Pomnik nieznanych bohaterów

1762088400

A A A

„Tu leży żołnierz polski poległy za Ojczyznę” – taki napis widnieje na płycie Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie. Trumnę z ciałem bezimiennego polskiego obrońcy Lwowa złożono w grobowcu pod kolumnadą Pałacu Saskiego 2 listopada 1925 roku. Pierwszą wartę zaciągnęli przy nim kombatanci powstania styczniowego.

Grób Nieznanego Żołnierza, fot. Dowództwo Garnizonu Warszawa

W tym miejscu płonie wieczny znicz, a żołnierze Batalionu Reprezentacyjnego pełnią wartę honorową przez całą dobę. Odwiedziny Grobu Nieznanego Żołnierza to – zgodnie z protokołem dyplomatycznym – obowiązkowy punkt wizyty każdej zagranicznej delegacji.

Ochotnik w maciejówce

Prace nad pomnikiem-grobem oddającym hołd bezimiennym żołnierzom rozpoczęto w 1921 roku. Rozważano różne lokalizacje w Warszawie, m.in. niedaleko Cytadeli lub w Forcie Legionów. – Ostatecznie zapadła decyzja, aby umieścić grób pod kolumnadą Pałacu Saskiego, który był wówczas siedzibą Sztabu Generalnego Wojska Polskiego – mówi historyk Waldemar Strzałkowski. Opracowanie projektu powierzono rzeźbiarzowi Stanisławowi Ostrowskiemu.

REKLAMA

Pobojowisko, z którego zostaną ekshumowane szczątki żołnierza, wybrał 4 kwietnia 1925 roku najmłodszy kawaler Orderu Virtuti Militari, ogniomistrz Józef Buczkowski. Los padł na Cmentarz Orląt Lwowskich.

Grób Nieznanego Żołnierza, fot. Sławek Kasper/IPN

29 października wydobyto tam z bezimiennych grobów trzy trumny: sierżanta, kaprala oraz młodego ochotnika w maciejówce. Jadwiga Zarugiewiczowa, matka innego poległego żołnierza, losowo wybrała trumnę ze szczątkami – tę z maciejówką. „Z pogruchotanych kości lewej nogi i czaszki wnosić należy, że żołnierz padł na polu bitwy”, podawała wówczas „Polska Zbrojna”.

Trumnę z prochami obrońcy Lwowa sprowadzono do Warszawy specjalnym pociągiem i 2 listopada złożono w grobowcu pod kolumnadą Pałacu Saskiego. Prezydent Stanisław Wojciechowski umieścił tam również akt erekcyjny mówiący o tym, że grób powstał, aby wyrazić cześć Narodu Polskiego dla tysięcy żołnierzy, którzy przelali krew z imieniem Polski na ustach.

Przy grobie zapłonął wieczny znicz, a pierwszą wartę zaciągnęli kombatanci powstania styczniowego. – W okresie międzywojennym przed grobem obowiązywał zwyczaj zdejmowania nakrycia głowy, a żołnierze przechodząc obok niego, salutowali – mówi Waldemar Strzałkowski.

Kobieca warta

Grób przetrwał II wojnę. Choć pod koniec grudnia 1944 roku niemieckie oddziały wysadziły w powietrze Pałac Saski, to fragment arkad z grobowcem ocalał. Po wejściu do Warszawy 17 stycznia 1945 roku, polscy żołnierze rozpalili przy nim ognisko zamiast znicza. Pierwszą wartę zaciągnęły kobiety z 1 Samodzielnego Batalionu im. Emilii Plater.

Grób Nieznanego Żołnierza, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Po wojnie odbudowano grób odnawiając trzy środkowe arkady kolumnady i odsłonięto go ponownie 9 maja 1946 roku. Jednocześnie został wprowadzony całodobowy posterunek honorowy.

Po 1989 roku na filarach grobu umieszczono kopie czterech tablic z 1925 roku i odsłonięto 14 nowych płyt upamiętniających 180 najważniejszych bitew z historii Polski. Złożono tu też ziemię z mogił katyńskich.

Idea oddania hołdu bezimiennym żołnierzom zrodziła się po I wojnie we Francji. Jednak pierwszy taki symboliczny grób powstał 11 listopada 1920 roku w londyńskim Opactwie Westminsterskim. Natomiast w Paryżu pod Łukiem Triumfalnym trumnę ze szczątkami nieznanego żołnierza spod Verdun złożono 28 stycznia 1921 roku.