Święto Wojska Polskiego oraz wszystkie rocznice Powstań Narodowych, bitew i wojen przypominają nam niezmiennie o dzielnych polskich żołnierzach, którzy w przeszłości walczyli o naszą wolność i niepodległość. Wyjątkowe miejsce w tym szeregu zajmuje legendarny założyciel Legionów Polskich we Włoszech gen. dyw. Jan Henryk Dąbrowski (1755-1818), który w 1806 r. był również twórcą i dowódcą pierwszej w dziejach oręża polskiego formacji wojskowej noszącej nazwę „Wojsko Polskie”. W tym roku, gen. Dąbrowski odebrał wyrazy szacunku w sposób szczególny – 2 sierpnia 2020 r., czyli w dniu 265 rocznicy jego urodzin, w 8 miejscowościach w Polsce odbyły się uroczystości patriotyczno-religijne wzorowane na podobnych, zorganizowanych niegdyś przez św. Jana Pawła II.

Aby dowiedzieć się, co łączyło papieża Polaka z bohaterem naszego Hymnu Narodowego należy przenieść się myślami do Pierzchowca – małej wioski (obecnie przysiółka wsi Pierzchów) położonej nieopodal Krakowa, w Gminie Gdów. Początek tej historii sięga 2 sierpnia 1755 r., gdy to, w pierzchowieckim dworze przyszedł na świat Jan Henryk Dąbrowski. W 1872 r., dla upamiętnia tego wydarzenia, na miejscu wspomnianego dworu wzniesiono okazały pomnik, który stoi tam do dziś. To właśnie przed ten pomnik, latem 1949 r. wielokrotnie przychodził wraz z dziećmi i młodzieżą młody ksiądz Karol Wojtyła, podówczas wikary w wiejskiej parafii Wniebowzięcia NMP w Niegowici obejmującej Pierzchowiec. Wg wspomnień naocznych świadków, podczas wizyt przed pomnikiem, przynajmniej dwukrotnie ksiądz Wojtyła poprowadził skromne uroczystości ku czci gen. J. H. Dąbrowskiego.

Wspomniany epizod z życia św. Jana Pawła II, całkowicie dotąd nieznany, odkrył, zbadał i wydobył na światło dzienne piszący te słowa Adam W. Gorycki (zobacz artykuł na portalu Muzeum w Winnej Górze). Okazją była, przypadająca w tym roku 100. rocznica urodzin Ojca Świętego. Natchnęła mnie ona również do tego, aby zainicjować wspomniane na wstępie uroczystości w 8 miejscowościach, aby z jednej strony oddać cześć dla gen. J. H. Dąbrowskiego, a z drugiej strony okazać szacunek dla Jana Pawła II, który takiej właśnie postawy wobec naszego Bohatera Narodowego uczył nas w 1949 r. w Pierzchowcu. Stąd też, każda z zaproponowanych przeze mnie uroczystości była wzorowana na uroczystościach księdza Wojtyły, czyli, odbyła się przed pomnikiem lub tablicą upamiętniającą gen. Dąbrowskiego i w jej skład wchodziło odśpiewanie Mazurka Dąbrowskiego, opowieść o bohaterskim życiu gen. Dąbrowskiego i modlitwa w jego intencji poprowadzona przez duchownego. Ponadto, wszystkie te uroczystości odbyły się w niewielkich, góra kilkudziesięcioosobowych składach i przy niewielkim udziale pocztów sztandarowych oraz bez składania wieńców (a co najwyżej skromnych wiązanek kwiatów) za czym przemawiał fakt, iż uroczystości księdza Wojtyły także były kameralne, bez sztandarów i wieńców. Natomiast, jedynym elementem uroczystości, który od siebie zaproponowałem, były ustawione obok pomników flagi papieskie (biało-żółte) i polskie (biało-czerwone) symbolizujące papieża Jana Pawła II i generała Dąbrowskiego.


