moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

„Mira” na wagę złota

O jej życiu krążą legendy. Bolszewicy mieli wyznaczyć za nią nagrodę w złocie. Mówi się, że zdobyła informacje wywiadowcze, które przesądziły o ofensywie kijowskiej, a nawet że działalność konspiracyjną zaczęła jako dwunastolatka. Dziś mija 20. rocznica śmierci Marii Wittek, pierwszej kobiety generał w Wojsku Polskim. Dzięki niej powstała Wojskowa Służba Kobiet.

Prezydent RP Ignacy Mościcki (trzyma kapelusz) przechodzi przed frontem oddziału Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Prezydentowi towarzyszy komendantka Podhorska (na lewo od prezydenta), Komendantka Naczelna Przysposobienia Wojskowego Kobiet Maria Wittek (na lewo za Podhorską) i adiutant prezydenta Władysław Krotkiewski (na lewo za prezydentem). Fot. NAC

Maria Wittek, posługująca się pseudonimami „Mira” oraz „Pani Maria” to jedna z najważniejszych postaci w dziejach wojskowej służby kobiet. Najpierw współtworzyła struktury, do których Polki mogły wstępować, a po odejściu na emeryturę dokumentowała ich udział w walkach. Według różnych ocen kobiety stanowiły od 10% do niemal 25% żołnierzy Armii Krajowej.

Na polu walki

Maria Wittek urodziła się 16 sierpnia 1899 roku. Działalność niepodległościową zaczęła bardzo wcześnie: już w 1911 roku należała do konspiracyjnego kółka samokształceniowego. O jej losach zdecydowało jednak harcerstwo, do którego wstąpiła w tym samym czasie. Została członkiem działającej w Kijowie III Polskiej Drużyny Harcerskiej, której zadaniem było zbieranie informacji wywiadowczych na rzecz Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Jako żołnierz złożyła przysięgę w 1917 roku, zaledwie kilka miesięcy przed maturą. Działalność konspiracyjną Wittek łączyła z nauką: po maturze dostała się na studia na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Kijowskiego jako pierwsza kobieta w historii tej uczelni. Sama POW, stworzona przez Piłsudskiego, była tajną strukturą militarną, która miała na celu walkę o wyzwolenie ziem polskich w zaborze rosyjskim. O zdeterminowaniu dwudziestoletniej dziewczyny świadczy fakt, że mimo rozbicia przez bolszewików w 1919 roku komendy kijowskiej POW, Wittek przez kilka miesięcy w bardzo trudnych warunkach dowodziła wydziałem wywiadu wojskowego. Na podstawie jej meldunków dowództwo polskich wojsk planowało operacje i kolejne uderzenia.

Walka o niepodległość, jak również wojny z Ukraińcami oraz sowiecką Rosją były czasem, kiedy rozwijała się w Polsce wojskowa służba kobiet. Jedną z pierwszych wyspecjalizowanych jednostek była utworzona w 1918 roku Ochotnicza Legia Kobiet (OLK), rok później znalazła się w jej szeregach Wittek. Zgodnie z ówczesnymi zasadami kobiety mogły w wojsku służyć wyłącznie w oddziałach pomocniczych, jako sanitariuszki, łączniczki albo pracownice służby administracyjnej. Wojna zmusiła jednak dowództwo do zmian: w drugiej połowie 1920 roku utworzono batalion liniowy, złożony z ochotniczek OLK. Właśnie w tym czasie rozniosły się słuchy, że Rosjanie wyznaczyli za głowę Wittek nagrodę. Aktywny udział Marii Wittek w wojnie polsko-bolszewickiej, a zwłaszcza w obronie Lwowa został doceniony: przyznano jej Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.

Czas pokoju

Po wojnie OLK została rozwiązana, jednak sama koncepcja angażowania kobiet do służby pomocniczej przetrwała. W 1922 roku utworzono inną organizację o podobnym profilu, a mianowicie Przysposobienie Wojskowe Kobiet (PWK, stąd określenie „pewiaczki”). Jedną z inicjatorek powstania PWK była właśnie Maria Wittek. Opracowany został program szkoleniowy, a od roku 1923 uruchomiono cieszące się niemałą popularnością letnie obozy przysposobienia wojskowego kobiet. Taki obóz prowadziła także Wittek, która po ukończeniu kursu doszkalającego w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, miała już stopień porucznika. Dzięki staraniom PWK szkolenia z przysposobienia wojskowego pojawiły się w połowie lat 20. również w polskich szkołach średnich.

W 1928 roku Wittek objęła funkcję Komendanta Naczelnego PWK, a w 1935 została naczelnikiem Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Kobiet w jednym z państwowych urzędów. Jej starania i aktywność przyniosły wymierne rezultaty: jak się ocenia, tuż przed wybuchem wojny do PWK należało ok. 35 tys. kobiet. Prowadzone przez instruktorki PWK szkolenia przygotowały do udziału w walkach około miliona polskich kobiet i dziewcząt.

