Co ma zrobić żołnierz, którego rodzice nie chcą podać do wojskowej ewidencji swoich numerów PESEL? Kiedy żołnierz aktywnej rezerwy opiniuje żołnierzy zawodowych? Prawnicy Ministerstwa Obrony Narodowej wyjaśniają wątpliwości dotyczące interpretacji przepisów ustawy o obronie ojczyzny.

Czy żołnierzowi pełniącemu 12-godzinny, nieetatowy dyżur, należą się nadgodziny za dzień pełnienia takiego dyżuru? Jaka jest podstawa prawna?

Zgodnie z art. 275 ust. 4 ustawy o obronie ojczyzny (z 11 marca 2022 r.), normy czasu służby, o których mowa w ust. 2 i 3 nie mają zastosowania do oficerów zawodowych pełniących obowiązki dowódców jednostek wojskowych, a także do żołnierzy zawodowych realizujących zadania szczególnie istotne dla sił zbrojnych oraz realizujących zadania o charakterze nadzwyczajnym niezbędne do ochrony interesów państwa, w szczególności: biorących udział w zapobieganiu skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia, pełniących służby i dyżury, odbywających ćwiczenia i szkolenia oraz pełniących służbę wojskową poza granicami państwa.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że zgodnie z § 8 rozporządzenia ministra obrony narodowej z 18 października 2023 r. w sprawie czasu służby żołnierzy zawodowych:

1. Żołnierza wyznaczonego do pełnienia służby dyżurnej lub dyżuru trwającego co najmniej 24 godziny zwalnia się z wykonywania innych zadań służbowych w dniu rozpoczęcia i zakończenia tej służby lub dyżuru.

2. Żołnierzowi, który pełnił służbę dyżurną lub dyżur w dniu ustawowo lub dodatkowo wolnym od służby, w wymiarze co najmniej 8 godzin, udziela się za ten dzień czasu wolnego w wymiarze jednego dnia.

3. Żołnierzowi, który pełnił służbę dyżurną lub dyżur w dniu ustawowo lub dodatkowo wolnym od służby, w wymiarze mniejszym niż określony w ust. 1, udziela się za ten dzień czasu wolnego w wymiarze równym liczbie godzin pełnienia tej służby lub dyżuru.

Należy przy tym pamiętać, że w świetle § 2 ww. rozporządzenia użyte w rozporządzeniu określenia oznaczają:
1) dyżur – trwający 24 godziny lub wielodniowy dyżur bojowy, operacyjny, ratowniczy lub inny wprowadzony rozkazem dowódcy jednostki wojskowej;

2) etatowy dyżur – dyżur w stałym systemie dyżurów pełnionych przez żołnierzy w ramach obowiązków wynikających z zajmowanego stanowiska służbowego w powołanych do tego celu jednostkach organizacyjnych oraz podobnych etatowych służbach operacyjnych i dyżurnych;

3) służba dyżurna – trwająca od 12 do 24 godzin służba garnizonowa, wewnętrzna, wartownicza, patrolowa, konwojowa i asystencyjna lub operacyjna.

Wobec powyższego możliwe jest stwierdzenie, że przywołany przez pytającego „12-godzinny nieetatowy dyżur” nie spełnia przesłanek, o których mowa w § 2 ww. rozporządzenia, a co za tym idzie nie przysługuje za niego czas wolny.

Czy żołnierz aktywnej rezerwy (AR) wyznaczony na stanowisko szefa sekcji, komórki itp., któremu podlegają żołnierze zawodowi, jest uprawniony do ich opiniowania?

Służba w aktywnej rezerwie jest uregulowana w ustawie o obronie ojczyzny od art. 240
do art. 247. Zgodnie z art. 243 ust. służbę w aktywnej rezerwie pełni się raz na kwartał jednorazowo, przez co najmniej 2 dni w czasie wolnym od pracy oraz jednorazowo, przez 14 dni, co najmniej raz na 3 lata. Służba w aktywnej rezerwie może być pełniona również w trybie natychmiastowego stawiennictwa.

Ustęp trzeci tego artykułu wskazuje, że służbę w aktywnej rezerwie żołnierz AR pełni w określonych przez dowódcę jednostki wojskowej dniach służby. Ponadto zgodnie z art. 245 ustawy, dowódca jednostki, w której żołnierze AR pełnią służbę na stanowisku, w formie zbiorowego wykazu dla jednostki wojskowej ustala dni, w których w danym roku kalendarzowym służba ta jest pełniona. Mając na uwadze powyższe należy zauważyć, że przepisy ustawy o obronie ojczyzny nie wykluczają możliwości opiniowania żołnierzy zawodowych przez żołnierzy AR wyznaczony na takie stanowisko służbowe.