Należy jednak podkreślić, że mimo przyjęcia jednolitej konwencji, wszystkie uroczystości, które odbyły się 2 sierpnia 2020 r. ku czci gen. Dąbrowskiego, były zróżnicowane i pouczające i dlatego, warto przyjrzeć się każdej z nich z osobna. W Biłgoraju (woj. lubelskie) głównym organizatorem był miejscowy nauczyciel i wiceprezes Oddziału PTTK Andrzej Czacharowski, który przybliżył dla zebranych pod pomnikiem gen. Dąbrowskiego historię tego monumentu i zwrócił uwagę, że jest to najstarszy w Polsce pomnik wzniesiony ku czci Bohatera naszego Hymnu i że został zbudowany w 1820 r., a zatem, w tym roku przypada 200 rocznica jego ufundowania. Modlitwę w intencji gen. J. H. Dąbrowskiego poprowadził proboszcz parafii św. Jerzego w Biłgoraju ksiądz kan. hon. Stanisław Budzyński, a wśród uczestników znalazła się posłanka na Sejm RP Beata Strzałka, burmistrza Biłgoraja Janusz Rosłan, członkowie PTTK, muzealnicy i regionaliści oraz Skauci Europy, którzy zaciągnęli wartę honorową przy pomniku, a także przedstawili dla zebranych biografię gen. Dąbrowskiego i opowiedzieli o uroczystościach zorganizowanych przez księdza Wojtyłę w 1949 r. w Pierzchowcu.


W uroczystości w Bydgoszczy udział wzięła grupka bibliotekarzy i działaczy kulturalnych oraz trzech członków Rady Miasta Bydgoszczy, a w tym Robert Kufel, który był głównym organizatorem, oraz wiceprzewodniczący Rady Lech Zagłoba-Zygler, który wygłosił przemowę na temat gen. J. H. Dąbrowskiego i podkreślił wagę wyzwolenia Bydgoszczy przez Generała podczas Insurekcji Kościuszkowskiej w 1794 r., które upamiętnia bydgoski pomnik. O uroczystościach księdza Wojtyły w Pierzchowcu opowiedział, oraz modlitwę w intencji Generała poprowadził wikariusz Parafii Wojskowej NMP Królowej Pokoju w Bydgoszczy ksiądz mjr Andrzej Migała, natomiast wartę honorową przy pomniku sprawowali żołnierze 8 Kujawsko-Pomorskiej Brygady Obrony Terytorialnej im. gen. bryg. Elżbiety Zawackiej. Przebieg uroczystości można obejrzeć w materiale TVP Bydgoszcz.


Obchody w Jedlni pod Radomiem (Gmina Pionki, woj. mazowieckie) rozpoczęła uroczysta Msza św. w intencji gen. J. H. Dąbrowskiego celebrowana w miejscowym kościele św. Mikołaja przez proboszcza ks. kan. Janusza Smerdę. Następnie uczestnicy oddali cześć Generałowi przed pomnikiem, który został odsłonięty w zeszłym roku z okazji 210 rocznicy stacjonowania gen. Dąbrowskiego w Jedlni. Warto dodać, że fundatorem owego pomnika, jak i organizatorem tegorocznej uroczystości była Parafia w Jedlni. Wartę przy pomniku zaciągnęły harcerki ZHR z 5 Pionkowskiej Leśnej Drużyny Harcerek „Dąbrowa” im. Wandy Kojro, a wśród uczestników znalazł się m.in. znany literat, scenarzysta i prezes Stowarzyszenia „Jedlnia” Wojciech Pestka, a także przedstawiciele organizacji społecznych z terenu Gminy Pionki. Warto dodać, że fundatorem owego pomnika, jak i organizatorem tegorocznej uroczystości była Parafia w Jedlni (więcej na ten temat na portalu Polska Zbrojna).


W leżącej nieopodal Tczewa wiosce Narkowy (Gmina Subkowy, woj. pomorskie) uroczystość  zorganizował Urząd Gminy i Parafia św. Stanisława BM w Subkowach. Gospodarzem uroczystości był przewodniczący Rady Gminy Jacek Lisewski, który opowiedział dla zebranych o spotkaniach księdza Wojtyły w 1949 r. przed pomnikiem w Pierzchowcu, zaś modlitwę poprowadził proboszcz subkowski ks. kan. Feliks Kamecki. Wartę przy pomniku zaciągnęli strażacy z OSP w Subkowach, a wśród uczestników znaleźli się sołtys i mieszkańcy wsi Narkowy oraz goście przybyli z całego regionu, a w tym wiceprezes „Fundacji Napoleona” Wojciech Mienik z Gdańska, były poseł na Sejm RP Jan Kulas z Tczewa, oraz Wojciech Myśliński – właściciel słynnego pałacu Finckensteinów w Kamieńcu (Gmina Susz, woj. warmińsko-mazurskie), w którym w 1807 r. zamieszkali na kilka tygodni Napoleon Bonaparte i Maria Walewska. Najliczebniejszą grupę przyjezdnych stanowili członkowie Oddziału Kociewskiego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego pod wodzą prezesa Tomasza Jagielskiego, który podczas uroczystości przedstawił sylwetkę gen. J. H. Dąbrowskiego i przypomniał, że to właśnie ze wsi Narkowy Generał pomaszerował w lutym 1807 r. prosto na krwawą bitwę o Tczew, podczas której został ciężko ranny, a mimo to, odbił miasto z rąk wroga.


