Obrona terytorialna ma być nowym rodzajem Sił Zbrojnych RP. Jej żołnierze będą uzbrojeni m.in. w zestawy Grom lub kierowane pociski przeciwpancerne. Państwo powinno wypłacać im rekompensaty za czas spędzony na ćwiczeniach – mówi poseł Michał Jach (PiS), przewodniczący Sejmowej Komisji Obrony Narodowej, w rozmowie z portalem polska-zbrojna.pl.


Na ostatniej sejmowej komisji obrony, wiele mówiło się, że w armii panuje chaos spowodowany reformą systemu kierowania i dowodzenia SZRP. Przygotowujecie nowy system?

Poseł Michał Jach: Chaos to właściwe określenie tego, jak obecnie wygląda dowodzenie armią. Dlatego minister Antoni Macierewicz powołał w MON zespół, który pracuje już nad nową ustawą. Myślę, choć to tylko moje przypuszczenia, że projekt będzie gotowy najpóźniej na wiosnę.

Co się zmieni?

O szczegółach nie możemy jeszcze mówić. Ale na pewno będzie jedno dowództwo zarówno na czas pokoju, jak i kryzysu czy wojny. Nie może być tak, jak dzisiaj, że dowodzenie przechodzi od jednego dowódcy do drugiego. To fatalne rozwiązanie. Nie znamy nawet nazwiska wojskowego, który będzie dowodził armią podczas wojny, bo zgodnie z obecną ustawą w czasie pokoju można jedynie wybrać kandydata na to stanowisko. Druga sprawa to usytuowanie Sztabu Generalnego WP. Najpierw jest ciałem doradczym ministra, a w czasie wojny staje się ciałem doradczym prezydenta. Nie można tak dowodzić siłami zbrojnymi. To bezwzględnie musi być zmienione. Zresztą mógłbym bez końca wymieniać absurdy, do jakich teraz dochodzi. Dowódcy niższych szczebli muszą wręcz kombinować, by móc szkolić żołnierzy. Podam jeden przykład. Jeśli marynarze chcą mieć wsparcie lotników na ćwiczeniach, teoretycznie powinni to załatwiać poprzez Dowództwo Generalne. Ale proces uzyskania zgody jest tak długi i skomplikowany, że dowódcy szczebla taktycznego marynarki i sił powietrznych po prostu spotykają się i uzgadniają między sobą współdziałanie. Później dogrywają kwestie formalne, gdyby bowiem chcieli uzgadniać wszystko od razu zgodnie z procedurą, to proces decyzyjny trwałby tak długo, że wspólne szkolenie mogłoby stanąć pod znakiem zapytania.

Inspektoraty znikną? Znów będą samodzielne dowództwa poszczególnych rodzajów sił zbrojnych?

Żołnierze narzekają, że utworzenie inspektoratów wydłużyło proces decyzyjny. Bo zamiast do dowódcy, na przykład wojsk lądowych, najpierw muszą się zwracać do Dowództwa Generalnego, a dopiero później do inspektora wojsk lądowych. Zresztą absurdem jest, że inspektorzy nie mają uprawnień dowódczych. Taka struktura dowodzenia wprowadza chaos.

Wiceminister Bartosz Kownacki, odpowiedzialny w MON za zakupy dla armii, mówi, że trzeba przyspieszyć przetarg na samoloty dla VIP, ale przede wszystkim trzeba kupić maszyny duże, a nie małe.

Powinniśmy skończyć z uwłaczająca sytuacją, że rząd prawie 40-milionowego państwa lata wyczarterowanymi samolotami. To nie jest kwestia komfortu polityków, lecz bezpieczeństwa i prestiżu państwa. Dlatego uważam, że należy jak najszybciej rozpocząć przetargi na kupno zarówno samolotów małych, jak i dużych. Nie wyobrażam sobie jednak, że kupimy – jak chciał poprzedni rząd – maszyny używane.