Dodatkowo należy zauważyć, że zgodnie z § 3 ust. 5 rozporządzenia ministra obrony narodowej z 25 marca 2024 r. w sprawie opiniowania służbowego żołnierzy, opinię służbową sporządza osobiście bezpośredni przełożony żołnierza zawodowego. Natomiast zgodnie z definicją przełożonego określoną w pkt. 3 Zarządzenia Nr 7/MON Ministra Obrony Narodowej z 28 kwietnia 2023 r. w sprawie wprowadzenia do użytku „Regulaminu ogólnego żołnierza Wojska Polskiego” – „przełożonym” jest żołnierz lub osoba niebędąca żołnierzem, któremu (-ej) na mocy przepisów prawa, rozkazu/decyzji/polecenia, podporządkowano żołnierza lub osobę niebędącą żołnierzem, uprawniony (-a) do wydawania rozkazów lub poleceń służbowych. Natomiast w myśl pkt 4 cytowanego regulaminu żołnierz będący przełożonym, w stosunku do swoich podwładnych powinien posiadać wyższy lub równy stopnień wojskowy. Jak wskazuje powyższe przełożonym jest żołnierz, a przepisy nie precyzują, że to ma być żołnierz zawodowy. Zgodnie z taką wykładnią, należy zatem zauważyć, że obowiązujące przepisy nie wykluczają opiniowania żołnierzy zawodowych przez żołnierzy AR.

Jakie przepisy regulują organizację zajęć z wychowania fizycznego w jednostce? Chodzi mi zwłaszcza o liczbę godzin, jaką w czasie służbowym w ciągu tygodnia żołnierz może przeznaczyć na zajęcia WF. Czy godziny liczymy jako „zegarowe” czy „lekcyjne”?

Przepisy, o które pyta autor pytania, można znaleźć w zestawieniach godzin programowych w programach szkolenia poszczególnych wojsk, np. dla pododdziałów logistycznych będzie to „Program szkolenia pododdziałów logistycznych”. W warunkach garnizonowych dowódca realizuje szkolenie w ramach obowiązującego tygodnia pracy (zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zatwierdzonym porządkiem dnia), w którym wydziela się pięć dni szkoleniowych w tygodniu. Dzień szkoleniowy obejmuje godziny lekcyjne po 45 minut. Sugerujemy, aby autor pytania udał się do biblioteki jednostki wojskowej i tam poprosił o program szkolenia pododdziałów. W tym dokumencie będą podane szczegółowe, interesujące autora pytania informacje.

Czy dowódca ma prawo wysyłania żołnierza w podróż służbową zaraz po zakończeniu służby dyżurnej?

Powyższą kwestię określa regulamin ogólny. Zgodnie z nim żołnierza wyznaczonego do pełnienia służby wewnętrznej lub dyżuru trwającego co najmniej 24 godziny zwalnia się z wykonywania innych zadań służbowych w dniu rozpoczęcia i zakończenia tej służby lub dyżuru – co nie jest tożsame z udzieleniem wolnego lub opuszczeniem miejsca stałej dyslokacji (MSD). Jednocześnie należy mieć na względzie art. 275 ust. 4, który mówi o zadaniach szczególnie istotnych dla sił zbrojnych. Jeżeli dowódca wydał rozkaz żołnierzowi o wyjeździe po służbie, należy przyjąć, że są to zadania szczególnie istotne dla sił zbrojnych, których nie można było przewidzieć z wyprzedzeniem w ramach zapewnienia normalnego toku funkcjonowania jednostki wojskowej. Zwracamy również uwagę, że sam fakt wysłania żołnierza w podróż służbową nie musi stanowić faktycznego wykonywania obowiązków służbowych. Dzieje się tak w sytuacjach, kiedy żołnierz kierowany jest w podróż służbową środkami transportu publicznego lub z delegowanym kierowcą. Powyższe stanowi również odzwierciedlenie w orzecznictwach sądowych, w których sąd podkreśla, że w czasie podróży służbowej rozliczeniu czasu ponadnormatywnego podlega tylko i wyłącznie faktyczny czas wykonywania obowiązków służbowych w ramach skierowania, np. kierowanie pojazdem mechanicznym. Natomiast odbywając podróż jako pasażer żołnierz nie wykonuje zadań służbowych.

Tym samym z przedstawionego stanu należy wyprowadzić wniosek, że możliwe jest skierowanie żołnierza po służbie w podróż służbową pod warunkiem, że w dniu zdania służby nie wiąże się to z powierzeniem faktycznego wykonywania zadań służbowych.

Czy żołnierz ma obowiązek podania danych wrażliwych swoich rodziców, tj. numeru PESEL. Czy za niepodanie tych danych może zostać ukarany dyscyplinarnie? Co w przypadku, jeśli rodzice nie chcą podać swoich numerów PESEL?

Tak, żołnierz ma obowiązek podania numeru PESEL rodziców. Zgodnie z art. 71 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy o obronie ojczyzny, w ewidencji wojskowej gromadzi i przetwarza się imiona i nazwiska rodowe rodziców oraz ich numery PESEL, jeżeli zostały im nadane.
Osoby podlegające ewidencji wojskowej są obowiązane do udzielania informacji organom prowadzącym tę ewidencję w zakresie danych ich dotyczących i przetwarzanych w ewidencji wojskowej. Jednocześnie należy podkreślić, że do przetwarzania danych w ewidencji wojskowej nie mają zastosowania przepisy RODO. Uchylanie się od podania danych do ewidencji wojskowej może skutkować wszczęciem postępowania dyscyplinarnego.
Zgodnie z art. 71 ust. 3 ustawy przetwarzanie danych osobowych zgromadzonych w ewidencji wojskowej może się odbywać bez zgody i wiedzy osoby, której dotyczą te dane. W konsekwencji rodzice, których dane gromadzone są w ewidencji wojskowej, nie muszą być informowani o ich przetwarzaniu, jak również nie jest wymagana ich zgoda w tym zakresie.
Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że żołnierz, który nie zna danych ewidencyjnych swoich rodziców lub ma utrudnioną możliwość w ich pozyskaniu, może złożyć wniosek o udostępnienie danych z rejestru PESEL jako osoba posiadająca interes prawny, aby otrzymać takie informacje.

W jaki sposób powinienem nosić odznakę „ZASŁUŻONY ŻOŁNIERZ RP” w połączeniu z tzw. absolwentką szkoły wojskowej?

Na kieszeniach kurtek munduru wojsk lądowych oraz sił powietrznych odznaki nosi się:
– na środku prawej górnej kieszeni, między guzikiem, a dolną krawędzią kieszeni, nie więcej niż dwie odznaki absolwenckie oraz honorowe.
Dwie odznaki, o których mowa powyżej, umieszcza się symetrycznie. Jeżeli jedna lub dwie odznaki mają kształt wydłużony poziomo, nosi się je w układzie pionowym z zachowaniem symetrii między guzikiem a dolną krawędzią kieszeni. Łącznie na obu kieszeniach umieszcza się nie więcej niż cztery odznaki.

W wyniku zawiadomienia osób trzecich, żołnierz w godzinach wieczornych trafił na izbę zatrzymań ŻW. Ponieważ znajdował się pod wpływem alkoholu, żandarmeria mogła przeprowadzić czynności przesłuchania dopiero po jego wytrzeźwieniu. Finalnie żołnierz został zwolniony z izby zatrzymań na drugi dzień, około godziny 11.00. Przez cały dzień, nawet już po opuszczeniu izby zatrzymań, nie poinformował o tym fakcie swoich przełożonych. Czy takie zachowanie żołnierza uprawnia do potrącenia mu części uposażenia za nieobecność w pracy?

Jeśli okres zastosowania środka w postaci osadzenia żołnierza w izbie zatrzymań pokrywa się z wykonywaniem przez tego żołnierza obowiązków służbowych, odsuwa się go od ich wykonywania na czas zastosowania środka. W przypadku stwierdzenia zawinionej przez żołnierza zawodowego niemożności wykonywania zadań służbowych stosuje się przepis dotyczący utraty prawa do wynagrodzenia. Zgodnie z nim za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności żołnierz zawodowy traci prawo do 1/30 części miesięcznego uposażenia. Jeżeli żołnierz pobrał już uposażenie za ten czas, odpowiednią kwotę uposażenia potrąca się przy najbliższej jego wypłacie