Żołnierz, nie tylko do pomocy

Cały okres II wojny światowej Maria Wittek spędziła w konspiracji. Awansowana na stopień pułkownika dowodziła różnymi jednostkami: Kobiecymi Batalionami Pomocniczej Służby Wojskowej, potem Pomocniczą Służbą Kobiet (PSK). Szefując konspiracyjnej komórce, Wittek zajmowała się mobilizacją i angażowaniem kobiet do działania w polskim podziemiu. Dzięki przedwojennym strukturom PWK „Mira” (taki wówczas przyjęła pseudonim) była w stanie zorganizować skuteczną sieć łączności w całym kraju oraz wykorzystywać zdobyte kontakty na rzecz podziemia. Ponieważ rzeczywistość wojenna pokazała, że kobiety wykonują bardzo odpowiedzialne zadania, których nie da się już dłużej nazywać „pomocniczymi”, w marcu 1940 roku dzięki jej staraniom w miejsce PSK powstała Wojskowa Służba Kobiet, a na jej czele stanęła „Mira”. W 1943 roku doprowadziła do tego, że formalnie zrównane zostały prawa i obowiązki walczących kobiet z prawami mężczyzn żołnierzy. Rok później „Mira” wzięła udział w walkach podczas powstania warszawskiego. Za udział w powstaniu oraz działalność w okresie wojny Maria Wittek ponownie otrzymała order Virtuti Militari.

Represje i pamięć

Po wojnie, wraz z innymi „pewiaczkami”, Wittek podjęła próbę reaktywowania WSK, ukrywając przed władzami komunistycznymi swą przynależność do AK. Równolegle działała w antysowieckiej organizacji konspiracyjnej „Nie” (od „Niepodległość”). Gdy jednak jej związki z AK zostały wykryte, w 1949 roku Maria Wittek została aresztowana. Zwolniono ją po kilku miesiącach, ale całkowicie odsunięto od wojska. Jej talent organizacyjny, wiedza, umiejętności, ale także niemałe osiągnięcia z czasu okupacji, przestały się liczyć dla nowej władzy. By zarobić na utrzymanie musiała pracować jako… sprzedawczyni w kiosku Ruchu.

Pasje jednak pozostały. Po przejściu na emeryturę w latach 60. „Mira” zaangażowała się w działalność kombatancką. Zaczęła także gromadzić materiały na temat walczących kobiet, którymi dowodziła podczas wojny. Dzięki jej wysiłkom przy Towarzystwie Miłośników Historii w Warszawie powstała w 1969 roku Komisja Historii Kobiet w Walce o Niepodległość. Efektem działania Komisji było utworzenie archiwum oraz publikacja pierwszych opracowań historycznych, poświęconych uczestniczkom walki o niepodległość Polski. Warto tu wspomnieć także, że Maria Wittek angażowała się w działalność konspiracyjną jeszcze w okresie stanu wojennego.

Zasługi Marii Wittek zostały docenione przez polskie władze dopiero po upadku komunizmu. W 1991 roku została jako pierwsza kobieta w dziejach Wojska Polskiego awansowana na stopień generała brygady. „Mira” zmarła 19 kwietnia 1997 roku, została pochowana na Powązkach.

Robert Sendek

autor zdjęć: Narodowe Archiwum Cyfrowe, Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Rekompensaty na ostatniej prostej
 
Żołnierze na szkoleniu płetwonurkowym
Demony wojny nie patrzą na płeć
Ogień z Grotów wyborowych w Nowej Dębie
Badania z kosmosu
PT-91, czyli trzy dekady twardej służby
More Than an Exercise
W paradnym szyku
Granica pod strażą
Nie żyje żołnierz PKW Irak
Moc Czarnych Panter
BWR-1 – weteran po liftingu
Na rosyjskim pasku
Żołnierz ranny na granicy
Korzystne zmiany w dodatkach dla sił powietrznych
Dronowa rewolucja tuż-tuż
Kadra F-35 rośnie w siłę
MSWiA: Zachodnia granica jest bezpieczna
Pucharowe zmagania Polaków
Wojsko dostanie kolejne symulatory Bayraktarów
Pojazdy wojsk pancernych – serwis specjalny
Żołnierze PKW Irak są bezpieczni
Planowano zamach na Zełenskiego
Terytorialsi zawitają do Płocka
Nowe Abramsy już w Wesołej
Armia pomoże służbom na zachodniej granicy
Dzieci wojny
Pancerny drapieżnik, czyli Leopard 2A5
Na „pasku” przy granicy z Białorusią
Zostań częścią zwycięskiego teamu
Nowe zbiornikowce – wkrótce ruszą konsultacje
Rosjanie zaatakowali polską fabrykę w Ukrainie
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
Tłumy na zawodach w Krakowie
Ten beton... żyje!
Gen. Skrzypczak nie żyje
Tak szkolą sterników wojsk specjalnych
Abramsy od marines
Kolarskie święto w stolicy
Więcej żołnierzy z pieniędzmi za dyżur bojowy
7TP – czołg kompromisu
Lotnicy uratowali Wielką Brytanię
„Niegościnni” marynarze na obiektach sportowych w Ustce
Uderzenie w naturę
Specjalsi i spadochroniarze mają nowych dowódców
Sukcesy żołnierzy na międzynarodowych arenach
Zawalcz o cybernagrodę!
Pieta Michniowska
Prezydent Trump spotkał się z szefem NATO
MON zaprzecza zarzutom o nepotyzm
Kwalifikacja 2026 – sprawdź szczegóły
Orlik na Alfę
Kanadyjski żołnierz ranny podczas ćwiczeń
Ostatnia niedziela…
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Bezpieczeństwo i przyroda
Ratownik czołgów
K9 – nieoceniony sojusznik
Polacy i Holendrzy razem dla obronności
Rosyjska maszyna Su-24 przechwycona przez polskie F-16
Nawrocki przedstawia kierownictwo BBN-u
W drodze do amunicyjnego bezpieczeństwa
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
PGZ buduje suwerenność amunicyjną
Trwa szkolenie Legii Akademickiej

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO