Amerykanie nie chcą zaprzepaścić rezultatów kilkunastoletniej operacji w Afganistanie, dlatego dążą do przedłużenia swojej obecności w tym państwie. Jednak ciągnące się od dawna rozmowy z prezydentem Hamidem Karzajem na temat statusu sił międzynarodowych po 2014 roku sprawiają, że realna staje się opcja zerowa, czyli całkowite wyjście wojsk USA. Co wtedy stanie się w Afganistanie? – zastanawia się Magdalena Rochnowska, dyrektor Biura Rektora Akademii Obrony Narodowej.

W połowie 2013 roku podczas spotkań w Afganistanie z miejscowymi posłami i dziennikarzami słyszałam zapowiedzi, że prezydent Hamid Karzaj może jeszcze dać się poznać Amerykanom, niekoniecznie od przyjaznej strony. Wówczas nie rozumiałam tych obaw. Jednak afgańscy parlamentarzyści i żurnaliści byli dobrze zorientowani. Z całą pewnością nie tylko Amerykanie nie przewidywali, że prezydent Hamid Karzaj w tak zdecydowany sposób wykorzysta trudną, przed zakończeniem operacji ISAF, sytuację swoich sojuszników i na wiele miesięcy zablokuje im umowę o możliwości posiadania baz po roku 2014. Karzaj wkrótce kończy swoją drugą kadencję jako prezydent i nie może startować w kolejnych wyborach, więc stara się rzutem na taśmę ugrać jak najwięcej dla siebie.

O co gra Hamid Karzaj? Stawka jest bardzo wysoka. Przede wszystkim o zapewnienie własnego bezpieczeństwa po 2014 r., ale nie bez znaczenia jest możliwość korzystania i rozwijania jego wielkiego biznesu w Afganistanie, którego w żaden sposób nie wywiezie się za granicę.

Zarówno sam Karzaj jak i społeczność międzynarodowa dobrze wie, że w Afganistanie po roku 2014 zajdą duże zmiany. Wiele zależeć będzie od nowego prezydenta. Wśród 11 kandydatów jest brat obecnego prezydenta Qayum Karzaj. Kiedy mówiono mi, że obecny prezydent będzie szukał wsparcia Amerykanów, aby w kolejnych „demokratycznych” wyborach „wygrał” jego brat, nie wierzyłam własnym uszom. Jednak teraz obserwując rozwój sytuacji wiem, że stare „never say never” może mieć tu zastosowanie. Karzaj musi liczyć się jednak z faktem, że przeforsowana na siłę kandydatura brata, to zbyt ostry numer na obecnym etapie. W zapasie ma więc jeszcze jednego kandydata, którym jest obecny minister spraw zagranicznych, od dawna bardzo zaufany człowiek Karzaja.

Jest jednak jeszcze 9 innych kandydatów. Czy którykolwiek z nich spełni oczekiwania Karzaja po ewentualnie wygranych wyborach, czy raczej każdy będzie dążył do osadzenia go w wiezieniu? Nie wiadomo. Jednak i Karzaj, i Amerykanie wiedzą, że zarówno Tadżykowie, Pasztuni, Uzbecy, Hazarowie i kilka mniejszych grup etnicznych to już nie ci sami ludzie z poprzednich wyborów. Wówczas w 2009 roku powszechnie, ale niezbyt głośno oskarżano Karzaja o sfałszowanie wyborów. Tym razem chęć skontrolowania przebiegu wyborów będzie dużo większa. Karzaj liczył zapewne na specjalne warunki swojego dalszego funkcjonowania w państwie, ale przeciąganie się sytuacji wskazuje, że chyba nie otrzymuje od Amerykanów zadowalających odpowiedzi.

Dla Amerykanów to także niezwykle trudny temat. Wszyscy sojusznicy, uczestnicy operacji ISAF, zgodnie z planem i nie oglądając się za bardzo, w szybkim tempie wycofują swoje wojska i sprzęt. Wiadomo od dawna, że Amerykanie planują pozostawić małą część swojego kontyngentu. Ale jaką? Gdzie? Z jakimi zadaniami? Sama słyszałam od niezależnego afgańskiego dziennikarza, że 10 tys. Amerykanów to wystarczająca siła jedynie do zapewnienia bezpieczeństwa ludzi w bazach. A gdzie jakiekolwiek działanie? Sytuacja, w jakiej znalazł się dowódca ISAF i amerykańscy dowódcy różnych szczebli w Afganistanie jest nie do pozazdroszczenia.

Tak naprawdę nic nie wiadomo. Bo trudno o decyzję wojskową, jak nie ma decyzji politycznej. Z całą pewnością to niebywałe, że na kilka miesięcy przed otrzymaniem ewentualnych nowych zadań jest tyle znaków zapytania. Sam Hamid Karzaj jak widać nie za bardzo przejmuje się swoim krajem, dba o własny interes. A jedyną siłą, która może ten interes zabezpieczyć są właśnie Amerykanie. Nie ma co liczyć na kompromis z przywódcami grup etnicznych, nie ma szans na porozumienie z kimkolwiek z Afganistanu.

Przywódcy głównych sił godzą się na bezpośrednie rozmowy z Amerykanami, ale nie z Karzajem. Jak może skończyć się ta patowa sytuacja wymuszana przez obecnego prezydenta? Wariantów jest wiele. Żeby nie zaprzepaścić rezultatów kilkunastoletniej operacji i pobytu w Afganistanie, Amerykanie będą dążyć za wszelką cenę do przedłużenia swojej obecności w tym państwie. Ale nie można też wykluczyć zupełnej opcji zerowej, czyli całkowitego wyjścia wojsk USA. To oczywiście nie oznacza końca świata, zupełnego chaosu, czy nieuniknionej wojny domowej, przewidywanych dzisiaj przez tak wielu ekspertów.

Możliwy jest też scenariusz porozumienia, na który mocno wskazują obecne siły opozycji afgańskiej oraz część talibów. Aby do niego doszło potrzebny byłby jednak ktoś, kto podjąłby się tego zadania. Z każdym dniem będzie coraz trudniej. A Karzaj? Może przegrać wszystko, jeżeli zniecierpliwiony amerykański kongres swoją decyzją przekreśli nadzieje Karzaja, i wielu Amerykanów, i samych Afgańczyków na amerykańsko-afgańską przyszłość po 2014.