Szczególną wymowę miała uroczystość przed pomnikiem w Pierzchowcu, przed którym, niegdyś, pamięć generała Dąbrowskiego uczcił wikary z Niegowici ksiądz Karol Wojtyła. O wydarzeniach sprzed 71 lat opowiedziała dla zebranych Edyta Trojańska-Urbanik z Urzędu Gminy Gdów, który był organizerem obchodów. W uroczystości udział wzięli mieszkańcy i władze Gminy Gdów na czele z wójtem Zbigniewem Wojasem, a także trzy poczty sztandarowe z Pierzchowa – Koła Gospodyń Wiejskich, OSP i Szkoły Podstawowej, w której, w roku szkolnym 1948/1949 uczył religii ksiądz Karol Wojtyła i która obecnie nosi im. gen. J. H. Dąbrowskiego. Modlitwę w intencji Generała poprowadził ksiądz Grzegorz Bularz, który również jest wikarym w Niegowici i mieszka w zachowanej do dziś zabytkowej wikarówce, w której w l. 1948-1949 mieszkał przyszły papież. Na uroczystości w Pierzchowcu nie zabrakło także elementów artystycznych, poczynając od recytacji przez uczniów SP w Pierzchowie wierszy dedykowanych gen. J. H. Dąbrowskiemu autorstwa miejscowej poetki ludowej Stanisławy Michałek, która w 1949 r. uczestniczyła w zorganizowanych przez księdza Wojtyłę uroczystościach przed pomnikiem pierzchowieckim, a skończywszy na piosenkach poświęconych gen. Dąbrowskiemu, które wykonała Grupa Śpiewacza „Dąbrowszczanki” z Pierzchowa. Na koniec uroczystości nie obyło się bez słodkiego poczęstunku przygotowanego przez wspomniane KGW w Pierzchowie. Warto także dodać, że następnego dnia, obok pomnika w Pierzchowcu zamontowano nową tablicę informacyjną, uzupełnioną o wiadomości na temat spotkań przed pomnikiem zorganizowanych przez księdza Wojtyłę w 1949 roku. Relację wideo z uroczystości można obejrzeć w Internecie.


Symboliczne znaczenie miała również uroczystość we wsi Pilaszków (Gmina Ożarów Mazowiecki, woj. mazowieckie), w której w czerwcu 1794 r. płk J. H. Dąbrowski otrzymał od Naczelnika Tadeusza Kościuszki nominację na generała. W rolę organizatora wcielił się piszący te słowa Adam W. Gorycki, o uroczystościach księdza Wojtyły w Pierzchowcu opowiedział oraz modlitwę w intencji Generała poprowadził wikariusz Parafii NMP Królowej Apostołów w Ołtarzewie ks. Mariusz Zakrzewski SAC, a wśród uczestników znaleźli się działacze społeczni z ziemi ożarowskiej oraz radna powiatu warszawskiego zachodniego Stanisława Milej-Misztal. Uroczystość poprowadził wieloletni wicedyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie i dawny burmistrz Ożarowa Kazimierz Stachurski, który wygłosił odczyt na temat gen. Dąbrowskiego, a także opowiedział o historii pilaszkowskiego pomnika, który, pod względem artystycznym jest jednym z najlepszych pomników gen. Dąbrowskiego w Polsce, a ponadto, jest jedynym na Mazowszu, albowiem, nawet w stolicy Polski, Bohater polskiego Hymnu Narodowego nie doczekał się pomnika i to, pomimo, że własną piersią bronił Warszawy podczas oblężenia latem 1794 roku.


Jedyna uroczystość, która 2 sierpnia 2020 r. nie odbyła się przed pomnikiem gen. Dąbrowskiego, miała miejsce w kościele Matki Bożej Częstochowskiej w Sierosławicach (Gmina Nowe Brzesko, pow. proszowicki, woj. małopolskie). Mowa o uroczystej Mszy św. odprawionej w intencji Ojczyzny przez biskupa kieleckiego ks. dr Jana Piotrowskiego, którą koncelebrowało trzech księży diecezjalnych, spośród których ks. kan. Piotr Szpejewski modlił się w intencji gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. W liturgii uczestniczyli parafianie, a także radni gminni i powiatowi, burmistrz Gminy i Miasta Nowego Brzeska Krzysztof Madejski, dwa poczty sztandarowe OSP w Śmiłowicach, oraz rolnik i społecznik Stanisław Maślanka z Sierosławic, który był pomysłodawcą i głównym motorem wmurowania w 2015 r. w owym kościele w Sierosławicach tablicy pamiątkowej ku czci gen. Dąbrowskiego z okazji 260 rocznicy jego urodzin i dla uczczenia związków rodzinnych Generała z Sierosławicami, w których mieszkał jego dziad i matka. Wobec tego, na wstępie Mszy świętej, samorządowcy złożyli kwiaty przed wspomnianą tablicą, zaś strażacy z OSP w Śmiłowicach oraz żołnierze Wojska Polskiego z 1 Batalionu drogowo-mostowego im. gen. Romualda Traugutta w Dęblinie zaciągnęli przy niej wartę honorową.


Najokazalsze i najbardziej zróżnicowane były uroczystości w Winnej Górze (Gmina Środa Wielkopolska, pow. średzki, woj. wielkopolskie), w której gen. Jan Henryk Dąbrowski spędził ostatnie lata swego życia, zmarł i jest pochowany. Głównym organizatorem była sołtys Winnej Góry Maria Pruska oraz Muzeum w Winnej Górze - Oddział Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. Oprócz licznej grupy mieszkańców gminy, udział w obchodach wzięli również radni i burmistrz Środy Wielkopolskiej Piotr Mieloch, starosta średzki Ernest Iwańczuk, dawna radna woj. wielkopolskiego Mirosława Katarzyna Kaźmierczak, pracownicy Muzeum w Winnej Górze na czele z kierowniczką Lidią Haremzą, poczet sztandarowy OSP z Białego Piątkowa, oraz lokalni miłośnicy historii i regionaliści. Uroczystości rozpoczęły się od Mszy św. w winnogórskim kościele św. Michała Archanioła, w czasie której, proboszcz ks. Tomasz Kubacki wspomniał podczas kazania o skromnych uroczystościach zorganizowanych przez księdza Wojtyłę ku czci gen. Dąbrowskiego w 1949 r. w Pierzchowcu. Po Mszy złożono kwiaty przed sarkofagiem generała Dąbrowskiego, który stoi w bocznej kaplicy kościoła, a następnie wszyscy przemaszerowali pod pomnik stojący w parku obok pałacu Mańkowskich. Tu odbyła się druga część uroczystości, podczas której Aleksandra Rojek z Muzeum w Winnej Górze przybliżyła zebranym postać gen. Dąbrowskiego i nawiązała do uroczystości księdza Karola Wojtyły. Nie zabrakło również akcentów artystycznych – wiersze patriotyczne i na cześć gen. J. H. Dąbrowskiego wyrecytowała 6-letnia Klementyna Haremza oraz sołtys Maria Pruska. Na zakończenie, po przemowach samorządowców, część uczestników udała się do specjalnego namiotu ustawionego w parku pałacowym, aby skosztować słodkiego poczęstunku przygotowanego przez Koło Gospodyń Wiejskich z Winnej Góry, reszta zaś osób przeszła do pałacu Mańkowskich, aby wziąć udział w okolicznościowym zwiedzaniu Muzeum w Winnej Górze, które jest obecnie jedynym w Polsce i na świecie muzeum Wielkiego Polskiego Bohatera Narodowego, a zarazem Ojca naszej współczesnej armii – gen. dyw. Jana Henryka Dąbrowskiego.

Fot. wykonali: w Biłgoraju – Joanna Ferens, w Bydgoszczy – p. Arkadiusz, w Jedlni – Grażyna Rojek, w Narkowach – Leszek Sarkowicz, w Pierzchowcu – Maciej Gibała, Maria Jelonek-Bankowicz, w Pilaszkowie – Joanna Lubańska, Paweł Zdanowicz, w Sierosławicach – Jan Czerwiec, w Winnej Górze – Marta Machowiak.

Tekst: Adam W. Gorycki z Kielc – miłośnik i badacz historii Księstwa Warszawskiego oraz działacz społeczny