Minister obrony jest odpowiedzialny za sprowadzenie do Polski wraku Tu-154. Czy Antoni Macierewicz przekona Rosjan, aby oddali nam prezydencki samolot?

To obowiązek państwa, a wygląda na to, że rząd przez pięć lat nic nie zrobił w tej sprawie. To oburzające, bo przecież na tym samolocie jest krew poległych w katastrofie. Jeśli Rosjanie nie oddadzą nam wraku i czarnych skrzynek, będziemy prosić o pomoc innych naszych sojuszników w NATO i UE.

Podczas comiesięcznych uroczystości smoleńskich będzie obecna asysta wojskowa, tak zdecydował minister Macierewicz. Ogłaszając swoją decyzję, szef MON dziwił się, iż nikt nie pytał dowódców dlaczego wcześniej nie walczyli o pamięć tych, którzy zginęli 10 kwietnia. Czy to zapowiedź przeglądu tego, co kto mówił o katastrofie smoleńskiej w wojsku?

To pytanie do ministra obrony. Ale ja, jako obywatel, chciałbym wiedzieć, jak po katastrofie smoleńskiej zachowywali się i jakie stanowisko wobec katastrofy zajęli oficerowie – szczególnie ci wyższego stopnia. To przecież była wielka tragedia dla państwa polskiego. Zginął zwierzchnik sił zbrojnych, najważniejsi dowódcy, szefowie MON, BBN. Tymczasem niektórzy oficerowie zhańbili pamięć ofiar. Sam składałem w Sejmie interpelację w sprawie pewnego pułkownika, który oskarżył generała Andrzeja Błasika, że naciskał na pilotów i że był pod wpływem alkoholu. Wiem, że takich oficerów było kilku.

Wśród najważniejszych planów resortu obrony minister Antoni Macierewicz wymienił budowę obrony terytorialnej. Ma się ona składać z 10–15 tysięcy ochotników. Jak ich przyciągniecie?

Chcemy, by obrona terytorialna była osobnym rodzajem sił zbrojnych. To ma być integralna część armii. Służba w niej musi być atrakcyjna. Jednym z elementów jej uatrakcyjnienia będzie wyposażenie żołnierzy w sprzęt w miarę nowoczesny, a nie ten wycofywany z armii. Żołnierze OT mają być wyposażeni w broń indywidualną piechoty oraz przeciwlotniczą i przeciwpancerną, na przykład zestawy Grom czy kierowane pociski przeciwpancerne.
Musi być też profesjonalny system szkoleń. Obejmie on około 30 dni szkoleniowych w roku, realizowanych głównie w weekendy. Państwo będzie też wypłacać żołnierzom rekompensaty za czas spędzony na szkoleniu. I oczywiście trzeba przyjąć przepisy chroniące żołnierza przed zwolnieniem z pracy tylko dlatego, że bierze udział w ćwiczeniach. Podobne rozwiązania są stosowane w Narodowych Siłach Rezerwowych. W MON powstaje właśnie biuro, które będzie się zajmować opracowaniem i wdrożeniem całego systemu. Mam nadzieję, że pod koniec 2016 roku zorganizujemy pierwsze wspólne ćwiczenia OT.

Czym będą się zajmowali żołnierze OT?

Wojewódzkie brygady będą miały kilka zadań. W czasie pokoju będą pomagały na przykład podczas klęsk żywiołowych. Będą też cyklicznie przygotowywać się do prowadzenia na własnym terenie działań opóźniających wroga. W przyszłym roku możemy wydać na obronę terytorialną około 350 milionów złotych. Utworzymy 100–200 kompanii. Budowanie OT rozpocznie się na wschodzie Polski.

Na wschód chcecie też skierować więcej żołnierzy zawodowych. Armia ma być zwiększona do 130–150 tysięcy.

