Świątynia na warszawskim Starym Mieście została spalona w czasie Powstania Warszawskiego, a później jej wypalone mury wysadzono w powietrze. Przypomina o tym wmurowany w ścianę katedry fragment niemieckiego czołgu. Trwają jednak spory historyków, jaki dokładnie był to pojazd.Fot: Alina Zienowicz
Walki o katedrę św. Jana na Starym Mieście toczyły się od 13 sierpnia 1944 roku. Niemcy przypuszczali ataki na świątynię stanowiącą wówczas najważniejszą redutę powstańczą na ulicy Świętojańskiej. Broniące jej plutony batalionu Armii Krajowej „Bończa" i „Wigry" walczyły niemal o każdy metr posadzki bazyliki.
17 sierpnia świątynia zaczęła płonąć od niemieckich pocisków artyleryjskich. – Niemcy podpalają pociskami zapalającymi domy po drugiej stronie Dziekanii. Na skutek silnego wiatru ogień przenosi się szybko na boczną kaplicę, prezbiterium i nawy – wspomina Barbara Gancarczyk-Piotrowska „Pająk", sanitariuszka batalionu „Wigry", na stronie Stowarzyszenia Pamięci Powstania Warszawskiego 1944.
W wyniku pożaru runęło sklepienie kościoła, a mimo to katedra nie została przez Niemców zdobyta. Hitlerowcy wykorzystali więc dwukrotnie – 21 i 27 sierpnia – zdalnie sterowane czołgi wypełnione materiałem wybuchowym, które zniszczyły ogromną część budowli.Wśród historyków trwa spór, jakich dokładnie pojazdów użyto podczas ataku. Część badaczy uważa, że były to goliaty, czyli niewielkie wozy kierowane za pomocą przewodów. Zdaniem innych, użyto cięższych transporterów typu Borgward IV.
Przewoziły one ładunki wybuchowe w pojemniku umieszczonym na pancerzu. Operator sterujący zdalnie transporterem zwalniał w odpowiedniej chwili zaczep ładunku, który zsuwał się na ziemię. Uruchamiał się wówczas zapalnik czasowy, który pozwalał na wycofanie pojazdu w bezpieczne miejsce.
Dziś o zburzeniu katedry przypomina wmurowany w jej południową ścianę fragment gąsienicy czołgu. Napis obok informuje: „Gąsienica niemieckiego czołgu – miny Goliat, który podczas powstania warszawskiego w 1944 r. zburzył część murów Katedry”. Zdaniem specjalistów jest to właśnie fragment gąsienicy transportera Borgward IV.
Niezależnie jednak od rodzaju użytego pojazdu, świątynia została niemal całkowicie zniszczona podczas wojny. Zrekonstruowano ją w latach 1948–1956.