
Film z cyklu "Mój dzień w Powstaniu Warszawskim"
Wielu żołnierzy AK nie dociera na miejsce koncentracji. Oddziały wchodzą do walki w niepełnych stanach osobowych. Są też bardzo słabo uzbrojone w porównaniu do 20-tysięcznego garnizonu. Arsenał AK w momencie wybuchu powstania to: ok. 1500 karabinów, ok. 2500 pistoletów, ok. 400 pistoletów maszynowych, ok. 90 karabinów maszynowych, 20 ciężkich karabinów maszynowych oraz ok. 25 tys. granatów (większość konspiracyjnej produkcji). Bardzo małe są też zapasy amunicji.
Powstańcom nie udaje się opanować wielu kluczowych punktów na mapie Warszawy. W rękach niemieckich pozostają mosty na Wiśle, lotniska, centrale telefoniczne, Dworzec Główny i Gdański, Poczta Główna.
W zdobytym hotelu „Victoria” przy ul. Jasnej 26 lokuje się pierwsza kwatera dowódcy sił powstańczych – komendanta Okręgu Warszawa – płk. Antoniego Chruściela „Montera”.
De facto walki wybuchają jeszcze przed godziną „W”. Żołnierzem, który symbolicznie rozpoczyna powstanie jest Zdzisław Sierpiński „Marek Świda” z 226 plutonu 9 Kompanii Dywersji Bojowej „Żniwiarz”. O godz. 13.50 na ul. Suzina na Żoliborzu niemiecki patrol napotyka drużynę AK. Wywiązuje się walka. Powstańcy odpowiadają ogniem.
Bibliografia:
Władysław Bartoszewski „Dni walczącej Stolicy. Kronika Powstania Warszawskiego”
Władysław Bartoszewski „1859 dni Warszawy”
Andrzej Kunert „Kronika Powstania Warszawskiego”
Tadeusz Bór-Komorowski „Powstanie Warszawskie”
Władysław Bartoszewski, Michał Komar „Władysław Bartoszewski. Wywiad rzeka”
Norman Davies „Powstanie'44”
Muzeum Powstania Warszawskiego, www.1944.pl
Materiały Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego, www.sppw1944.org