Dziś mamy 97 tys. żołnierzy zawodowych. W obecnej sytuacji międzynarodowej to zdecydowanie za mało. Armia musi być większa o 20–30 tysięcy żołnierzy zawodowych. Przede wszystkim konieczne jest skierowanie większej liczby żołnierzy na wschód Polski, bo to z tamtej strony może nadejść zagrożenie. W dodatku znajdujące się tam jednostki są fatalnie wyposażone i obsadzone. Poprzedni rząd prowadził pod tym względem całkowicie niezrozumiałą politykę. Jeszcze dwa lata temu, gdy kupiliśmy nowe czołgi Leopard 2, wszystkie skierowaliśmy na zachód. Stoją prawie przy niemieckiej granicy. A trzeba było stworzyć na wschodzie jedną brygadę składającą się z Leopardów. Zwłaszcza, że etatowa obsada jednostek w tamtej części kraju czasem sięga 20 procent. To oznacza, że gotowość bojową mogą osiągnąć po roku.

Będziecie chcieli przesunąć czołgi z zachodu na wschód, czy kupicie nowe?

Kwestia kupienia nowych czołgów jest dość skomplikowana. Z kolei przesunięcie nie jest proste, bo te czołgi wymagają nowoczesnej infrastruktury – odpowiednich magazynów, przykoszarowych placów ćwiczeń, mieszkań dla żołnierzy i ich rodzin itp. To oznacza gigantyczne nakłady finansowe. Dlatego najbardziej optymalnym rozwiązaniem byłoby opracowanie takiego systemu transportu sprzętu pod wschodnią granicę, który gwarantowałby przerzucenie brygady w ciągu tygodnia. Teraz nie jest to realne, bo mamy tylko jeden zestaw platform, którym można przewieźć zaledwie 30 czołgów. Przygotowanie większej liczby pociągów dostosowanych do przewożenia ciężkiego sprzętu pozwoliłoby wykorzystywać ciężki sprzęt wszędzie tam, gdzie zajdzie potrzeba, bez większych inwestycji infrastrukturalnych. W tym roku ćwiczyliśmy przerzut brygady lekkiej, czyli zmechanizowanej, ze Stargardu Szczecińskiego na poligon w Braniewie. Udało się to zrobić w ciągu 72 godzin.

Minister Macierewicz skrytykował zapowiedź poprzedniego rządu, że budując obronę powietrzną, w programie „Wisła”, kupimy system Patriot. Zdaniem ministra propozycja Amerykanów jest niekorzystna dla Polski. Czy w takim razie rząd PiS rozpisze nowy przetarg?

Od tego czasu Amerykanie stali się bardziej aktywni. Okazuje się, że przyciśnięci do muru mogą przedstawić ofertę korzystniejszą niż do tej pory. Przypomnę, że pierwsza oferta Raytheona nie spełniała nawet warunków operacyjnych. Dziś trudno powiedzieć, czy rozpiszemy nowy przetarg. Wszystko zależy od tego, co zaproponuje producent Patriotów. Chcielibyśmy jak najszybciej zakończyć przetarg, bo Polska nie ma obrony powietrznej, ale to nie znaczy, że kupimy cokolwiek.

Politycy PiS tak mocno krytykowali pomysł kupna francuskich śmigłowców Caracal, że tej umowy już chyba nic nie uratuje?

Eksperci sprawdzają teraz dokumentację dotyczącą śmigłowców. Jeśli wszystko jest lege artis, to trudno podważyć zasadność tego przetargu. Trwają też negocjacje offsetowe, od których bardzo dużo zależy.

PiS przekonywał, że zamówienie powinno trafić do polskich firm – do Mielca lub Świdnika. Ale przecież właścicielami jednego zakładu jest amerykańska firma Sikorsky (teraz Lockheed Martin), a drugiego włoski koncern Agusta Westland. Natomiast zakłady wybudowane przez francuski Airbus Helicopters w Łodzi i Dęblinie mają należeć w 51 proc. do Skarbu Państwa.

Oczywiście lepiej jest, aby śmigłowce powstawały w zakładzie należącym do Skarbu Państwa, ale musimy też brać pod uwagę polski wkład w produkcję tych maszyn. Czy będzie to 10 procent, jak twierdzili francuscy związkowcy, czy 70, jak podobno obiecywała włoska Augusta? Sprawa jest o tyle skomplikowana, że posłowie nie mieli dostępu do ofert, więc tak naprawdę nie wiemy, co i kto zaproponował.

Poprzednie kierownictwo MON tłumaczyło, że Amerykanie chcą nam sprzedać nieuzbrojony śmigłowiec. W dodatku nie ten model, który używają w Afganistanie, tylko wersję znacznie gorszą. Z kolei Włosi zaproponowali śmigłowiec, który nie był jeszcze nigdzie testowany.

To, że maszyna nie była jeszcze sprawdzona w boju, nie powinno jej przekreślać. Nawet gdyby w czasie użytkowania wyszły jakieś niedociągnięcia, to producent jest zobowiązany je usunąć. MON twierdził, że Sikorsky zaproponował maszynę bez uzbrojenia, ale wiem, że taki jest tryb sprzedaży Black Hawk. Śmigłowiec jest sprzedawany przez producenta, a zgodę na kupno uzbrojenia do niego musi wyrazić rząd USA. W ten sposób wszyscy kupują te maszyny. To oczywiście jest bardziej skomplikowane, bo trzeba podwójnie negocjować. Prawdą jest, że każdy ze śmigłowców, które startowały w przetargu, ma i mocne, i słabe strony.

Minister Macierewicz zapowiedział zniesienie limitu 12-letniej służby dla szeregowych. Czy zostanie wprowadzone jakieś inne ograniczenie?

Na pewno szeregowi będą traktowani jak pozostali żołnierze zawodowi, którzy przecież nie są ograniczani czasowymi kontraktami. Pamiętajmy, że szkolenie szeregowych to spore koszty dla sił zbrojnych. Tymczasem po 12 latach człowiek, w którego wojsko tyle zainwestowało i mający doświadczenie oraz umiejętności, musi odejść ze służby. Ten sam żołnierz, gdyby miał etat podoficera, mógłby spokojnie służyć do 60. roku życia. Zniesienie dotychczasowego limitu jest tym bardziej zasadne, że w dzisiejszym wojsku zmieniła się rola szeregowego. Nie musi już kopać okopu na czas, nie biega za jedynym czołgiem w kompanii. Technika sprawiła, że szeregowi mają do wykonania mniej prac fizycznych niż kiedyś, więc jego wiek ma mniejsze znaczenie.
Ale – jak zapowiedział minister Macierewicz – będą opracowane normy sprawności fizycznej oraz testy merytoryczne, które szeregowi będą musieli zdawać. Jeśli ktoś zaliczy je mając lat 50, to czemu ma nie służyć w wojsku? Oczywiście normy dotyczące sprawności fizycznej będą nieco inne niż te stawiane dwudziestolatkom. Ale przecież 50-latek ma doświadczenie i umiejętności, dzięki którym może być lepszym żołnierzem niż 25-latek.
Stworzymy też system, który pozwoli na wychwytywanie najlepszych szeregowych i ułatwienie im przejścia do korpusu podoficerów czy nawet do oficerskiego. To oferta dla najlepszych, a ci, którzy będą po prostu dobrzy, będą mogli spokojnie służyć tak jak i żołnierze pozostałych korpusów.

Michał Jach, absolwent Wojskowej Akademii Technicznej. Ukończył też Uniwersytet Szczeciński, studia MBA Uniwersytetu Szczecińskiego & Manchester Metropolitan University ze specjalizacją „Organizacja i zarządzanie”. Poseł V, VII i obecnej VIII kadencji Sejmu. W ubiegłej kadencji był członkiem komisji obrony narodowej oraz przewodniczącym parlamentarnego zespołu ds. Wojska Polskiego. Obecnie należy do Parlamentarnego Zespołu Tradycji i Pamięci Żołnierzy Wyklętych oraz Parlamentarnego Zespołu Historii i Tradycji Wojska Polskiego.