To było największe miejsce ludobójstwa na świecie i największy hitlerowski obóz zagłady. W kompleksie Auschwitz-Birkenau naziści zamordowali co najmniej 1,1 miliona osób, głównie Żydów. Zginęli tam też Polacy, Romowie i więźniowie ponad dwudziestu innych narodowości. Dziś obchodzimy 74. rocznicę wyzwolenia obozu.
Około trzeciej po południu 27 stycznia 1945 r. bramy niemieckiego kompleksu obozów Auschwitz przekroczyli żołnierze 454 Pułku Strzeleckiego z 100 Lwowskiej Dywizji Strzeleckiej 60 Armii I Frontu Ukraińskiego. W obozach Auschwitz, Birkenau, Monowitz witało ich ok. 7,5 tys. ocalałych więźniów.
Marsze śmierci
Jeszcze dziesięć dni wcześniej na ostatnim generalnym apelu w nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady (Konzentrationslager – KL Auschwitz) stanęło ponad 67 tys. osób. Tego samego dnia, uciekając przed Armią Czerwoną, Niemcy zarządzili ostateczną ewakuację obozu.
Rozpoczęły się marsze śmierci. W ciągu czterech dni wyprowadzono około 56 tys. więźniów, głównie do Wodzisławia Śląskiego i Gliwic. Stamtąd wagonami transportowano ich do obozów w głąb Rzeszy. Podczas tych pieszych marszów zmarło lub zostało zamordowanych co najmniej 9 tys. osób.
Na terenie obozu Niemcy zostawili ponad 8 tys. więźniów zbyt chorych i wyczerpanych, aby zdołali dotrzeć do stacji kolejowych. Wszyscy mieli zostać zgładzeni. Przed wkroczeniem Armii Czerwonej Niemcy zdążyli zabić około 700 z nich.
Po wyzwoleniu 4,5 tys. osób, w tym ponad 400 dzieci, trafiło do kilku sowieckich szpitali polowych oraz szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża. Mimo opieki blisko 600 z nich zmarło z powodu chorób i wycieńczenia. W czerwcu 1947 r. na terenie obozu otwarto Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Obóz zagłady
Hitlerowcy założyli obóz koncentracyjny w Oświęcimiu w 1940 r. jako miejsce deportacji i eksterminacji Polaków. Pierwszy masowy transport 728 więźniów przybył 14 czerwca 1940 r.
Dwa lata później powstała filia Auschwitz II-Birkenau, głównym jej zadaniem była masowa zagłada Żydów, zabijanych w komorach gazowych i palonych w krematoriach. Natomiast jesienią 1942 r. założono podobóz Monowitz zajmujący się wynajmem niewolniczej siły roboczej niemieckim zakładom.
Jak podają historycy z Muzeum Auschwitz, przez cały czas istnienia obozu naziści przywieźli do obozu 1,3 mln osób ponad 20 narodowości. Co najmniej 1,1 mln z nich poniosło tu śmierć. Wśród ofiar było 900 tys. Żydów pochodzących prawie z całej okupowanej przez Niemców Europy, których mordowano natychmiast po przybyciu do obozu.
Pozostałe osoby zostały osadzone jako więźniowie. – Tu więzili moją rodzinę i wszystkich spalili. Tu wzięli moje imię i dali mnie numer. Nie byłam więcej Merka Szewach, byłam numerem – wspominała podczas obchodów 60. rocznicy wyzwolenia obozu więźniarka Merka Szewach.
Osadzeni w nieludzkich warunkach, zmuszani do niewolniczej pracy, poddawani eksperymentom pseudomedycznym więźniowie masowo umierali z głodu, wyczerpania, mordowani przez strażników. W ten sposób zginęło 200 tys. więźniów, w tym 100 tys. Żydów, 64 tys. Polaków i 21 tys. Romów.
W sierpniu 1944 r. hitlerowcy rozpoczęli likwidację obozu. Do stycznia 1945 r. wywieźli przeszło 65 tys. więźniów do zakładów w głębi Rzeszy. Jednocześnie niszczono dowody zbrodni, paląc rejestry więźniów i wykazy zamordowanych Żydów. Rozbierano też krematoria i komory gazowe.
Według historyków w KL Auschwitz pracowało dobrowolnie ok. 8100 esesmanów oraz ok. 200 nadzorczyń. Podczas powojennych procesów do odpowiedzialności pociągnięto 750 z nich. Sprawy sądowe dotyczące zbrodni w obozie zakończono w połowie lat 50.
autor zdjęć: Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau - www.auschwitz.org
komentarze